Μακαριος Δρουσιώτης

Η Βάσω Λοιζιά έλαχε να βρεθεί στο περιβάλλον του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου από την πρώτη μέρα της ίδρυσης της Κυπριακής Δημοκρατίας μέχρι το θάνατό του.   Αν και 18 χρονών κορίτσι είχε αξιόλογη δράση κατά τη διάρκεια της ΕΟΚΑ.  Κρατήθηκε στην Ομορφίτα και υπέστη φρικτά βασανιστήρια, αλλά δεν μίλησε.  Σήμερα, σαράντα χρόνια από τότε αρνείται να μιλήσει για τη δράση της στην ΕΟΚΑ.  Μάλλον θα ήθελε αυτή η περίοδος να παραγραφεί από τη ζωή της.  Όχι γιατί το μετάνιωσε, αλλά διότι ντρέπεται για το κατάντημα του απελευθερωτικού μας αγώνα.  Η Βάσω Λοιζιά έχει αναθεωρήσει πολλά πράγματα στη ζωή της.  Θα έλεγα ότι έχει απομυθοποιήσει σχεδόν τα πάντα, εκτός από τον Μακάριο και την Ουρανία Κοκκίνου.

 

Φέτος συμπληρώνονται είκοσι χρόνια από το θάνατο του Μακαρίου.  Όλα αυτά τα χρόνια δεν προσπαθήσατε να τον αντικρίσετε από μια απόσταση για να επισημάνετε και ορισμένα αρνητικά στοιχεία που είχε;

Όσο περνούν τα χρόνια γίνεται όλο και περισσότερο αισθητό το κενό που έχει αφήσει.  Αυτό το αισθάνονται και όσοι τον πολέμησαν με πάθος, έστω και αν δεν έχουν το θάρρος να το ομολογήσουν.

 

Εσείς έχετε το θάρρος να παραδεχτείτε τα σφάλματά του;

Τα λάθη του Μακαρίου θα τα αφήσω για τους φθονερούς επικριτές του.  Υπηρετώντας κοντά στον Μακάριο δεν διαπίστωσα λάθη.  Ένα ήταν το παράπονο όλων μας: η μεγάλη ανεκτικότητά του και η τάση του να συγχωρεί.

 

Ένας άνθρωπος που κυβέρνησε τον τόπο για δεκαπέντε χρόνια είναι δυνατόν να μην έχει υποπέσει σε σφάλματα;

Ουδείς υπήρξε αλάνθαστος.  Και ο Μακάριος έχει κάνει λάθη, αλλά δεν υπήρξε ποτέ κακόβουλος.  Δεν κάθισε ποτέ ο Μακάριος σε ένα τραπέζι να καταστρώσει σχέδια εξόντωσης των αντιπάλων του, όπως έκαναν οι πολέμιοι του.  Ούτε ήταν ο άνθρωπος που ασχολείτο με μικρότητες.

 

Πώς αντιμετώπιζε τους πολέμιους του;  Μετά από μια τρικλοποδιά πώς συμπεριφερόταν;

Ήταν πάντοτε ήρεμος και πράος.  Δεν ήταν ο άνθρωπος που είχε εκδικητικές εξάρσεις και να αναζητεί εκδίκηση.  Μόνιμη του απάντηση ήταν το χαμόγελο του.

 

Από τα χαρίσματα που τον διέκριναν ποιο ξεχωρίζετε;

Την απέραντη αγάπη του για το λαό που δεν τον διαχώριζε ποτέ σε «δικούς» του και «εχθρούς» του.  Κι αν καμιά φορά το περιβάλλον του αντιδρούσε ή παραφερόταν εναντίον των πολέμιων του, αυτός απαντούσε με μια στερεότυπη φράση, η οποία είναι αποτυπωμένη ακόμη στο μυαλό μου.

 

Τι έλεγε;

«Μην είστε μωρέ μικροί».  Ο Μακάριος είχε μια περηφάνια και μια ανωτερότητα που δεν του επέτρεπε να ξεπέσει στο επίπεδο ορισμένων μισθοφόρων, οι οποίοι ανέλαβαν εργολαβία να τον εξοντώσουν.

 

Ποιοι είναι αυτοί;

Είναι γνωστοί και οι εφοπλιστές και οι έμποροι, οι οποίοι έκαναν τον «αγώνα» για την Ένωση επιχείρηση.  Δεν τους έφταναν αυτά που έπαιρναν από τους ξένους, είχαν το θράσος και πήγαιναν στον Μακάριο και ζητούσαν εξυπηρετήσεις.

 

Δηλαδή;

Ο νονός του παρακράτους και διαχειριστής των οικονομικών της ΕΟΚΑ Β΄, ζήτησε από τον Μακάριο ένα πολύ μεγάλο οικονομικό ρουσφέτι, με την υπόσχεση ότι θα έπειθε τον Γρίβα να εγκαταλείψει την παρανομία.

 

Αυτό που λέτε είναι πολύ σημαντικό.  Πότε έγινε;

Αυτός που το έκανε γνωρίζει πολύ καλά όλες τις λεπτομέρειες.

 

Δεν θα πρέπει να τις μάθει και ο κόσμος;

Να είναι βέβαιος ο κόσμος ότι όλα αυτά θα βγουν στην επιφάνεια με την ώρα τους.

 

Ποια είναι σήμερα η σχέση σας με τους ανθρώπους, με τους οποίους παίξατε τη ζωή σας κορώνα γράμματα την περίοδο της ΕΟΚΑ Β΄;

Κοιτάξετε, υπάρχουν δύο κατηγορίες ανθρώπων που αναμίχθηκαν στην παρανομία.  Ήταν οι επαγγελματίες συνωμότες από τη μια, που επεδίωκαν χρήματα και δόξα και οι άλλοι που πίστεψαν στην Ένωση και είχαν την αφελή εντύπωση ότι η ΕΟΚΑ Β΄ αποτελούσε τη συνέχεια του αγώνα της ΕΟΚΑ.  Αρκετοί από τους παρασυρμένους της ΕΟΚΑ Β΄έχουν κατανοήσει ότι έσφαλαν, αλλά είναι δύσκολο να το παραδεχτούν.  Αυτούς τους ανθρώπους δεν τους εχθρεύομαι, αλλά κατά κάποιο τρόπο τους λυπάμαι.

 

Και τους άλλους;

Από τους επαγγελματίες συνωμότες, ως Κύπριος πολίτης, αναμένω τη μετάνοια τους για τα όσα δεινά επέφεραν οι πράξεις τους στον τόπο μας.

 

Βεβαίως από τη μακαριακή παράταξη δεν υπήρξαν όλοι αγνοί.  Υπήρχαν κι εκεί οι καιροσκόποι.

Αυτό είναι αλήθεια.  Η τραγωδία του Μακαρίου ήταν πως δεν υπήρξαν όλοι οι συνεργάτες του ακέραιοι.

 

Υπήρχαν δηλαδή και οι περιπτώσεις που τον κατέδιδαν στη Χούντα;

Δυστυχώς υπήρξαν και τέτοιοι.  Δεν εκπλήττομαι που σήμερα υπάρχει τόση πληθώρα αντιστασιακών και τόση έλλειψη πραξικοπηματιών.

 

Και ο Μακάριος πού στεκόταν απέναντι σε αυτά;

Σας είπα προηγουμένως πώς αντιδρούσε.  Ο Μακάριος θεωρούσε αυτά τα πράγματα μικρότητες και απαξιούσε να ασχοληθεί.  Ακόμη κι όταν οι άνθρωποι αυτοί του έσκαβαν το μνήμα.  Την μια μέρα σήκωναν τα όπλα να τον σκοτώσουν και την επόμενη τους άφηνε ελεύθερους.

 

Γιατί αυτή η συμπεριφορά;

Σας είπα ότι είχε το «λάθος» να συγχωρεί.  Ακόμη και τους δολοφόνους του.  Πίστευε ότι αυτός ήταν ο καλύτερος τρόπος να τους συνεφέρει.

 

Έπεσε, όμως, έξω.

Έπεσε έξω διότι πίστευε πως είχε να κάνει με ανθρώπους καλοπροαίρετους και παρασυρμένους και όχι με πληρωμένους χαφιέδες και δολοφόνους.

 

Από τους συνεργάτες του Μακαρίου, ποιος θεωρείτε ότι υπήρξε ο πιο πιστός.

Αναμφισβήτητα η Ουρανία Κοκκίνου.  Δεν υπήρξαν σε αυτό τον τόπο πολλοί άνθρωποι που να έχουν το ήθος, την ακεραιότητα και την αγωνιστικότητα της Ουρανίας.  Ήταν σπουδαίος άνθρωπος, μια απέραντη ψυχή σ’ ένα λιγνό σώμα.  Αγαπούσε τον άνθρωπο και την ελευθερία.  Υπηρέτησε όσο λίγοι την Παιδεία.  Αισθανόταν τον κάθε ένα από τους μαθητές της ως παιδί δικό της.

 

Πού γνωρίσατε την Ουρανία;

Την γνώριζα από μαθήτρια, αλλά μας συνέδεσε ο αγώνα της ΕΟΚΑ.  Ήταν η εποχή που ο Μακάριος ήταν σύμβολο ελευθερίας, όχι μόνο για την Κύπρο αλλά και για τον κόσμο ολόκληρο.  Τότε εμείς νεαρά κορίτσια δώσαμε ό,τι μπορούσαμε ως απλοί στρατιώτες στον αγώνα για την ελευθερία του τόπου μας.

 

Διάβαζα στις εφημερίδες της εποχής την περιπέτεια που ζήσατε στα κρατητήρια της Ομορφίτας όταν υπήρξατε κρατούμενη το 1957…

Κοιτάξετε, έκανα μια αναφορά στην ΕΟΚΑ όταν με ρωτήσατε για την Ουρανία.  Δεν θέλω, όμως, να επεκταθώ σ’ αυτά.

 

Γιατί;

Ό,τι έχει προσφέρει ο καθένας είναι οφειλή στον τόπο του.  Δεν αρμόζει στον αγώνα να κάνουμε διηγήσεις για τα «κατορθώματα» μας.

 

Βλέπω ότι σας ενοχλεί αυτή η αναφορά.

Όσοι ζήσαμε τον απελευθερωτικό αγώνα της ΕΟΚΑ ως απλοί στρατιώτες και όχι «καπεταναίοι» παρακολουθούμε με πολλή πίκρα την εκμετάλλευση, την καπηλεία και την οικειοποίηση του από μερικούς ανθρώπους, οι οποίοι επιμένουν ότι οι θυσίες πρέπει να εξαργυρώνονται με προβολές και αξιώματα.

 

Αυτό μόνο σας ενοχλεί από τον αγώνα της ΕΟΚΑ;

Με θλίβει περισσότερο ότι τα ιδανικά εκείνου του αγώνα δεν εμπνέουν πια το λαό μας, καθώς χρησιμοποιήθηκαν από όσους ποτέ δεν πίστεψαν σε αυτά.  Απογοητεύομαι σήμερα, καθώς βλέπω ότι ο χρηματισμός και η καλοπέραση ιεραρχούνται σε ένα λαό που για αλλού ξεκίνησε και αλλού κατέληξε.

 

Τί εννοείτε;

Ο αγώνας της ΕΟΚΑ αγκαλιάστηκε από όλο το λαό διότι ήταν η ελπίδα και ο πόθος του για την ελευθερία.  Ήταν αυτό το πάθος για την ελευθερία που δημιούργησε τον θρύλο της ΕΟΚΑ, τον οποίο ήρθαν μετά να τον εξαργυρώσουν όλοι αυτοί.

 

Ποιοι ήταν αυτοί;

Πρώτος και καλύτερος ο Γρίβας για να ακολουθήσουν όλοι αυτοί που γέμισαν την Κύπρο συλλόγους και συνδέσμους αγωνιστών.  Συντηρούν, λένε, τη μνήμη, αλλά πολλά πράγματα που έχουν γίνει θα ήταν καλύτερα να τα ξεχάσουμε.

 

Αμφισβητείτε δηλαδή το «μεγαλείο του αγώνα»;

Σας είπα ότι το μεγαλείο του αγώνα ήταν η πίστη του κόσμου και η θυσία αυτών που έδωσαν τη ζωή τους.  Είναι, όμως, ανήθικο να εξαργυρώνουν τη θυσία των νεκρών αυτοί που σήκωσαν τα χέρια πάνω και σώθηκαν.

 

Εάν άρχιζε ξανά ο αγώνας της ΕΟΚΑ θα λαμβάνατε μέρος;

Με τον Γρίβα αρχηγό ουδέποτε.

 

Το πρόβλημα ήταν δηλαδή ο Γρίβας;

Αφού αυτός ήταν ο άνθρωπος που πρόδωσε το όραμα του λαού.   Εάν είχαμε έναν αρχηγό του επιπέδου και του ήθους του Γρηγόρη Αυξεντίου διαφορετική θα ήταν σήμερα η τύχη της Κύπρου.  Τώρα, βεβαίως, όλοι δοξάζουν τον Αυξεντίου.  Όταν ζούσε, όμως, τον υπονόμευαν και τον υπέσκαπταν.

 

Τι εννοείτε;

Είναι γνωστό ότι ο Γρίβας δεν τον ήθελε τον Αυξεντίου.  Είναι και μερικοί που έστειλαν σημειώματα και τον υπονόμευαν επειδή δεν μπορούσαν να τον παρακολουθήσουν.  Τώρα σπεύδουν και καταθέτουν στέφανα στο μνήμα του.  Αυτό που συντελείται με την εκμετάλλευση της θυσίας του Αυξεντίου ξεπέρασε τα όρια της ιεροσυλίας.

 

Το ευχάριστο είναι ότι η αποδοχή του Αυξεντίου ως ηρωικής μορφής του κυπριακού αγώνα γίνεται αποδεχτή από τους πάντες.

Είναι η ακεραιότητα του ήρωα που δεν επιτρέπει τις αμφισβητήσεις.  Ένας άνθρωπος που επέλεξε αυτό τον τραγικό θάνατο δεν αφήνει το πραγματικό περιθώριο αμφισβήτησης.  Πολλές φορές λέω ότι δεν ήταν τυχαία η επιλογή της αυτοθυσίας για μερικούς.  Ίσως για να μαρτυρούν με τον τρόπο αυτό την δειλία όσων από μας επέζησαν.

Μακάριος Δρουσιώτης

Φιλελεύθερος

13/07/1997