Όλο το παρασκήνιο της ματαίωσης άφιξης των πυραύλων
Τελεσίγραφο Σιράκ: Διαλέξτε S-300 ή ένταξη στην Ε.Ε.
Με αφορμή το βιβλίο του Γλαύκου Κληρίδη άνοιξε ξανά η συζήτηση για το πώς λήφθηκε κατά την εκπνοή του 1998 η απόφαση για τη μεταφορά των πυραύλων S-300 στην Κρήτη. Ο "Π" αποκαλύπτει σήμερα όλο το παρασκήνιο με βάση τα πρακτικά του Εθνικού Συμβουλίου.
Η ματαίωση της άφιξης των πυραύλων στην Κύπρο συζητήθηκε σε δύο συνεδρίες του Εθνικού Συμβουλίου, στις 24 και 29 Δεκεμβρίου 1998. Όπως προκύπτει από τα πρακτικά, η ματαίωση της εγκατάστασης οφειλόταν σε δύο βασικούς λόγους:
- Η ελληνική Κυβέρνηση δε συμφωνούσε με το εγχείρημα, είχε την άποψη ότι θα περιέπλεκε την κατάσταση και δεν ήταν σε θέση να καλύψει στρατιωτικά την Κύπρο σε περίπτωση τουρκικής πρόκλησης.
- Ο πρόεδρος της Γαλλίας Ζακ Σιράκ διαμήνυσε στη Λευκωσία πως εάν υλοποιούσε το πρόγραμμα των πυραύλων θα ζητούσε τη διακοπή των ενταξιακών διαπραγματεύσεων.
Στη συνεδρία του Εθνικού Συμβουλίου της 24ης Δεκεμβρίου, ο πρόεδρος Κληρίδης ανέγνωσε σημείωμα του υπουργού Εξωτερικών Γιαννάκη Κασουλίδη, για τη συνάντηση που είχε με τον ομόλογό του Θεόδωρο Πάγκαλο, την 1η Νοεμβρίου 1998, όπου του είπε: "Θέλω να σας πω ότι δεν υπάρχει αλληλεγγύη από πλευράς ελληνικής Κυβέρνησης προς την κυπριακή σε αυτό το θέμα". Ο Πάγκαλος αμφισβήτησε την αξία του όπλου, είπε πως η προτεραιότητα της Ελλάδας ήταν η ομαλή ένταξη στην ΟΝΕ και πως την ασφάλεια της Κύπρου θα τη διασφάλιζε η ένταξη στην Ε.Ε. Εμμονή στην εγκατάσταση των πυραύλων θα έθετε σε κίνδυνο τις ενταξιακές και πως στο ζήτημα αυτό υπήρχε ομοφωνία Σημίτη - Πάγκαλου - Τσοχατζόπουλου.
Ακολούθως, ο Κληρίδης ανέγνωσε επιστολή που έγραψε προς το Σημίτη, αλλά τελικά δεν την απέστειλε, κατόπιν υπόδειξης του Πρωθυπουργού να συζητήσουν το θέμα προφορικά. Ο Κληρίδης έγραφε στην ανεπίδοτη επιστολή προς τον Σημίτη ότι η αγορά έγινε με τη σύμφωνο γνώμη του Γεράσιμου Αρσένη και ότι "η παραγγελία έγινε με βάση υποχρέωση που αναλάβαμε με τον Α. Παπανδρέου". Ανέφερε επίσης ότι τα προβλήματα στην ενταξιακή πορεία που επικαλέστηκε ο Πάγκαλος "δεν είναι βάσιμα" και πως "οι ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο δεν θα επιτρέψουν σύγκρουση".
Ο Κληρίδης συναντήθηκε με το Σημίτη στις 27 Νοεμβρίου στην παρουσία των Υπουργών Άμυνας Κύπρου και Ελλάδας και του ανέπτυξε τις θέσεις που περιέγραφε στην επιστολή του. Ο Σημίτης επέμεινε ότι οι πύραυλοι δεν ήταν αυτοσκοπός, ότι το θέμα έκανε ζημιά στην Κύπρο και την Ελλάδα και επεσήμανε ιδιαίτερα την πορεία ένταξης προς την Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία κινδύνευε να ανακοπεί.
Στη σύνοδο κορυφής της Ε.Ε. στη Βιέννη, ο Σιράκ προειδοποίησε τον Κληρίδη με πάγωμα των ενταξιακών διαπραγματεύσεων. "Υπάρχει συντονισμένη προσπάθεια από όλες τις χώρες μέλη της Ε.Ε. Νόμιζα ότι αυτή η αντίδραση θα ήταν για μια μικρή περίοδο αλλά ο Σιράκ είναι απόλυτος και τα είπε σκληρά στην Αυστρία", είπε ο Κληρίδης στα μέλη του Εθνικού Συμβουλίου.
Ο Κληρίδης είπε πως δεν μπορούσε να υπάρξει απόφαση για παραλαβή των S-300 χωρίς να έχει προηγηθεί ξεκάθαρη συμφωνία με την Ελλάδα για το τι θα έπραττε σ' αυτήν την περίπτωση. "Δεν πρέπει να ενεργήσουμε επικίνδυνα και παρακινδυνευμένα", είπε.
"Αντιπυραυλομανία"
Ο Σπύρος Κυπριανού αμφισβήτησε το Δόγμα του Ενιαίου Αμυντικού Χώρου. "Οι Άγγλοι και οι Αμερικανοί έκαναν πλύση εγκεφάλου στους πάντες. Θέλω να ξέρω αν το Δόγμα εξακολουθεί να έχει την έννοια του casus belli. (...) Αν ισχύει το Δόγμα εμείς εδώ θ' αποφασίσουμε για πόλεμο;". Ο Κυπριανού είπε πως αν δεν ισχύει το δόγμα, "όσους πυραύλους και αν φέρουμε τίποτα δεν μπορούμε να πετύχουμε".
Στη συνέχεια η συζήτηση πήρε δραματικό χαρακτήρα με τον Λυσσαρίδη να λέγει πως "είναι η πιο σοβαρή συνεδρία του Εθνικού Συμβουλίου" και να δηλώνει κατηγορηματικά: "Απορρίπτω τα επιχειρήματα του Πάγκαλου". Ο Λυσσαρίδης εκτιμούσε ότι δεν υπήρχε κίνδυνος θερμού επεισοδίου και πως αν η Τουρκία αναλάμβανε στρατιωτική δράση κατά της Κύπρου, θα κτυπούσε το αεροδρόμιο της Πάφου και όχι τους πυραύλους, διότι δεν θα ρίσκαραν να σκοτώσουν τους Ρώσους που θα χειρίζονταν το σύστημα.
Ο Λυσσαρίδης είπε ότι ο Τσοχατζόπουλος τον διαβεβαίωσε ότι οι πύραυλοι έπρεπε να έρθουν στην Κύπρο. Στο σημείο αυτό παρενέβη ο Ομήρου και είπε:
- "Ο Τσοχατζόπουλος μού είπε πως ήταν προτιμότερο να πάνε στην Κρήτη και ν' αναπτυχθούν παρά να έρθουν στην Κύπρο και ν' αποθηκευτούν".
- Ο Λυσσαρίδης τον διέκοψε λέγοντας με οργή: "Έχω αντιπυραυλομανία. Το θέμα είναι πολιτικό και αν αλλοιωθεί η απόφαση, οι επιπτώσεις θα είναι οδυνηρές".
Πόλεμος ή ειρήνη
Το ΑΚΕΛ εκπροσωπούσε ο Ανδρέας Χρήστου, ο οποίος είπε πως η άφιξη ή μη των πυραύλων δεν ήταν μόνο πολιτικό θέμα, αλλά και στρατιωτικό. "Είναι θέμα πολέμου και ειρήνης", είπε. "Σε περίπτωση επεισοδίου θα μας μείνει η ζημιά, διότι θα παρέμβουν οι ξένοι για να ανακόψουν οποιαδήποτε αντίδραση της Ελλάδας. Και η ζημιά αυτή μπορεί να φτάσει στο ύψος του 1974".
Ο πρόεδρος του ΔΗΣΥ Νίκος Αναστασιάδης είπε πως δεν μπορούσε να παραγνωριστεί ο κίνδυνος για το πάγωμα της πορείας της Κύπρου προς την Ευρωπαϊκή Ένωση, ούτε και η βούληση των μονίμων μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας. Σχολιάζοντας θέση του Λυσσαρίδη ότι μια απόφαση για μη άφιξη των πυραύλων θα εξευτέλιζε την Κύπρο, απάντησε: "Πόσο θα εξευτελιστούμε εάν μας κτυπήσουν και αδυνατούμε να απαντήσουμε;".
Ο Γιώργος Βασιλείου είπε ότι από την απόφαση που θα λαμβανόταν, εξαρτιόταν το μέλλον της Κύπρου διότι "όντως το δίλημμα είναι μεταξύ πολέμου και ειρήνης" και πρόσθεσε ότι η εγκατάσταση των S-300 θα δημιουργούσε συνθήκες καταστροφής της κυπριακής οικονομίας.
Ο Κληρίδης έκλεισε τη συζήτηση με ανακεφαλαίωση της θέσης του: "Δεν θεωρώ ότι ασκούμε υπεύθυνη πολιτική αν πάρουμε μόνοι μας θέση αντίθετη με αυτήν της Ελλάδας". Είπε, επίσης, πως το "Casus Belli" δεν θα ίσχυε στην περίπτωση που η Κύπρος έπαιρνε μια μονομερή απόφαση, η οποία θα προκαλούσε την Τουρκία.
Ο Κληρίδης επισκέφθηκε την Αθήνα στις 29 Δεκεμβρίου και συζήτησε το θέμα με τον Σημίτη. Επιστρέφοντας στην Κύπρο συγκάλεσε αυθημερόν νέα συνεδρία του Εθνικού Συμβουλίου. Σύμφωνα με τα πρακτικά, ο Πρωθυπουργός χαρακτήρισε δογματική την εκτίμηση ότι δεν υπήρχε κίνδυνος θερμού επεισοδίου και επανέλαβε ότι "η Ελλάδα εκτιμούσε πως η Τουρκία θα επιδίωκε θερμό επεισόδιο". Επίσης, εξέφρασε το φόβο πως η εγκατάσταση των πυραύλων στην Κύπρο θα ανέκοπτε την πορεία της προς την Ευρωπαϊκή Ένωση και διαφώνησε με τη μετατροπή του κυπριακού προβλήματος από πολιτικό σε στρατιωτικό. Επί της ουσίας η ελληνική Κυβέρνηση παρέμεινε αμετακίνητη στις θέσεις της και ο Κληρίδης συμφώνησε με την εγκατάστασή τους στην Κρήτη.
Τα μέλη του Εθνικού Συμβουλίου επέμειναν στις ίδιες θέσεις που εξέφρασαν και στην προηγούμενη συνεδρία. Ο Κληρίδης έκλεισε τη συζήτηση λέγοντας πως από τη στιγμή που δεν έγιναν αποδεχτές οι δικές του θέσεις από την Αθήνα, ήταν υποχρεωμένος να αποδεχτεί αυτές της ελληνικής Κυβέρνησης. Και κατέληξε: "Θα υπάρξουν επικρίσεις κατά της απόφασής μου, αλλά εγώ δεν θα επικαλεστώ τη θέση της ελληνικής Κυβέρνησης. Δεν θα πω ποτέ ότι ηναγκάσθην να πάρω τη θέση ένεκα της θέσης της ελληνικής Κυβέρνησης. Κύριοι, δεν θα υπάρξει εγκατάσταση στην Κύπρο".
Ο Τάσσος και η ένταξη της μισής Κύπρου
Ο Τάσσος Παπαδόπουλος συμμετείχε στο Εθνικό Συμβούλιο ως κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος του ΔΗΚΟ. Διαφώνησε με τη ματαίωση της εγκατάστασης των πυραύλων. "Δεν δέχομαι ότι εξαιτίας των πυραύλων έχουμε δυσμενείς πολιτικές εξελίξεις", είπε και αμφισβήτησε τις επιπτώσεις στην ευρωπαϊκή πορεία της Κύπρου. "Με την απόφασή μας να μην έρθουν οι πύραυλοι δίδεται η εντύπωση από κάποιους ότι αμέσως ανοίγουν οι δρόμοι για την Ε.Ε. και την πορεία λύσης του Κυπριακού".
Ο Παπαδόπουλος δεν έδειχνε μεγάλη πίστη στις προοπτικές της Ε.Ε., ούτε στις προειδοποιήσεις των 15. "Είναι σε όλους γνωστό πως η Ευρώπη μιλά για την ένταξη της μισής Κύπρου, εκτός αν ικανοποιήσουμε άλλους όρους που θέτει η τουρκική πλευρά (λίγη κυριαρχία, λίγη συνομοσπονδία, λίγη αναγνώριση κ.τ.λ.)".
Οι εξελίξεις διαμορφώθηκαν προς την αντίθετη πορεία που προέβλεψε ο Παπαδόπουλος: Ακολούθησε το Ελσίνκι και άνοιξε ο δρόμος προς την ένταξη και τη λύση και το 2002 η Ε.Ε. δέχτηκε ολόκληρη την Κύπρο, χωρίς όρους. Οι υπόλοιποι όροι τέθηκαν μετά το 2003, επί δικής του προεδρίας.
Το τηλέφωνο που παραγγέλλει πίτσες!
Στη συνεδρία του Εθνικού Συμβουλίου της 24ης Δεκεμβρίου 1998 ο Κληρίδης ανακοίνωσε ότι θα πήγαινε στην Αθήνα να ενημερώσει τον Σημίτη για τις αποφάσεις. Ο Βασιλείου τού εισηγήθηκε να μη μεταβεί στην Αθήνα και να του διαβιβάσει την απόφασή του για τους S-300 διαμέσου της μυστικής γραμμής. Ο Κληρίδης απάντησε ότι είχε αναλάβει δέσμευση να διαβιβάσει προσωπικά την απόφαση στον Πρωθυπουργό. "Εξάλλου", είπε, "η μυστική γραμμή δεν λειτουργεί. Κάποτε που κτυπά το τηλέφωνο ρωτούν εάν είναι κατάστημα και ζητούν διάφορα πράγματα"!
Η ομολογία αυτή, που δεν ήταν κάποιο από τα συνήθη ανέκδοτα του προέδρου Κληρίδη, ήταν η πιο συγκλονιστική αποκάλυψη της "πιο κρίσιμης συνεδρίας" του Εθνικού Συμβουλίου, που συζητούσε ένα ζήτημα μεταξύ "πολέμου και ειρήνης", ενώ δεν ήταν σε θέση να έχει άμεση και ασφαλή επικοινωνία με την Ελλάδα.
Πέντε χρόνια αργότερα, ο Τ. Παπαδόπουλος, όντας Πρόεδρος της Δημοκρατίας, σε συνέντευξή του στο Βήμα της Κυριακής, αναφερόμενος στο κόκκινο τηλέφωνο, είπε πως "καμιά φορά κτυπάει και είναι κάποιος που θέλει να παραγγείλει πίτσα"! Πέντε ολόκληρα χρόνια από την ομολογία Κληρίδη και από την "κόκκινη γραμμή" Αθηνών - Λευκωσίας εξακολουθούν να παραγγέλλουν πίτσες! Και θα φέρναμε πυραύλους για να αντιμετωπίσουμε στρατιωτικά την Τουρκία.
Μακάριος Δρουσιώτης
Πολίτης
13/05/2007