Μακαριος Δρουσιώτης

Μετά από 35 χρόνια υπηρεσίας στη Νομική Υπηρεσία της Δημοκρατίας, ο Λουκής Λουκαϊδης εγκαταλείπει την Κύπρο και «μεταναστεύει» στο Στρασβούργο, όπου και η έδρα του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.  Από το ερχόμενο φθινόπωρο ο κ. Λουκαϊδης αναλαμβάνει σε πλήρη απασχόληση καθήκοντα δικαστή στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο.

 

Η απώλεια από την αποχώρησή του από τη Νομική Υπηρεσία, όπως δήλωσε και ο Γενικός Εισαγγελέας, Αλέκος Μαρκίδης, θα είναι πολύ μεγάλη.  Κι αυτό διότι η πολύχρονη εμπειρία στην κυπριακή Δικαιοσύνη, καθώς και αυτή που συναποκόμισε από την υπηρεσία του στο Στρασβούργο, δύσκολα αναπληρώνεται.

 

Βεβαίως ελάχιστοι είναι εκείνοι που θα στεναχωρηθούν από την αποχώρηση του Βοηθού Γενικού Εισαγγελέα, αφού πολύ συχνά οι θέσεις του προκαλούσαν αντιδράσεις.  Ο κ. Λουκαϊδης είναι από τους αξιωματούχους της κυπριακής Πολιτείας που, ανεξάρτητα του αν διαφωνεί ή συμφωνεί κανείς μαζί του, είχε το θάρρος της γνώμης του.  Και η ανεξαρτησία γνώμης δεν είναι πάντοτε προσόν που εκτιμάται στη μικρή κυπριακή κοινωνία.  Στην Ευρώπη, βεβαίως, τα πράγματα είναι αλλιώς…

 

Παρατηρείται τελευταία στην Κύπρο μια τάση αμφισβήτησης των θεσμών.  Θα μπορούσαν να ήταν πολύ καλύτερα τα πράγματα ή το αλληλοβόλεμα είναι μοιραίο στις μικρές κοινωνίες;

Οι θεσμοί στην Κύπρο περνούν από μια μεταβατική φάση.  Η Κυπριακή Δημοκρατία είναι νεαρή.  Τα σοβαρά προβλήματα που αντιμετώπιζε και εξακολουθεί να αντιμετωπίζει εμπόδισαν την ομαλή λειτουργία της Πολιτείας και την ανάπτυξη και ωριμότητα των θεσμών.

 

Συνήθως στην Κύπρο ρίχνουμε τις αδυναμίες μας στις περιστάσεις.

Δεν διαφωνώ, αλλά είναι γεγονός ότι οι έκτακτες καταστάσεις εκτρέφουν τα πλάγια μέσα.  Σε πολλούς τομείς επικρατεί ακόμη η αναξιοκρατία και η μετριοκρατία.  Υπάρχει το φαινόμενο βολέματος των πολιτικών και άλλων φίλων και η διάκριση μεταξύ των δικών μας και των άλλων.

 

Παρ’ όλα αυτά, η εμπέδωση της αξιοκρατίας είναι σύνθημα όλων των πολιτικών.

Μεταξύ συνθήματος και πραγματικής ευαισθησίας υπάρχει ένα τεράστιο χάσμα.  Λέγονται πολλά και γίνονται πολύ λίγα ή και τίποτε ακόμη.

 

Ποιος είναι ο συντομότερος δρόμος προς την επιτυχία στην Κύπρο;

Εξαρτάται τι εννοείτε επιτυχία.  Αν πρόκειται για μια ψηλή θέση που θα αποφέρει σε κάποιον χρήματα και κοινωνική αναγνώριση χωρίς να ιδρώσει πολύ στη ζωή του, συνήθως ευνοούνται εκείνοι που συμπορεύονται με το κατεστημένο.  Αντιθέτως, όσοι διεκδικούν, αμφισβητούν και αντιλέγουν, έχουν μειωμένες προοπτικές.

 

Είναι τόσο χάλια η κατάσταση στην Κύπρο;

Όχι, δεν θέλω να είμαι απόλυτος.  Τα πράγματα δεν είναι στατικά και βελτιώνονται συνεχώς.  Υπήρξαν σταδιακές μεταβολές, με αποτέλεσμα να αποκτήσουμε περισσότερη ελευθερία έκφρασης.

 

Για όσο δεν ενοχλεί κανείς, ναι…

Είναι βάσιμη η παρατήρησής σας, αλλά πρέπει να παραδεχτούμε πως, έστω και αργά, τα πράγματα κινούνται προς το καλύτερο.

 

Ποιο είναι το μεγαλύτερο εμπόδιο για να υπάρξει μια ανάσα πραγματικής ελευθερίας στον τόπο μας;

Νομίζω ότι θα πρέπει να υπάρξει ανανέωση στην πολιτική ζωή.  Κι επειδή γίνεται πολύς λόγος για ανανέωση και εκσυγχρονισμό, θα έλεγα ότι δεν χρειαζόμαστε μόνο αλλαγή προσώπων, αλλά ιδεών και νοοτροπίας.

 

Κάνετε μια αυστηρή κριτική στους θεσμούς.  Κάποιος, ωστόσο, θα παρατηρούσε ότι είναι αυτό το σύστημα που έχει αναδείξει και εσάς.

Πέρασα κι εγώ από το σύστημα, όπως όλοι, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι το υποστηρίζω ή ότι οφείλω τα πάντα σ’ αυτό.

 

Αφού μιλήσατε για ανανέωση στην πολιτική ζωή, γιατί να μη γίνεται ανανέωση και στη Δικαιοσύνη;

Αν με ρωτάτε για τη Νομική Υπηρεσία, πιστεύω ότι η θητεία του Γενικού Εισαγγελέα πρέπει να είναι περιορισμένη.

 

Και του βοηθού Γενικού Εισαγγελέα;

Βεβαίως, εννοείται αυτό.  Πρέπει να υπάρχει μια ανανέωση στην κορυφή για να αποφεύγεται η ανεξέλεγκτη συγκέντρωση εξουσίας σε άτομα για πολλά χρόνια, χωρίς τη δυνατότητα αλλαγής τους.

 

Διαπιστώσατε τάσεις επικίνδυνης συγκέντρωσης εξουσίας;

Δεν νοείται, κατά τη γνώμη μου, να υπάρχει ο ίδιος Γενικός Εισαγγελέας για είκοσι περίπου χρόνια, όπως συνέβη στο παρελθόν.  Γι’ αυτό, το σύστημα πρέπει να αλλάξει με σχετική τροποποίηση του Συντάγματος.

 

Τι θητεία προτείνετε;

Μια θητεία που να ξεπερνά απλώς εκείνη του εκάστοτε Προέδρου.  Κάτι παρόμοιο με ό,τι ισχύει με την Επιτροπή Δημόσιας Υπηρεσίας.

 

Πόσο σίγουρος είσαστε ότι στην ΕΔΥ είναι όλα μια χαρά.

Εγώ μιλώ για νομικά εχέγγυα, τα υπόλοιπα εξαρτώνται από τους συγκεκριμένους ανθρώπους.

 

Τι νόημα έχουν τα νομικά εχέγγυα όταν πάσχουμε σε επίπεδο ανθρώπων;

Τα νομικά εχέγγυα είναι απαραίτητα.  Το επίπεδο των ανθρώπων θα πρέπει να ανεβεί και με άλλες προσπάθειες, ατομικές και συλλογικές.

 

Με τι συναισθήματα αποχωρείτε από τη Νομική Υπηρεσία;

Εργάστηκα εδώ 35 ολόκληρα χρόνια.  Είχα και ευχάριστες και απογοητευτικές εμπειρίες.  Ένα τόσο μεγάλο μέρος της ζωής μου δεν μπορεί παρά να αφήσει τη σφραγίδα του στην προσωπικότητά μου, με τα ανάλογα συναισθήματα.

 

Δώστε ένα παράδειγμα μιας ευχάριστης εμπειρίας.

Είχα πολλές ευχάριστες εμπειρίες ως αποτέλεσμα έρευνας και παρουσίασης διαφόρων δικαστικών ή άλλων νομικών υποθέσεων, που μου έδωσαν το αίσθημα της πνευματικής και επαγγελματικής ικανοποίησης.

 

Τι σας απογοήτευσε όλα αυτά τα χρόνια;

Ορισμένοι άνθρωποι και κάποιες αποτυχίες ή ελλείμματα του νομικού συστήματος.

 

Για παράδειγμα;

Κάτι που μου έρχεται τώρα στο μυαλό είναι η περίπτωση νομικής γνωμάτευσης για σύλληψη επώνυμου υπόπτου για σοβαρή υπόθεση, η οποία δεν ακολουθήθηκε.

 

Σε ποια περίπτωση αναφέρεστε;

Τώρα πια, δεν έχει νόημα να ανοίξω αυτή την υπόθεση.  Όταν χρειάστηκε να πάρω θέση, ενάντια στα μεγάλα συμφέροντα που προστάτευαν το πρόσωπο αυτό, εγώ έκανα το καθήκον μου.  Δυστυχώς, οι άλλοι νομικοί μηχανισμοί δεν λειτούργησαν σωστά.

 

Γιατί νομίζετε;

Σκοπιμότητες και βολέματα.

 

Οι κρατικές υπηρεσίες δεν είναι υπόχρεες να υπακούουν στις οδηγίες της Γενικής Εισαγγελίας;

Υπάρχουν, όμως, πολιτικές παρεμβάσεις…

 

Συμφωνείτε ότι το σύστημα ευνοεί τους επώνυμους και τους ισχυρούς;

Δεν φταίει το σύστημα, αλλά η λανθασμένη νοοτροπία της κυπριακής κοινωνίας που ανέχεται απαράδεκτες καταστάσεις.

 

Πού αποδίδετε αυτή τη νοοτροπία;

Είναι αποτέλεσμα μιας ψυχοσύνθεσης που αναπτύχθηκε με τα δεδομένα μιας ιστορίας χιλιάδων χρόνων υποτακτικότητας.

 

Τι θα λέγατε για τη Νομική Υπηρεσία τώρα που αποχωρείτε;

Τα δεδομένα με βάση τα οποία ιδρύθηκε έχουν διαφοροποιηθεί ριζικά.  Αρχικά εκείνο που είχε σημασία ήταν ότι ο Γενικός Εισαγγελέας χρειαζόταν λίγους μόνο βοηθούς.  Τα νομικά προβλήματα ήσαν λιγότερα και οι δικαστικές υποθέσεις του κράτους πολύ περιορισμένες.

 

Ενώ τώρα;

Τώρα έχουμε επεκταθεί σε πολλούς κλάδους δικαίου, ο όγκος εργασίας έχει αυξηθεί και έγινε απαραίτητη η εξειδίκευση.

 

Πώς  θα γίνει η αποκέντρωση;

Η Νομική Υπηρεσία χρειάζεται αναδιοργάνωση εκ βάθρων.  Πρέπει να υπάρξει εκχώρηση εξουσιών και διοίκησης σε άλλα μέλη της.  Χρειάζεται, επίσης, προσπάθεια στελέχωσης της Υπηρεσίας με ό,τι καλύτερο μπορεί να προσφέρει ο νομικός κόσμος της Κύπρου.

 

Με τις νοοτροπίες που περιγράψατε πιο πάνω, πώς μπορεί να υπάρξει ανανέωση όταν ο καθένας θα βολεύει τον δικό του;

Μιλώ απλώς για το επιθυμητό.  Το εφικτό είναι ένα άλλο μεγάλο κεφάλαιο.

 

Να συμπεράνουμε ότι έχετε αγανακτήσει από τα τεκταινόμενα στην Κύπρο και φεύγετε για την Ευρώπη;

Ένας συνδυασμός αρνητικών και θετικών παραγόντων με οδήγησαν στη νέα μου σταδιοδρομία.  Καθοριστικής, πάντως, σημασίας ήταν η τιμή και η πρόκληση της θέσεως του Δικαστή του νέου Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.

 

Και ποια τα συναισθήματά σας για τη νέα σας ιδιότητα;

Τα καθήκοντά μου ως Μέλους του νέου Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου μου δίδουν το αίσθημα της ανανέωσης και της ευχαρίστησης ότι θα μπορέσω να προσφέρω σε ένα πανευρωπαϊκό χώρο δικαίου, στη διάπλαση και ανάπτυξη νέων νομολογιακών αρχών, σε θέματα που με ενδιαφέρουν ιδιαίτερα.

 

Ποια η διαφορά του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, από τα δικαστικά όργανα του Συμβουλίου της Ευρώπης που υπήρχαν μέχρι σήμερα;

Το Δικαστήριο θα εκτελεί το έργο που μέχρι τώρα εκτελούν δύο όργανα. Η Επιτροπή και το Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.  Θα λειτουργεί πάνω σε μόνιμη βάση και θα αποτελείται από διάφορα τμήματα.

 

Σε σχέση με τον παραπονούμενο που θέλει να προσφύγει στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, ποια είναι η διαφορά;

Οι παραπονούμενοι θα μπορούν να προσφεύγουν απευθείας στο Δικαστήριο, χωρίς να περνούν από οποιαδήποτε άλλη διαδικασία.

 

Και η Επιτροπή Υπουργών που λειτουργούσε παράλληλα με το Δικαστήριο τι ρόλο θα διαδραματίζει;

Θα περιορισθεί μόνο στην εποπτεία των αποφάσεων του Δικαστηρίου.

 

Τι σημαίνει αυτή η αλλαγή;

Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο μπορεί να χαρακτηριστεί ως μία ριζική πρόοδος του διεθνούς δικαίου στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

 

Τι μπορεί να σημαίνει αυτό για την Κύπρο, σε σχέση βέβαια με την καταπίεση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων του πληθυσμού, συνεπεία της κατοχής;

Βλέποντας τις εξελίξεις των μηχανισμών προστασίας ανθρωπίνων δικαιωμάτων τις τελευταίες δεκαετίες, πιστεύω ότι το μέλλον είναι ελπιδοφόρο.  Και αυτό ισχύει και για την Κύπρο, νοουμένου ότι διεκδικούμε με συνέπεια τα δικαιώματά μας.

 

Το θέμα είναι σε ποιο βαθμό διεκδικούμε τα δίκαιά μας.

Συμφωνώ, δεν θα έρθει κανείς να διεκδικήσει για δικό μας λογαριασμό κάτι που εμείς οι ίδιοι το εκχωρούμε.

 

Όπως για παράδειγμα;

Θα πω απλώς ότι πριν 15 χρόνια η διεθνής κοινωνία καταδίκαζε το ψευδοκράτος και τις ενέργειές του, μεταξύ των οποίων και τις εκλογές του, με τον πιο αυστηρό τρόπο.  Τώρα αντιπρόσωποι του Ο.Η.Ε. και των Η.Π.Α. αναγνωρίζουν τις εκλογές του ψευδοκράτους και τα αποτελέσματά τους.  Μιλούν μάλιστα και για Βόρεια Κύπρο.  Πάμε από το κακό στο χειρότερο.

 

Κι εμείς πόσο φταίμε γι’ αυτό;

Κάτι δεν βλέπουμε καλά ή κάπου θα πρέπει να σταθούμε πιο σταθερά.  Θα πρέπει οπωσδήποτε να αναθεωρήσουμε τη στάση μας.

Μακάριος Δρουσιώτης

Φιλελεύθερος

17/05/1998