Μακαριος Δρουσιώτης

Ο σκηνοθέτης Ανδρέας Πάντζης δηλώνει πως δεν είναι μετριόφρων.  Παραδέχεται ότι καβάλησε το καλάμι, όχι από υπεροψία αλλά από πίκρα.  Θεωρεί τον εαυτό του ως το ψηλό καρφί που τρώει τα κτυπήματα.  Αισθάνεται ότι εκείνος μόνος εκπροσωπεί τον κυπριακό κινηματογράφο, διότι είναι ο μόνος Κύπριος που έκανε δύο ταινίες τα τελευταία 25 χρόνια.  Παρόλα αυτά αισθάνεται ότι η προσπάθεια του δεν υποστηρίζεται όσο θα έπρεπε από το κράτος για λόγους πολιτικούς.  Κατακρίνει τη Συμβουλευτική Eπιτροπή Κινηματογράφου διότι «έχει διαβρωθεί από Νεοκύπριους», ενώ εκείνος κατατάσσει τον εαυτό του ως αριστερό, ενωτικό και εθνιστή.  Στη σημερινή αντεξέταση ο Ανδρέας Πάντζης ξεδιπλώνει τις σκέψεις του και καταγράφει τις απόψεις του όχι μόνο για τον κυπριακό κινηματογράφο, αλλά και για το παρόν και το απαισιόδοξο μέλλον της κυπριακής κοινωνίας.

 

Αισθάνεστε δικαιωμένος μετά την επιτυχία της ταινίας σας η Σφαγή του Κόκορα;

Ένας σκηνοθέτης που δημιούργησε μια ταινία, η οποία έχει πάρει 11 βραβεία σε όλη την Ευρώπη, και η οποία ήταν υποψήφια για το ΟΣΚΑΡ καλύτερης ξένης ταινίας δεν μπορεί να μην νιώθει ότι έχει φτιάξει κάτι σημαντικό.

 

Πάντως είναι τιμή σας που η κυπριακή Βουλή κάποτε ασχολήθηκε με το «σφάξιμο του πετεινού», κατά κάποιους βουλευτές μας.

Μέσα στα τόσα κουφά που συμβαίνουν στον τόπο μας λέχθηκε κι αυτό.

 

Στην πραγματικότητα γινόταν έλεγχος των δαπανών του κράτους για παραγωγές ταινιών.

Μα είναι δυνατόν η Βουλή μιας χώρας να ασχολείται με το αν θα δοθούν λεφτά να γίνει μια ταινία;  Μόνο σε χώρες κάφρων γίνεται αυτό.  Ευτυχώς αυτό το στάδιο το ξεπεράσαμε με τη δημιουργία της Επιτροπής Κινηματογράφου.

 

Με πόσα λεφτά σας έχει επιχορηγήσει το κράτος;

Κοιτάξετε πήρα 100.000 λίρες για μια ταινία που στοίχισε 2,7 εκατομμύρια δολάρια.  Και τώρα έρχονται και σου λένε ότι δεν μπορούν να σου δώσουν περισσότερα χρήματα διότι δεν είσαι εμπορικός.  Μα υπάρχει η δυνατότητα να γίνει στην Κύπρο μια εμπορική ταινία;

 

Εάν γίνει στην Κύπρο και παιχτεί και στην Ελλάδα;

Μα και στην Ελλάδα είναι σχετική η εμπορική επιτυχία μιας ταινίας.  Δεν υπάρχει ελληνική ταινία που να έχει βγάλει τα έξοδα της.  Για να βγάλει μία ταινία τα λεφτά της πρέπει η χώρα που την παράγει να έχει 50 εκατομμύρια πληθυσμό.  Μιλάμε δηλαδή για πέντε με έξι χώρες στην Ευρώπη.

 

Άρα δεν μπορούμε να μιλούμε για κυπριακό κινηματογράφο.

Όχι, μπορούμε να μιλάμε διότι όλες οι μικρές χώρες της Ευρώπης στηρίζονται σε κυβερνητικές χορηγίες.  Η κινηματογραφική ταινία δεν είναι μόνο εμπορική υπόθεση, αλλά και προϊόν πολιτισμού.  Ο κινηματογράφος είναι αυτός που καταγράφει την Ιστορία, τις επιθυμίες της σκέψης και τα αισθήματα ενός έθνους.

 

Αναγνωρίζετε λοιπόν ότι δεν μπορεί να ελπίζει ένας σκηνοθέτης όπως εσείς στην παραγωγή μιας εμπορικής ταινίας.

Η εμπορικότητα ή μη μιας ταινίας είναι έννοια συγχυσμένη.  Η ταινία μου που δεν θεωρείται εμπορική στην Κύπρο, έκανε 3.750 εισιτήρια.  Νίκησα δηλαδή στον αγώνα της εμπορικότητας πάρα πολλές αμερικάνικες ταινίες.  Από την άλλη αντιλαμβάνεστε ότι μιλάμε για γελοίους αριθμούς.

 

Βεβαίως η επιτυχία μιας ταινίας δεν μετριέται μόνο από τα εισιτήρια που κόβει.

Όχι φυσικά.  Η δική μου ταινία έχει παιχτεί σε 15 φεστιβάλ.  Την περασμένη εβδομάδα παιζόταν στο Λονδίνο.  Στις αρχές του Μάη αντιπροσώπευσε την Κύπρο στο πρώτο Βαλκανικό Φεστιβάλ Κινηματογράφου και το Φθινόπωρο θα προβληθεί στο Παρίσι σε κεντρική αίθουσα.

 

Υπάρχει προοπτική για περισσότερες κυπριακές παραγωγές;

Εγώ θέλω να γίνονται ταινίες στην Κύπρο για να μην είμαι μόνος μου.  Μέσα από τις κινηματογραφικές παραγωγές γίνονται ζυμώσεις, ανακατατάξεις και επηρεάζουμε το κοινωνικό γίγνεσθαι.  Όπως έχουν σήμερα τα πράγματα στην Κύπρο η εικόνα θυμίζει ένα κουνούπι που προσπαθεί να γδάρει έναν ελέφαντα.

 

Το κουνούπι είστε εσείς, ο ελέφαντας ποίος είναι;

Η κυπριακή κοινωνία φυσικά.

 

Φαντάζομαι ότι ο παραλληλισμός σας έχει να κάνει με το πάχος του δέρματος του ζώου.

Έχει να κάνει και με την παχυδερμία, αλλά και το μέγεθος.  Κι εγώ είμαι μόνος για να τα βάλω με έναν ελέφαντα.

 

Γιατί τονίζετε συνεχώς το ότι είστε μόνος;

Διότι από το 1978 μέχρι το 1996 ο μόνος που έκανε δύο ταινίες στην Κύπρο είμαι εγώ.  Δυστυχώς για πολύν καιρό εγώ ήμουνα ο κυπριακός κινηματογράφος και αυτό είναι ντροπή για μια χώρα που θέλει να λέγεται Ευρωπαϊκή.

 

Θα σας έλεγε κανείς ότι έχετε καβαλήσει το καλάμι.

Ναι, είμαι καβαλημένος πολύ καιρό τώρα.  Κι όποιος έχει κότσια και αντοχές μπορεί να έρθει να αναμετρηθεί μαζί μου, στον αγώνα της Τέχνης.  Αυτή δεν είναι έπαρση.  Είναι πίκρα.

 

Από πού αντλείτε όλη αυτή την αυτοπεποίθηση;

Εγώ δεν είμαι μετριόφρων.  «Η σφαγή του Κόκορα» είναι μια από τις πιο ακριβές ελληνικές ταινίες.  Μόνο ο Αγγελόπουλος και ο Κακογιάννης έχουν κάνει ταινία τέτοιου μεγέθους.  Η «Σφαγή του Κόκορα» και ο «Βιασμός της Αφροδίτης» με έχουν καθιερώσει στην Ελλάδα.  Αυτή τη στιγμή είμαι ίσως ως ένας από τους πέντε σκηνοθέτες της χώρας.

 

Το ξέρετε ότι έχετε δημιουργήσει και αντιπάθειες στο χώρο σας;

Το γνωρίζω πολύ καλά αλλά δεν με ενοχλεί.

 

Ίσως και να σας ευχαριστεί.

Καλύτερα να μιλούν για μένα κακά παρά να μη λένε τίποτα.

 

Γιατί νομίζετε ότι σας κακολογούν;

Υπάρχει μια κινέζικη παροιμία που λέει ότι το ψηλό καρφί τρώει το κτύπημα.  Εγώ λοιπόν είμαι το ψηλό καρφί.

 

Τι καινούργιο ετοιμάζετε;

Μια ταινία για την Κύπρο του 1940.  Πρόκειται για μια ταινία περιπλάνησης από την Πάφο μέχρι το μοναστήρι του Αποστόλου Ανδρέα.

 

Και θα γυριστεί πού;

Στην Κύπρο, την Ελλάδα και τη Βουλγαρία.

 

Κι ο Απόστολος Ανδρέας;

Θα κτίσουμε το μοναστήρι στη Βουλγαρία.

 

Φαντάζομαι ότι μετά την επιτυχία της «Σφαγής του Κόκορα» άλλαξε η προσέγγιση και θα έχετε περισσότερη βοήθεια.

Αυτό θα μπορούσε να συμβεί εάν η Συμβουλευτική Eπιτροπή Κινηματογράφου ήταν αντικειμενική, κάτι που δεν συμβαίνει.

 

Πού το στηρίζετε αυτό;

Η Επιτροπή είναι διαβρωμένη από νεοκύπριους.

 

Κι εσείς τι είστε;

Εγώ είμαι αριστερός, ενωτικός και εθνιστής.  Δηλαδή δεν ανήκω σε κόμμα.  Γι’ αυτό και κανείς δεν με συμπαθεί.  Κόμμα μου είναι ο Ελληνισμός.

 

Δηλαδή;

Να σας το εξηγήσω παραστατικά για να με καταλάβετε.  Στο Κάτω Βαρώσι, οδός Πηγάσου αριθμός 9 είναι το σπίτι του πατέρα μου.  Αυτή τη στιγμή που εμείς μιλούμε εδώ, κάτω από την κληματαριά του πατέρα μου κοιμούνται οι Τούρκοι.  Παλιά είχαμε καρκόλες, έτσι να το γράψεις, όχι κρεβάτια, καρκόλες.  Αυτές οι καρκόλες είναι από μαντέμι και είναι αιώνιες.  Αυτή τη στιγμή που σου μιλώ ξύπνησε ένας Τούρκος που κοιμήθηκε στην καρκόλα μου και πίνει τον καφέ του κάτω από την κληματαριά του πατέρα μου.  Ας μη μου μιλήσουν ούτε για επαναπροσέγγιση ούτε για τίποτα.

 

Θεωρείτε δηλαδή τον κάθε Τούρκο που απολαμβάνει τις περιουσίες των Ελλήνων στα κατεχόμενα προσωπικά υπεύθυνο για την κατοχή.

Ακριβώς.  Εγώ θέλω να πάω σπίτι μου.  Για όσο καιρό ο Τούρκος κοιμάται κάτω από την κληματαριά μου θα είμαι αυτό που σου είπα.  Όταν εγώ πάω στην καρκόλα μου και κοιμηθώ πάνω της, θα γίνω ο μεγαλύτερος διεθνιστής του κόσμου.  Το θεωρώ εξευτελισμό να είμαι ηττημένος και να γλείφω αυτόν που κοιμάται πάνω στην καρκόλα μου.

 

Ωραία τι σχέση έχει αυτό με την Επιτροπή Κινηματογράφου;

Αυτό το πράγμα δεν αρέσει σε μερικούς στην Επιτροπή και στη γραμματεία της.  Δεν θέλω να επεκταθώ.

 

Εάν ήταν επαναπροσεγγιστικά τα μηνύματα των ταινιών σας θα τυγχάνατε καλύτερης μεταχείρισης;

Εάν ο παππούς μου είχε στήθος θα ήταν γιαγιά μου.

 

Όχι, εδώ αφήνεται συγκεκριμένη αιχμή για κριτήρια που έχουν σχέση με τις πολιτικές σας επιλογές.

Το πρόβλημα δεν είναι πολιτικό, αλλά προσλαμβάνει και πολιτική χροιά.

 

Παρακολουθείτε τις κυπριακές παραγωγές στην τηλεόραση;

Όχι.

 

Δεν ξέρετε τι γίνεται;

Ξέρω αλλά δεν με ενδιαφέρουν.  Μερικά πράγματα που βλέπω είναι «καραγκιοζιλίκια» για να βάζουν μερικοί λεφτά στην τσέπη τους.

 

Δεν μπορεί ένας σκηνοθέτης να μην έχει άποψη για τις παραγωγές αυτές.

Βεβαίως έχω άποψη, αλλά απαξιώ να ασχοληθώ.

 

Πέστε μας την λοιπόν την άποψή σας.

Να σας την πω.  Ένα έθνος, μια κοινωνία, για να ζήσει πρέπει να μπορεί να μιλά για το παρελθόν και το παρόν της και να έχει σκέψη για τον εαυτό της.  Αυτά τα σκέτς που γίνονται ποτέ δεν μπορούν να ξεφύγουν από το ηθογραφικό.  Δεν μπορούν να έχουν μια σύνθετη σκέψη βασισμένη στην πραγματικότητα.  Δεν παράγουν σκέψη.  Προσφέρονται απλώς προς κατανάλωση.

 

Γιατί νομίζετε έχουν επιβληθεί αυτές οι παραγωγές.

Σήμερα, όπως έχει διαμορφωθεί ο κόσμος μετά την πτώση του υπαρκτού Σοσιαλισμού το ιδανικό της κοινωνίας είναι τα λεφτά.  Η προοπτική της ουτοπίας έχει χαθεί.  Ο κόσμος είναι αποπροσανατολισμένος.  Αυτό που θέλει είναι να ανοίξει την τηλεόραση, να «χαχανίσει» και να κοιμηθεί.

 

Τουλάχιστον η κρατική τηλεόραση θα έπρεπε να ήταν ένα βήμα πιο μπροστά.

Δεν ξέρω εάν θα μπορούσε να διαδραματίσει τέτοιο ρόλο, αφού ουσιαστικά υπερασπίζεται τα συμφέροντα των κρατούντων.  Ίσως θα έπρεπε, αλλά είναι δύσκολο να μπορέσει κάποιος να νικήσει το συρμό.

 

Τι εννοείτε να νικήσει το συρμό.

Ο συρμός θέλει μια ολόκληρη κοινωνία απλώς να επιδιώκει να έχει λεφτά, σπίτι και αυτοκίνητο.  Τίποτα άλλο δεν ενδιαφέρει.  Εκεί πέρα τελειώνουν οι επιθυμίες, τα όνειρα και οι φιλοδοξίες των ανθρώπων.  Οι άνθρωποι θέλουν να γίνουν πλούσιοι.  Τίποτε άλλο.

 

Πολλοί τα καταφέρνουν.

Ναι αλλά εκεί ανακαλύπτουν και τη δυστυχία τους.  Διότι αλλάζουν τη ζωή τους σε επίπεδο υλιστικό.  Νομίζω ότι σε δέκα χρόνια θα είναι τόσες πολλές οι αυτοκτονίες στην Κύπρο που θα τρομάξει ο κόσμος.

 

Γιατί;

Διότι πέρα από το σπίτι και αυτοκίνητο δεν έχεις να κάνεις τίποτε άλλο στη ζωή σου.  Στο τέλος της ευμάρειας βρίσκεται ένα κρεβάτι πολύ απαλό και ωραίο για να αυτοκτονήσεις πάνω.  Η τηλεόραση, λοιπόν, δεν προσφέρει απολύτως τίποτα για το μετά.

 

Πώς βλέπετε την κυπριακή κοινωνία να εξελίσσεται στο μέλλον.

Είναι απρόβλεπτο πού θα καταλήξουμε διότι η Κύπρος ζει μια σχιζοφρενική κατάσταση.  Από το 1960 μέχρι το 1990 πέρασε όλα τα στάδια που η Ευρώπη χρειάστηκε μερικούς αιώνες για να τα διανύσει.  Τη δεκαετία του 1950 κουβαλούσαν ξύλα για να μαγειρέψουν στη «νηστιά» και σε διάστημα 30 χρόνων έχουν Ασιάτισσα υπηρέτρια και φούρνο μικροκυμάτων.

 

Πάντως, όταν η Κύπρος απέκτησε την ανεξαρτησία της δεν ονειρευόταν να παραμείνει στην εποχή της «νηστιάς».

Ναι αλλά αυτή η Τεχνολογική μεταβολή δεν ήταν φυσιολογική.  Σκέψου ότι κατέβηκαν οι αγρότες από τα βουνά και έγιναν υπουργοί, διευθυντές και ανώτεροι υπάλληλοι.  Από τη μια μέρα στην άλλη οι πεινασμένοι γνώρισαν την ευμάρεια και τη δόξα.

 

Κι εσείς κατεβήκατε από τα βουνά και γίνατε διάσημος σκηνοθέτης.

Η δική μας η γενιά έχουμε επαφή με τη γη.  Αυτό είναι πολύ σημαντικό.  Όταν έχεις επαφή με τη γη, όταν φυτέψεις ένα δέντρο πολεμάς το θάνατο.  Φυτεύοντας ένα δέντρο, γράφοντας ένα βιβλίο, κάνοντας μια ταινία, τοποθετείς τον εαυτό σου στην αιωνιότητα.  Η δική μας επιτυχία δεν είναι ένα κρεβάτι πολυτελείας για να αυτοκτονήσουμε αλλά η είσοδος στην αθανασία.  Εγώ αισθάνομαι ότι κάνοντας μια ταινία γίνομαι αθάνατος.

 

Κι αυτοί που κατέβηκαν από τα βουνά είχαν σχέση με το χώμα.

Ναι, αλλά αυτούς τους έχει διαφθείρει η εξουσία.  Τα παιδιά τους είναι σχιζοφρενικά, χαμένα, διότι δεν ξέρουν ούτε που βρίσκονται, ούτε πού πατούν.  Δεν ξέρουν με ποιους μιλούν, δεν έχουν ταυτότητα.  Δεν μπορούν να αρθρώσουν σωστά Ελληνικά και τα Αγγλικά τους είναι σπασμένα.  Είναι ουσιαστικά χωρίς γλώσσα.

Μακάριος Δρουσιώτης

Φιλελεύθερος

12/07/1998