Μακαριος Δρουσιώτης

Τεχνικά, οι συνομιλίες για το Κυπριακό βρίσκονται πολύ κοντά, όμως πολιτικά η κατάσταση είναι χαώδης. Η δήλωση του Αλεξάντερ Ντάουνερ ότι "υπάρχει η προοπτική η έκθεσή μου να κλίνει προς το θετικό" μπορεί να επιβεβαιωθεί και η σύγκληση πολυμερούς διάσκεψης με στόχο μια ενδιάμεση συμφωνία να είναι ακόμα στην ατζέντα, αν και με βάση την πολιτική πραγματικότητα κάτι τέτοιο είναι ανέφικτο. Οι συνομιλίες, αν και διεξάγονται με στόχο τη λύση του Κυπριακού, οι πραγματικές ατζέντες των μερών έχουν να κάνουν με την αποφυγή ή την επίρριψη ευθυνών.

 

Η τουρκική πλευρά έχει αναλάβει μια μεγάλης έντασης διπλωματική πρωτοβουλία για να πείσει τον Γενικό Γραμματέα να συγκαλέσει πολυμερή διάσκεψη και ολοκλήρωση της διαδικασίας με συμφωνία ή ναυάγιο πριν από την 1η Ιουλίου. Αντιθέτως, ο Πρόεδρος Χριστόφιας είναι τόσο πολύ δεσμευμένος κατά της πολυμερούς, που είναι ανέφικτο να αποδεχτεί τη σύγκλησή της. Οι επόμενες είκοσι μέρες, που συμπίπτουν και με την εβδομάδα των Παθών, είναι καθοριστικές για το μέλλον και αυτού του γύρου των συνομιλιών, που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο θα ολοκληρωθούν.

 

Τα τρία εμπόδια

 

Σύμφωνα με τις δηλώσεις που έκανε ο Μπαν Γκι-μουν πριν και μετά το Greentree 2, υπήρχαν μόνο τρία ζητήματα σε εκκρεμότητα προκειμένου να μεταφερθεί το Κυπριακό στο επόμενο στάδιο που είναι η σύγκληση διάσκεψης:

• Η διακυβέρνηση και δη η διασταυρούμενη ψήφος
• Το εδαφικό
• Η ιθαγένεια 

Η ιθαγένεια ήταν το μόνο ζήτημα στο οποίο υπήρξε πρόοδος στο Greentree 2. Η τουρκοκυπριακή πλευρά πρότεινε να δοθεί η ιθαγένεια μόνο σε όσους έχουν την "ιθαγένεια της ΤΔΒΚ", με βάση και την τελευταία απογραφή, την οποία ο ΟΗΕ αποδέχτηκε σαν αξιόπιστη. Ο πληθυσμός αυτός είναι εντός του πλαισίου των αριθμών που η ελληνοκυπριακή πλευρά δήλωσε πρόθυμη να αποδεχτεί, τόσο επί Παπαδόπουλου όσο και επί Χριστόφια και έγινε ντε φάκτο αποδεχτός διά της συμμετοχής του στα ταυτόχρονα δημοψηφίσματα του 2004 για το μέλλον όλης της Κύπρου. Συνεπώς, για τον ΟΗΕ το κεφάλαιο της ιθαγένειας θεωρείται κλειστό.

 

Η σοβαρότερη από τις διαφωνίες ήταν η διακυβέρνηση, περιλαμβανομένης της διασταυρούμενης ψήφου. Ο Χριστόφιας υποστήριξε πολλές φορές ότι σχεδόν τα είχε συμφωνήσει όλα με τον Ταλάτ, αλλά ο Έρογλου υπαναχώρησε. Την περασμένη εβδομάδα, με την επιστολή του προς τον Μπαν Γκι-μουν, ο Τουρκοκύπριος ηγέτης τον ενημέρωσε πως αν το κώλυμα για τη σύγκληση διάσκεψης είναι οι εκκρεμότητες της διακυβέρνησης, είναι έτοιμος να τις συζητήσει εποικοδομητικά.

 

Ύστερα από την εξέλιξη αυτή, στον ΟΗΕ έριξαν το βάρος στο περιουσιακό, διασυνδέοντάς το και με το εδαφικό, που ήταν πάγιο αίτημα της ελληνοκυπριακής πλευράς. Η φόρμουλα "ρυθμιζόμενης κλίμακας" (sliding scale) που εισηγούνται τα Ηνωμένα Έθνη έχει σαν βάση τις ισορροπίες του Σχεδίου Ανάν, το οποίο πρόβλεπε επιστροφή του ενός τρίτου των περιουσιών έναντι 29% των εδαφών υπό τουρκοκυπριακή διοίκηση. Εάν το εδαφικό πέσει στο 28%, τότε θα πρέπει να μειωθεί το ποσοστό επιστρεφομένων περιουσιών. Αντιστρόφως, αν αυξηθεί το έδαφος στο 30%, θα αυξηθεί και το ποσοστό των προς επιστροφή περιουσιών. Με αυτό τον τρόπο ευνοείται μια συμφωνία για περισσότερο έδαφος υπό ελληνοκυπριακή διοίκηση έναντι μικρότερου ποσοστού περιουσιών προς επιστροφή στις υπό τουρκοκυπριακή διοίκηση περιοχές. Οι συζητήσεις στο περιουσιακό, σε επίπεδο τεχνικών επιτροπών, θα συνεχιστούν με στόχο να καταλήξουν σ' ένα κοινό έγγραφο, πριν τις 19 Απριλίου, όταν η Γραμματεία του ΟΗΕ θα πάρει αποφάσεις για το μέλλον της διαδικασίας. Ήδη χθες υπήρξε συναντίληψη για τον τρόπο ερμηνείας της φόρμουλας "ρυθμιζόμενης κλίμακας" για την εκτίμηση του ποσοστού των περιουσιών σε διασύνδεση με το εδαφικό. Αν υπάρξει κοινό έγγραφο στο περιουσιακό, σύμφωνα με την αξιολόγηση των Ηνωμένων Εθνών, θα δικαιολογείται και η σύγκληση πολυμερούς διάσκεψης.

 

Κίνηση ματ

 

Μετά την επιστολή Έρογλου, δημιουργήθηκαν προσδοκίες ότι το αποφασιστικό βήμα στο Κυπριακό θα μπορούσε να γίνει τώρα. Όπως ο "Π" γνωρίζει από πηγή που είναι πολύ κοντά στις συνομιλίες, ο Αλεξάντερ Ντάουνερ θεωρούσε εφικτή μια ενδιάμεση συμφωνία στα βασικά ζητήματα, η οποία να προέλθει ύστερα από μια διευρυμένη διάσκεψη και ακολούθως παραπομπή των λεπτομερειών σε επιτροπές, μέχρι να ολοκληρωθούν η προεδρία της ΕΕ και οι προεδρικές εκλογές. Μια ενδιάμεση συμφωνία, σκέφτονταν στα ΗΕ, ίσως να ικανοποιούσε και τις φιλοδοξίες Χριστόφια να διεκδικήσει ξανά τις εκλογές.

 

Ωστόσο, πολιτικά, κάτι τέτοιο θεωρείται ανέφικτο. Ο Χριστόφιας ουδέποτε αποδέχτηκε στον δημόσιό του λόγο αυτά που συμφώνησε στα κοινά ανακοινωθέντα με τον Μπαν Γκι-μουν σχετικά με τις εκκρεμότητες που υπάρχουν, προκειμένου να συγκληθεί διευρυμένη διάσκεψη. Η δημόσια θέση του Χριστόφια είναι ότι υπάρχει τεράστιο και αγεφύρωτο χάσμα, που καθιστά τη συμμετοχή του σε μια διευρυμένη διάσκεψη αδύνατη. Σε καμιά περίπτωση ο Χριστόφιας δεν μπορεί να δικαιολογήσει στο εσωτερικό μια ενδιάμεση συμφωνία, διότι δεν προετοίμασε την κοινή γνώμη για κάτι τέτοιο, ούτε έχει αποδείξει ηγετική φυσιογνωμία που μπορεί να αναλάβει την ευθύνη και να υποστηρίξει μια συμφωνία στην κοινή γνώμη.

 

Η τουρκική πλευρά έχει διαγνώσει αυτές τις πραγματικότητες και προσπαθεί να "κρεμάσει" τον Χριστόφια. Αφού τον άφησε να αναδείξει τα συμφωνηθέντα με τον Ταλάτ και την υπαναχώρηση Έρογλου σαν το μεγαλύτερο εμπόδιο για την ολοκλήρωση της διαδικασίας, δήλωσε την υστάτη ότι θα τα δεχόταν, υπό τον όρο της διάσκεψης, γνωρίζοντας ότι δεν μπορεί πια να το κάνει. Μέχρι τις 20 Απριλίου η τουρκική πλευρά έχει τη δυνατότητα, λόγω της πολιτικής αδυναμίας του Χριστόφια, να κάνει κι άλλες ανάλογες κινήσεις, ίσως στο περιουσιακό, με στόχο να αυξήσει κατακόρυφα το κόστος απόρριψης πρόσκλησης ή μη συγκατάθεσης για σύγκληση πολυμερούς διάσκεψης.

 

Εύσημα από την ΕΕ

 

Ήδη, όπως ο "Π" είναι σε θέση να γνωρίζει από άριστα ενημερωμένη πηγή, ο Αλεξάντερ Ντάουνερ χαρακτήρισε την επιστολή Έρογλου προς τον Μπαν Γκι-μουν πολύ σημαντική και εποικοδομητική εξέλιξη. Αντίγραφο της επιστολής δόθηκε στον πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο, καθώς και στον επίτροπο για τη διεύρυνση Στέφαν Φούλε, ο οποίος τηλεφώνησε στον Έρογλου και τον ευχαρίστησε για την "ευελιξία και την εποικοδομητική προσέγγιση στην τελική και κρίσιμη φάση του Κυπριακού" και για το ότι επέδειξε "ηγετικότητα". Επίσης, από προχθές Παρασκευή, η τουρκοκυπριακή πλευρά πραγματοποιεί συναντήσεις με πρέσβεις της ΕΕ και τους ενημερώνει για το περιεχόμενο της επιστολής.

 

Στην ελληνοκυπριακή πλευρά, παρά τον αιφνιδιασμό, υπάρχει ανακούφιση από τη μη ενθάρρυνση εκ μέρους των περισσοτέρων μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας της σύγκλησης πολυμερούς διάσκεψης με ορόσημο την 1η Ιουλίου και εκφράζεται τη βεβαιότητα ότι ο Μπαν Γκι-μουν δεν θα προχωρήσει σε κάτι τέτοιο χωρίς τη συγκατάθεση των μερών.

 

Το τι θα γίνει θα εξαρτηθεί από τις επαφές και τις διαβουλεύσεις του Γενικού Γραμματέα και των συνεργατών του με όλους τους πρωταγωνιστές του Κυπριακού, με τα πιθανά σενάρια να είναι τα εξής:

• Ο Μπαν Γκι-μουν να βολιδοσκοπήσει τα μέρη για πολυμερή διάσκεψη με στόχο μια ενδιάμεση συμφωνία, αλλά να μην τη συγκαλέσει λόγω διαφωνίας του προέδρου Χριστόφια και να καταγράψει τα γεγονότα στην έκθεσή του.
• Να διαβουλευθεί με τα μέρη, αλλά να συγκαλέσει διάσκεψη με τον κίνδυνο να απορρίψει την πρόταση ο Χριστόφιας και πάλι να καταγράψει τα γεγονότα.
• Να αποδεχτούν τα μέρη πρόσκληση για διάσκεψη, η οποία είτε θα οδηγηθεί σε ναυάγιο, είτε σε μια ενδιάμεση συμφωνία, χωρίς κοινωνική βάση να τη στηρίξει.
• Να γίνει αποδεχτό το αίτημα Χριστόφια για συνέχιση των συνομιλιών, με την τουρκοκυπριακή πλευρά να αρνείται συμμετοχή.

Και τα τέσσερα σενάρια θα είναι αδιέξοδα και θα περιπλέξουν παρά θα διευκολύνουν την κατάσταση. Το πιθανότερο είναι η αναζήτηση μιας μέσης λύσης, με πάγωμα των συνομιλιών και με εξαγγελία των προϋποθέσεων υπό τις οποίες ο Μπαν Γκι-μουν θα αναλάμβανε ξανά μια πρωτοβουλία, όπως είχε συμβεί τον Απρίλιο του 2003, μετά το ναυάγιο της διάσκεψης της Χάγης.

 

 

Μονομερείς αποφάσεις για την Αμμόχωστο

 

Η τουρκική πλευρά ανέλαβε μια μεγάλη διπλωματική εκστρατεία για να πείσει ότι οι συνομιλίες, όπως διεξάγονται μέχρι σήμερα, εξυπηρετούν μόνο το στάτους κβο, το οποίο, όπως δηλώνουν, είναι αποφασισμένοι να το αλλάξουν, είτε με συμφωνημένη λύση είτε με μονομερείς δράσεις. "Τίποτα δεν μπορεί να είναι το ίδιο μετά την 1η Ιουλίου στο Κυπριακό", δήλωσε στον "Π" υψηλόβαθμη τουρκοκυπριακή πηγή.

 

Το δημοσίευμα στην εφημερίδα Μιλλιέτ περί ανοίγματος της Αμμοχώστου υπό τουρκοκυπριακή διοίκηση δεν ήταν ούτε τυχαίο ούτε άσχετο με τον διπλωματικό σχεδιασμό που στόχο έχει να αλλάξει το σημερινό στάτους κβο. "Μετά βεβαιότητας δεν πρόκειται για φούσκα", δήλωσε στον "Π" η ίδια τουρκοκυπριακή πηγή. "Σκοπός μας είναι να πείσουμε ότι έχουμε τον έλεγχο των κινήσεων και ότι εμείς είμαστε οι συνομιλητές των Ελληνοκυπρίων και όχι η Τουρκία", δήλωσε.

 

Η διαρροή της πληροφορίας περί ανοίγματος του Βαρωσιού, παραμονές της τελευταίας συνάντησης με τον Έρογλου, δεν ήταν τυχαίο γεγονός. Η τουρκική πλευρά εκβιάζει τον Χριστόφια ότι το αδιέξοδο δεν θα είναι μια εύκολη επιλογή και ότι κινδυνεύει να χάσει και το Βαρώσι. Η δήλωση Έρογλου πως όσο συνεχίζονται οι συνομιλίες δεν υπάρχει τέτοιο ζήτημα, μπορεί να αναγνωσθεί και από την ανάποδη: Εάν τελειώσουν οι συνομιλίες με αδιέξοδο, τότε μπορεί να αλλάξει το καθεστώς των Βαρωσίων.

 

Από την άλλη, οποιαδήποτε κίνηση από τουρκικής πλευράς για εποικισμό ή πρόθεση για εποικισμό του Βαρωσιού μπορεί να πλήξει ανεπανόρθωτα την ενταξιακή πορεία της Τουρκίας. Δεν αναμένεται ότι την 1η Ιουλίου θα ληφθεί άμεσα κάποια απόφαση που θα εκληφθεί από τον διεθνή παράγοντα σαν προβοκατόρικη, ιδιαίτερα σε μια στιγμή που η τουρκική διπλωματία έχει την αίσθηση ότι έχει το πάνω χέρι στο Κυπριακό. Σε πρώτο βήμα, το Βαρώσι, που σήμερα είναι στρατιωτική ζώνη, θα περάσει στην κυριότητα της "ΤΔΒΚ" η οποία θα έχει πλέον τη δυνατότητα να το αξιοποιήσει, με τον κίνδυνο εποικισμού να επικρέμαται, έστω κι αν δεν θα υλοποιηθεί άμεσα. Η "ΤΔΒΚ" ενδέχεται να παρουσιάσει την όποια αλλαγή του καθεστώτος του Βαρωσιού μέσα από το πρίσμα μιας "θετικής ατζέντας" και να καλέσει τους Ελληνοκύπριους ιδιοκτήτες να ζητήσουν επιστροφή των περιουσιών τους, μέσω της Επιτροπής, προκαλώντας διχασμό μέσα στην ίδια την ελληνοκυπριακή πλευρά αν θα πρέπει ή όχι να ανταποκριθούν.

Μακάριος Δρουσιώτης

Πολίτης

01/04/2012