Μακαριος Δρουσιώτης

Ο Μητροπολίτης Μόρφου Νεόφυτος έκανε τα τελευταία χρόνια την προσωπική του επανάσταση. Ύστερα από το άνοιγμα των οδοφραγμάτων, τον Απρίλιο του 2004, άρχισε μια ιεραποστολική εκστρατεία στο κατεχόμενο τμήμα της μητροπολιτικής του περιφέρειας, όχι για να μυήσει τους Τουρκοκύπριους στον Χριστιανισμό αλλά για να τους ακούσει. Τότε, όπως λέει ο ίδιος, ανακάλυψε πως δεν είχε τίποτα να χωρίσει μαζί τους. Αποκορύφωμα των ανοιγμάτων του Μόρφου Νεόφυτου προς τους Τουρκοκύπριους υπήρξε ο εσπερινός και η λειτουργία στο μητροπολιτικό ναό του Αγίου Μάμα, σε συνεννόηση με τις αρχές του καθεστώτος στο βορρά. Η ενέργεια αυτή του Μητροπολίτη Μόρφου προκάλεσε την αντίδραση τόσο του προέδρου Παπαδόπουλου, όσο και μέρος της υπόλοιπης ηγεσίας της Εκκλησίας, που τον κατηγόρησαν ότι συναλλάσσεται με τις αρχές του καθεστώτος στο βορρά. Στη συνέντευξη που ακολουθεί, ο Μόρφου Νεόφυτος λύνει τη σιωπή του και απαντά σε όλες τις κατηγορίες και επικρίσεις που δέχτηκε και αρθρώνει ένα δικό του ξεχωριστό λόγο, τον οποίο ο ίδιος χαρακτηρίζει συνενωτικό και συμφιλιωτικό.

 

 

Πώς αισθάνεστε τώρα που έχει εκπληρωθεί η επιθυμία σας να λειτουργήσετε τον Άγιο Μάμα την ημέρα της γιορτής του;

Αισθάνομαι αυτό που τραγουδάει η καλή μου φίλη Ελευθερία Αρβανιτάκη: "Δυνατά δυνατά, γίναν όλα δυνατά τα' αδύνατα". Όταν μέσα του ο άνθρωπος έχει πίστη και κάνει και λίγη προσευχή, κάνει θαύματα. Αυτό που είδαμε σήμερα στον Άγιο Μάμα μόνο με όρους θαύματος μπορεί να εξηγηθεί. Και το θαύμα δεν είναι ότι έγινε η λειτουργία και ο εσπερινός, αλλά ότι το επιδίωξαν από κοινού Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι της Μόρφου.

 

Πώς σχολιάζετε την προσπάθεια εκφοβισμού των Ελληνοκυπρίων για να μην παραστούν;

Είναι αλήθεια ότι υπήρξε από μερικούς μια τρομοκρατία, άλλοτε συντονισμένη και άλλοτε σπασμωδική, για να αποτρέψουν τον κόσμο από του να παρευρεθεί και να καταλήξει η όλη προσπάθεια σε φιάσκο. Φαίνεται ότι ο Άγιος Μάμας λογάριαζε διαφορετικά... Προσπάθησαν να διχάσουν τον προσφυγικό κόσμο της Μόρφου, αλλά τελικά τον συνένωσαν.

 

Αναφέρεστε στην παρουσία σύσσωμου του δημοτικού συμβουλίου της Μόρφου.

Ναι, και ευχαριστώ τόσο τον δήμαρχο μας όσο και τον Άριστο Κάτση που υπερέβησαν τους εαυτούς τους και ευρέθησαν δίπλα από τον επίσκοπο στον εσπερινό και στη λειτουργία. Όμως δεν ήταν παρόντες μόνο οι Μορφίτες, αλλά και οι περισσότερες πολιτικές δυνάμεις του τόπου. Για πρώτη φορά στην κατεχόμενη γη μας συνευρέθηκαν τόσες πολλές πολιτικές προσωπικότητες από ένα ευρύ φάσμα της πολιτικής ζωής. Επίσης, ο κ. Ταλάτ, από δικής του πλευράς, έδωσε το "παρών" του, ενώ αισθητή ήταν και οι παρουσία του διπλωματικού σώματος.

 

 

Αναχρονιστικοί οι Κανόνες του Παύλου

 

Ο Μητροπολίτηςς Κυρηνείας Παύλος σας έχει επικρίνει με σφοδρότητα για το ότι επιτρέψατε σε αλλόθρησκους να μπουν στο ναό, κατά παράβαση των Ιερών Κανόνων.

Πρώτα απ' όλα να υπενθυμίσω στον Άγιο Κυρηνείας ότι στα πρώτα χρόνια της Κυπριακής Δημοκρατίας ο πρόεδρος και αρχιεπίσκοπος Μακάριος τελούσε λειτουργίες στις οποίες παρίστατο και ο αντιπρόεδρος της Φαζίλ Κουτσούκ. Ύστερα, στις μέρες όπου ζούμε, στον αιώνα της επικοινωνίας, δεν πρέπει να ανατρέχουμε σε Κανόνες που λειτουργούσαν σε άλλες εποχές υπό άλλες περιστάσεις και διαφορετικές συνθήκες. Όσο για τους Τουρκοκύπριους σεβάστηκαν πολύ το χώρο. Συγκεντρώθηκαν απέξω σαν αλυσίδα προστασίας από εξτρεμιστικά στοιχεία, αλλά δεν μπήκαν μέσα στο ναό.

 

Ποιος είναι ο σκοπός των πρωτοβουλιών σας. Μήπως επιδιώκετε να αντικαταστήσετε τους πολιτικούς;

Εμείς, όπως έχω πει πολλές φορές δεν κάνουμε πολιτική. Η πολιτική είναι δουλειά των πολιτικών. Όμως, οι εκδηλώσεις αυτές, όπως ο εσπερινός και η λειτουργία στον Άγιο Μάμα, εκτός από την πολιτική έχει και κοινωνική διάσταση. Εμάς μας ενδιαφέρει το πνευματικό έργο. Μέσα από τις τελετές αυτές έρχονται οι Ελληνοκύπριοι πιο κοντά στους Τουρκοκύπριους και έτσι οικοδομούνται σχέσεις και προϋποθέσεις ειρήνης και συγχώρεσης μεταξύ των ανθρώπων. Είμαι ευτυχής που συμβάλλει σε αυτό η Εκκλησία. Είναι κάτι που το χρωστάει και στους Ελληνοκυπρίους και στους Τουρκοκύπριους.

 

Ο πρόεδρος Παπαδόπουλος εξέφρασε εμμέσως τη δυσφορία του για τις δραστηριότητές σας. Δεν πρέπει, είπε, να αναλαμβάνονται πρωτοβουλίες εκτός κυβέρνησης.

Ο Πρόεδρος είπε και κάτι άλλο: Ότι η αυθεντική φωνή των Μορφιτών είναι ο δήμαρχος της πόλης μας. Εγώ δεν το αμφισβητώ αυτό και χαίρομαι που αυτή η αυθεντική φωνή ήταν δίπλα μου στην Εκκλησία. Σε μια πολυφωνική κοινωνία χρειάζεται ένας ηγέτης να ακούει όλες τις φωνές. Δεν ξέρω αν είμαι κι εγώ αυθεντική φωνή - αυτό θα το κρίνουν άλλοι - αλλά αυτό που αισθάνομαι είναι ότι είμαι μια άλλη φωνή στα FM. Εν πάση περιπτώσει, σε όλους αυτούς που σκέφτονται διχαστικά εγώ θα απαντήσω και πάλι με στίχους: "Άστους να λένε άστους να πουν, αυτοί δεν ξέρουν ν' αγαπούν, τρέχουν να φτάσουν μα δεν μπορούν...

 

Πώς σχολιάζετε το γεγονός ότι ο εσπερινός μεταδιδόταν ζωντανά από ένα τουρκοκυπριακό κανάλι;

Το ότι μπήκε η λειτουργία και το ράσο μέσα στα σπίτια των Τουρκοκυπρίων δεν είναι λίγο πράγμα. Μπορεί να υποτιμήσει κανείς το γεγονός ότι μπαίνει στις καρδιές των Τουρκοκυπρίων ο λόγος ενός ιεράρχη και παύει να υπάρχει η καχυποψία απέναντι στο ράσο; Εμείς έχουμε υποχρέωση όχι μόνο να απευθυνθούμε στους Τουρκοκύπριους, αλλά και να τους ακούσουμε.

- Μάλλον είναι μια αμφίδρομη σχέση. Σας ακούνε επειδή τους ακούτε κι εσείς. Σύμφωνοι. Η εμπειρία από το συναπάντημά μου με τους Τουρκοκύπριους είναι συγκλονιστική. Όπως είπα και στην ομιλία μου στον εσπερινό του Αγίου Μάμα, όταν καταλάβουμε πως το πρόσωπο του άλλου, τελικά, δεν είναι ξένο, όπως μας έλεγαν, αλλά μοιάζει ακριβώς με το δικό μας, κατανοούμε πως ο λαός της Κύπρου, Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι, υπήρξαμε θύματα της ίδιας μοίρας και ότι, τελικά, δεν έχουμε ουσιαστικά τίποτα που να μας χωρίζει.

 

"Ψυχολογικό το πρόβλημα"

 

Αυτό δεν έγινε ποτέ συνείδηση στην κοινωνία μας.

Δεν έγινε διότι μας χωρίζουν τα τείχη της καχυποψίας και της προκατάληψης. Πρέπει να εργαστούμε σκληρά για να γκρεμίσουμε τα τείχη. Όχι μόνο τα φυσικά, αλλά και αυτά που υπάρχουν μέσα μας. Η δουλειά της Εκκλησίας είναι να γκρεμίζει τα τείχη του φόβου. Μέχρι σήμερα αντιμετωπίζαμε το Κυπριακό σαν ένα καθαρά πολιτικό πρόβλημα. Δεν είναι μόνο πολιτικό το πρόβλημα, είναι και ψυχολογικό και πνευματικό. Βλέπετε οι Ελληνοκύπριοι μιλάνε συνεχώς για ανασφάλεια και οι Τουρκοκύπριοι για καχυποψία, ιδιαίτερα απέναντι στο ράσο.

 

Θεωρείτε εύκολο να ξεπεραστούν αυτά τα προβλήματα;

Δεν υπάρχουν δύσκολα πράγματα όταν πιστεύει κανείς στον σκοπό. Πιστεύω ότι εάν δοθούν μεγαλύτερες δυνατότητες επικοινωνίας μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων και φυγαδευτεί ο φόβος και η καχυποψία και η υποτίμηση του ενός προς τον άλλον, εάν αποβάλουμε οι άνθρωποι των θρησκειών την εθνικιστική γλώσσα και εκφράζουμε ένα διαφορετικό λόγο που να μη χωρίζει αλλά να ενώνει και να συγχωρεί, τότε θα δημιουργηθούν πολύ καλές προϋποθέσεις στην κοινωνία για λύση και του πολιτικού προβλήματος. Όταν αισθανθούν οι πολιτικοί ότι ο λαός έχει ωριμάσει θα υποχρεωθούν να ωριμάσουν κι εκείνοι.

 

 

Ν' ακούσουμε και τον πόνο του άλλου

 

Πάντως εσείς είστε ο πρώτος ιεράρχης που μίλησε δημόσια και συγκεκριμένα όχι μόνο για τον πόνο του Ελληνοκύπριου πρόσφυγα του 1974, αλλά και του Τουρκοκύπριου του 1964. Μερικοί σας παρεξηγούν ότι απλουστεύετε τα πράγματα.

Πάλι θα απαντήσω σε αυτούς με ένα στίχο του ποιητή: "Ο καθένας χωριστά ονειρεύεται και δεν ακούει το βραχνά του άλλου". Αυτό συνέβη και στην Κύπρο τα τελευταία 40 χρόνια. Εμείς βλέπουμε το Κυπριακό από το 1974 και μετά. Όμως οι Τουρκοκύπριοι έχουν πρόσφυγες και αγνοούμενους από το 1964. Έπρεπε να έρθω εδώ, να ανοίξω τα αυτιά μου στον πόνο του Τουρκοκύπριου πρόσφυγα για να καταλάβω και τον δικό του πόνο, που είναι ο ίδιος με το δικό μου, που είμαι κι εγώ πρόσφυγας.

 

Η αλήθεια είναι ότι υπάρχει παντελής άγνοια μεταξύ των Ελληνοκυπρίων για τον ανθρώπινο πόνο της άλλης πλευράς.

Είναι σωστό αυτό που λέτε, αλλά δεν φταίει ο κόσμος. Εγώ έπρεπε να έρθω εδώ να συνομιλήσω με τους ανθρώπους για να κατανοήσω τον πόνο τους. Γνώρισα ανθρώπους που έφυγαν πρόσφυγες από τα χωριά της Πάφου το 1964 και έζησαν σε συνθήκες εξαθλίωσης για δέκα χρόνια στους θυλάκους. Το 1974 μεταφέρθηκαν στη Μόρφου και τώρα είναι πρόθυμοι να φύγουν και πάλι από τη Μόρφου για να επιστραφεί η πόλη στους κατοίκους της. Οι άνθρωποι είναι πρόθυμοι να γίνουν πρόσφυγες για τρίτη φορά για χάρη της ειρήνης. Ποιος μπορεί να υποτιμήσει αυτή την πραγματικότητα; Λοιπόν, έχουν κι αυτοί τον πόνο τους. Ένας επίσκοπος που δεν μπορεί να ακούσει τον πόνο του διαφορετικού ανθρώπου, νομίζω ότι η πατρότητα του είναι ελλιπής.

 

Ο γενικός γραμματέας των Η.Ε. στο μήνυμα του προς τους Κυπρίους τις παραμονές του δημοψηφίσματος τους παρότρυνε να βάλουν τον εαυτό τους στη θέση του άλλου.

Εάν το λένε αυτό οι πολιτικοί, φανταστείτε τι τεράστια ευθύνη έχουμε εμείς που είμαστε άνθρωποι της πίστεως. Τι υποχρέωση έχουμε να πραγματώσουμε αυτό το άνοιγμα.

 

Πάντως, είναι ήδη γεγονός ότι η παρουσία σας στο βορρά άλλαξε την εικόνα του ελληνοκύπριου ιερωμένου στα μάτια του Τουρκοκύπριου.

Κι εγώ θέλω να πω στους Τουρκοκύπριους ότι δεν είμαι μόνο εγώ που έχω αυτές τις ιδέες. Όμως επειδή τόλμησα και άκουσα τον πόνο των Τουρκοκυπρίων και όχι μόνο το δικό μου, υποχρεώθηκα να ωριμάσω γρηγορότερα. Αυτό με ώθησε να παίρνω πρωτοβουλίες χωρίς να λαμβάνω υπόψη το προσωπικό κόστος. Αρκεί οι πρωτοβουλίες αυτές να κτίζουν προϋποθέσεις ειρήνης.

 

Η υπόλοιπη ηγεσία της Εκκλησίας είναι ενοχλημένη με τα ανοίγματα σας προς τους Τουρκοκύπριους. Αισθάνεστε πίεση από την Ιερά Σύνοδο;

Αισθάνομαι θλίψη επειδή ορισμένοι, χωρίς να έχουν προσωπικό πόνο και βιώματα, μιλούν με μια παλιά γλώσσα για πράγματα σύγχρονα. Και με αυτή τη συμπεριφορά ακυρώνουν τον εαυτό τους ως πατέρες της Εκκλησίας. Αισθάνομαι θλίψη επειδή δεν είναι σε θέση να παρακολουθήσουν τα πράγματα όπως διαμορφώνονται αυτή τη στιγμή στον τόπο μας. Εμείς ως επίσκοποι έπρεπε να διαμορφώνουμε τα πράγματα. Όχι να τα παρακολουθούμε εξ αποστάσεως και να μιλούμε με τη γλώσσα της δεκαετίας του 1950.

 

---

Την περασμένη Πέμπτη, μετά το τέλος της λειτουργίας, ο Μόρφου Νεόφυτος επισκέφθηκε την κωμόπολη της Λεύκας, στα δυτικά της Μόρφου και ήπιε τον καφέ του με μια τουρκοκυπριακή οικογένεια. Καθ' οδόν προς το σπίτι οι Τουρκοκύπριοι που κάθονταν στα καφενεία του προσηκώνονταν και τον χαιρετούσαν. Υπό άλλες συνθήκες και σε διαφορετικές εποχές η παρουσία και μόνο Ελληνοκύπριου ιεράρχη σε παραδοσιακό τουρκικό χωριό θα ήταν αιτία επεισοδίων. Στη φωτογραφία συνομιλεί με την οικοδέσποινα Σέμρα Γκιαλίπ Πασιενγκατί, η οποία είναι ακαδημαϊκός και ενδιαφέρεται, όπως και ο μητροπολίτης, για την ίδρυση στην Κύπρο ενός κέντρου ανατολικών σπουδών.

Μακάριος Δρουσιώτης

Πολίτης

05/09/2004