Το ΑΚΕΛ στις συμπληγάδες της εξουσίας
Το ΑΚΕΛ στις συμπληγάδες της εξουσίας
Για πρώτη φορά στην ιστορία του, το ΑΚΕΛ διεκδικεί αυτόνομα την προεδρία της Κυπριακής Δημοκρατίας. Από τότε που υπάρχει κυπριακό κράτος το ΑΚΕΛ αποτελεί την κύρια πολιτική δύναμη, με ποσοστά ψηφοφόρων που έφτασαν μέχρι το 40% και δεν έπεσαν κάτω του 30%. Παρ' όλα αυτά, το ΑΚΕΛ δεν αποτόλμησε ποτέ να διεκδικήσει την εξουσία. Αναγνώριζε πως ως κομουνιστικό κόμμα δεν είχε την ανοχή της Δύσης, σε μια εποχή Ψυχρού Πολέμου, με την Κύπρο στη ζώνη επιρροής της Βρετανίας. Μάλιστα, μέρος των Συμφωνιών της Ζυρίχης ήταν και ένα μυστικό πρωτόκολλο που υπέγραψαν ο Καραμανλής και ο Μεντερές, σύμφωνα με το οποίο το ΑΚΕΛ θα παρέμενε εκτός νόμου.
Αν και το ΑΚΕΛ αμφισβήτησε τον Μακάριο στις πρώτες προεδρικές εκλογές του 1960, στηρίζοντας τον μετριοπαθή δεξιό πολιτευτή Ιωάννη Κληρίδη (πατέρα του Γλαύκου Κληρίδη), αμέσως μετά επήλθε μια ιδιότυπη συμμαχία μεταξύ του κομμουνιστικού κόμματος της Κύπρου και του αντικομμουνιστή Αρχιεπισκόπου. Ο Μακάριος πρόσφερε στο κόμμα ανοχή, ενώ το ΑΚΕΛ έγινε η γέφυρα της συμμαχίας του με τη Σοβιετική Ενωση και το Κίνημα των Αδεσμεύτων, στον στόχο που είχε τάξει για την ολοκλήρωση της ανεξαρτησίας, διά της απαγκίστρωσης της Κύπρου από τις δύο ΝΑΤΟϊκές μητέρες - πατρίδες ως του μόνου εφικτού τρόπου αφαίρεσης των προνομίων που είχαν δοθεί με τη Ζυρίχη στην τουρκοκυπριακή κοινότητα.
Η συνταγματική κρίση του 1963, η κατάρρευση των Συμφωνιών της Ζυρίχης, η σύγκρουση με τη Δύση και ο χαρακτηρισμός του Μακαρίου σαν «Κάστρο της Μεσογείου» δημιούργησαν το ιδεολογικό υπόβαθρο της άνευ όρων στήριξής του από το ΑΚΕΛ μέχρι το θάνατό του. Η ένοπλη δράση της ΕΟΚΑ Β', το πραξικόπημα και η εισβολή που είχε τη σφραγίδα του ΝΑΤΟ σφυρηλάτησαν την πολιτική των συμμαχιών του ΑΚΕΛ με τις μακαριακές δυνάμεις στη μετά Μακάριο εποχή.
Παραδοσιακά το ΑΚΕΛ είχε πολύ καλές σχέσεις με τον Γλαύκο Κληρίδη. Αν και εξέφραζαν δύο διαφορετικούς κόσμους -φιλοσοβιετικό το ΑΚΕΛ, φιλοδυτικός ο Κληρίδης- συναντιούνταν στη μετριοπαθή προσέγγιση του μείζονος εθνικού ζητήματος. Ωστόσο, ουδέποτε μπόρεσαν να εκφράσουν κοινό πολιτικό λόγο, με εξαίρεση μια μικρή περίοδο το 1985.
Το διαζύγιο του Κληρίδη με τον Μακάριο και η πολιτική του συνεργασία με τα κατάλοιπα της ΕΟΚΑ Β', το 1976, όταν ίδρυσε τον ΔΗΣΥ, προσδιόρισαν τις διαχωριστικές γραμμές των αντίπαλων πολιτικών δυνάμεων στο ΑΚΕΛ, στη μεταμακαριακή εποχή. Ο ΔΗΣΥ ήταν ο πολιτικός αντίπαλος του ΑΚΕΛ, ενώ το ΔΗΚΟ, που κάλυψε πολιτικά τους «μακαριακούς», η όμορος πολιτική δύναμη.
Μεταξύ του ΑΚΕΛ και του ΔΗΚΟ υπήρχε ανέκαθεν χάσμα απόψεων στο Κυπριακό. Ολες ανεξαιρέτως οι συμμαχίες μεταξύ των δύο κομμάτων κατέληξαν σε ναυάγιο. Ομως, το ΑΚΕΛ, μη έχοντας άλλη πολιτική επιλογή, επέστρεφε πάντα στο ΔΗΚΟ. Μόνο το 1985 υπήρξε για πρώτη φορά έμμεση συνεργασία ΔΗΣΥ - ΑΚΕΛ στο Κυπριακό και απόπειρα υποχρέωσης του Κυπριανού σε παραίτηση. Το εγχείρημα απέτυχε, το ΑΚΕΛ συρρικνώθηκε, αποκήρυξε τη συνεργασία με τον ΔΗΣΥ και στις εκλογές του 1998 έκανε μια μικρή επανάσταση, εκλέγοντας από μόνο του τον εξωκομματικό Γ. Βασιλείου στην προεδρία της Δημοκρατίας. Η πενταετία Βασιλείου (1983-1988) ήταν η χρυσή εποχή του ΑΚΕΛ. Η Δεξιά αντέδρασε, ξεπέρασε τις διαφορές της, συνασπίστηκε στο δεύτερο γύρο των εκλογών και πέτυχε το ακατόρθωτο: Κατόπιν συνεργασίας ΔΗΣΥ-ΔΗΚΟ ανήλθε ο Κληρίδης στην εξουσία, αφήνοντας εκτός τον Βασιλείου, παρά το 44% που είχε πάρει στον πρώτο γύρο.
Το ΑΚΕΛ έμεινε για πρώτη φορά στην αντιπολίτευση για δέκα χρόνια. Στο μεταξύ είχε τελειώσει ο Ψυχρός Πόλεμος και το κόμμα έθεσε στρατηγικό του στόχο να κερδίσει ξανά το ΔΗΚΟ για να επανέλθει στην εξουσία. Πρόεδρος του ΔΗΚΟ ήταν ήδη ο Τάσσος Παπαδόπουλος, ο οποίος συζητούσε μόνο ένα σενάριο: τη δική του υποψηφιότητα. Το ΑΚΕΛ είχε ιστορικές διαφορές με τον Τάσσο Παπαδόπουλο από την εποχή της ΕΟΚΑ μέχρι την εποχή της ανάδειξής του σε ηγέτη του ΔΗΚΟ. Το ΑΚΕΛ έκανε ένα «ντιλ» με τον Παπαδόπουλο: να τον εκλέξει μόνο για μια θητεία και στη συνέχεια να προταθεί υποψήφιος από το ΑΚΕΛ.
Το ΑΚΕΛ δεν υπολόγισε σωστά τις πολιτικές εξελίξεις του 2002-2004 στο Κυπριακό και εγκλωβίστηκε σε μια πολιτική που το έφερε σε σύγκρουση με την ιστορία και την ιδεολογία του. Για τεσσεράμισι χρόνια ήταν ο βασικός πυλώνας της πολιτικής Παπαδόπουλου, προσδοκώντας στη δική του σειρά στις εκλογές του 2008. Ο Τ. Παπαδόπουλος «δεν θυμάται» να υποσχέθηκε κάτι στο ΑΚΕΛ και ο Δ. Χριστόφιας θυμήθηκε τις βασικές διαφωνίες που είχε με τον Τ. Παπαδόπουλο από το 2004...
Μακάριος Δρουσιώτης
Ελευθεροτυπία
11/07/2007