Μακαριος Δρουσιώτης

Στις 19 Αυγούστου 1974 διαδηλωτές περικύκλωσαν την αμερικανική πρεσβεία στη Λευκωσία και έβαλαν φωτιά στα δέντρα γύρω από το κτήριο. Μια ομάδα πρωτοπαλλήκαρων του Σαμψών, οπλισμένα με Καλάσνικοφ, ανέβηκαν σε ημιτελή πολυκατοικία απέναντι από την αμερικάνικη πρεσβεία (βρισκόταν στην περιοχή Χίλτον. Σήμερα στεγάζει την πρεσβεία της Δανίας) και πυροβολούσαν εναντίον του κτηρίου.

 

Οι σφαίρες μπήκαν από το παράθυρο, κτύπησαν στον τοίχο, εξοστρακίστηκαν και μια από αυτές βρήκε τον πρέσβη στο κεφάλι, ενώ εκινείτο από το γραφείο του προς τον διάδρομο. Ο Ρότζερ Ντέιβις έπεσε νεκρός. Από τους πυροβολισμούς σκοτώθηκε και η γραμματέας του Αντουανέτα Βαρνάβα.

 

Ο Ρότζερ Ντέιβις μεταφέρεται νεκρός στο νοσοκομείο.

 

Ο Κληρίδης, ο οποίος ήταν τότε προεδρεύων της Δημοκρατίας, έδινε συνέντευξη Τύπου στο Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών. Όταν ενημερώθηκε για την τροπή που είχαν πάρει οι εξελίξεις, έσπευσε στην αμερικανική πρεσβεία, για να καλέσει το πλήθος σε αυτοσυγκράτηση.

 

Ο Κληρίδης ανέβηκε στον πρώτο όροφο όπου ήταν το γραφείο του Ντέιβις και τον είδε νεκρό στον διάδρομο. Φρόντισε για τη μεταφορά του στο νοσοκομείο και επέστρεψε στο γραφείο του, όπου επικοινώνησε τηλεφωνικώς με τον Χένρι Κίσινγκερ. Ο Αμερικανός υπουργός ήταν ήδη ενήμερος. Ο Κληρίδης εξέφρασε τη λύπη του για τον θάνατο του πρέσβη. Ο Κίσινγκερ του ζήτησε να πάρει μέτρα για την ασφάλεια του διπλωματικού προσωπικού των ΗΠΑ και την πλήρη διερεύνηση των συνθηκών δολοφονίας του πρέσβη.

 

Η έρευνα της αστυνομίας δεν κατέληξε πουθενά, αν και αργότερα διαπιστώθηκε ότι οι πυροβολισμοί ρίφθηκαν μπροστά στα μάτια αξιωματικών της αστυνομίας! Η υπόθεση καταχωρήθηκε σαν ανεξιχνίαστη.

 

"Πράκτορας της CIA"

 

Η μη εξιχνίαση της υπόθεσης αποδόθηκε από την κυπριακή κοινή γνώμη σε συνωμοσία. Διά του ψιθύρου επικράτησε η άποψη ότι ο Ντέιβις είχε γνώση και ρόλο στο πραξικόπημα και τον σκότωσε η CIA για να του κλείσει το στόμα! Η θεωρία αυτή ήταν μια ανοησία, όμως σε μια κοινωνία που ήταν εύπεπτη στις συνωμοσιολογίες έγινε αποδεχτή σαν μια σοβαρή πιθανότητα.

 

Ο Ντέιβις έδωσε τα διαπιστευτήρια του στον Μακάριο στις 11 Ιουλίου 1974, τέσσερις μόλις μέρες πριν το πραξικόπημα. Στις 12 Ιουλίου ο Μακάριος τον κάλεσε στο Προεδρικό για να του εξηγήσει τα αίτια της κρίσης στη σχέση του με τη χούντα. Ο Μακάριος είπε στον Ντέιβις ότι ο δικτάτορας Ιωαννίδης ήταν πίσω από την ΕΟΚΑ Β΄ από την εποχή του Παπαδόπουλου, του εξήγησε ότι ζήτησε την ανάκληση των Ελλήνων αξιωματικών από την Κύπρο, κι αν η χούντα δεν τους απέσυρε θα διέλυε την Εθνική Φρουρά και αν ήθελαν θα μπορούσαν να παραμείνουν στην Κύπρο σαν τουρίστες. Η χούντα, είπε ο Μακάριος, έλεγε ότι ενδιαφερόταν για την άμυνα του ελληνισμού από την αυξανόμενη τουρκική απειλή. "Στην πραγματικότητα, η ελληνική κυβέρνηση αποτελούσε μεγαλύτερη απειλή για την Κύπρο απ' ό,τι ήταν η Τουρκία", του είπε.

 

Ο Μακάριος είπε στον Ντέιβις ότι δεν υπήρχε κρίση και χαρακτήρισε την κατάσταση "ευαίσθητη" που θα εξελισσόταν σε κρίσιμη αν η ελληνική κυβέρνηση προσέφευγε στη βία. "Δεν έδωσε καμιά ένδειξη ότι επιζητούσε αμερικανική παρέμβαση προς την Αθήνα εκ μέρους της κυπριακής κυβέρνησης", έγραψε στο σημείωμά του ο Ντέιβις, ο οποίος στις 8.20 το πρωί της 15ης Ιουλίου, όπως προκύπτει από τα τηλεγραφήματά του, αιφνιδιάστηκε από το πραξικόπημα όσο και ο Μακάριος.

 

Η μαρτυρία αυτή, από τη διπλωματική αλληλογραφία της εποχής, αποτελεί μόνο ένα δείγμα του αρχειακού υλικού που καταρρίπτει τη συλλογική πλάνη της κυπριακής κοινωνίας και την ακλόνητη πεποίθησή της ότι το πραξικόπημα και η εισβολή ήταν αμερικανική συνωμοσία.

 

Ο Κληρίδης στον χώρο των επεισοδίων με αντιασφυξιογόνο μάσκα.

 

Ανακρίσεις στην πρεσβεία

 

Οι Αμερικανοί δεν σταμάτησαν ποτέ να πιέζουν με διαβήματα προς την κυβέρνηση της Κύπρου για την εξιχνίαση της δολοφονίας του Ρότζερ Ντέιβις. Το 1976, με οδηγίες του Μακαρίου, άνοιξε ξανά η υπόθεση, η οποία ανατέθηκε στον αστυνόμο Φανή Δημητρίου. Όμως, όπως διαπιστώθηκε, ο φάκελος της υπόθεσης είχε εξαφανιστεί από το αρχείο της αστυνομίας! Ο Δημητρίου κατείχε δεύτερο φάκελο και διαβεβαίωσε τους Αμερικανούς ότι δεν χάθηκε κανένα στοιχείo.

 

Οι Αμερικανοί ανέλαβαν οι ίδιοι τον έλεγχο των ανακρίσεων. Στην Κύπρο εγκαταστάθηκε ένας ντετέκτιβ, ο John Pherson, ο οποίος συνεργαζόταν με τον υπαστυνόμο του ΤΑΕ Αντρέα Πετρίδη, ο οποίος έκανε τις ανακρίσεις εντός της πρεσβείας. Οι Αμερικανοί δεν είχαν εμπιστοσύνη στις κυπριακές αρχές και ασκούσαν έλεγχο στην ανακριτική διαδικασία με τη συγκατάθεση της κυπριακής κυβέρνησης.

 

Στα μέσα του 1976 οι Αμερικανοί εξασφάλισαν με δικά τους μέσα μαρτυρία από κάποιον Σωτηρίου, ο οποίος ήταν αυτόπτης μάρτυρας στη σκηνή όταν οι οπλοφόροι άνοιξαν πυρ από την ημιτελή πολυκατοικία εναντίον της πρεσβείας. Ο Σωτηρίου κατονόμασε κι άλλους μάρτυρες, που ήταν στελέχη της αστυνομικής δύναμης, μεταξύ των οποίων ο αστυνομικός διευθυντής που διόρισε ο Σαμψών M. Παντελίδης, ο αστυνόμος Αντρέας Ρήγας και ο υπαστυνόμος Αντρέας Ιερείδης. Ο Σωτηρίου κατονόμασε τον Γ. Κτηματία, σαν το άτομο που πυροβόλησε, ο οποίος συνοδευόταν από τους Ν. Λεφτή και Σ. Λοΐζου. Όμως κανένας άλλος μάρτυρας δεν έδινε πληροφορίες για την ταυτότητα αυτών που πυροβόλησαν.

 

Η ταινία του ABC

 

Το γεγονός που καθόρισε την πορεία των εξελίξεων ήταν η ανακάλυψη, από τους Αμερικανούς, ταινίας του δικτύου ABC η οποία δεν είχε προβληθεί, με σκηνές από διαδηλωτές που ήταν συγκεντρωμένοι στην ημιτελή πολυκατοικία. Στο φιλμ φαινόταν ο υπαστυνόμος Αντρέας Ιερείδης, ο οποίος προσπαθούσε να παρεμποδίσει τον Κτηματία από του να συνεχίσει να πυροβολεί.

 

Το ABC παραχώρησε την ταινία στις αμερικανικές αρχές με τρεις όρους που αργότερα έγιναν δεχτοί και από τις κυπριακές αρχές:

* Να μην αναφερθεί η πηγή.

* Να μην κατατεθεί σαν τεκμήριο στο δικαστήριο

* Να μην ανακριθεί κανένα από τα μέλη του συνεργείου του δικτύου.

 

Με την καθοδήγηση της ταινίας έγιναν πολλές ανακρίσεις και αναπαράσταση της σκηνής. Τουλάχιστον τέσσερα άτομα επιβεβαίωσαν τη μαρτυρία του Σωτηρίου. Μεταξύ αυτών και ο Αντρέας Ιερείδης, ο οποίος έδωσε τελικά λεπτομερή κατάθεση για τα γεγονότα.

 

Η υπόθεση οδηγήθηκε στο δικαστήριο, με την κατηγορία της δολοφονίας του Αμερικανού πρέσβη. Πριν αρχίσει η δίκη η Νομική υπηρεσία τροποποίησε το κατηγορητήριο από φόνο σε παράνομη μεταφορά οπλισμού και οχλαγωγία. Το αιτιολογικό ήταν πως με τη μαρτυρία που υπήρχε η κατηγορία για φόνο μπορούσε να πέσει στο δικαστήριο. Η αλλαγή των κατηγοριών απογοήτευσε την αμερικανική πλευρά, όμως η βαριά ποινή που επέβαλε τελικά το δικαστήριο στο Ν. Λεφτή (πέντε χρόνια) και στον Γ. Κτηματία (επτά χρόνια) ικανοποίησε την αμερικανική πλευρά. Κατά την έξοδό τους από το δικαστήριο οι δύο καταδικασθέντες αναφώνησαν "Ζήτω η Ένωση". Ακολούθως μεταφέρθηκαν στις Κεντρικές Φυλακές, όπου εξέτισαν μικρό μέρος της ποινής τους και αφέθηκαν ελεύθεροι, όπως και όλοι όσοι είχαν καταδικαστεί για το πραξικόπημα.

Μακάριος Δρουσιώτης

Πολίτης

15/09/2012