Μακαριος Δρουσιώτης

Ο πρόεδρος Χριστόφιας και το ΑΚΕΛ θεωρούν ότι φτάσαμε σε μνημόνιο λόγω των τραπεζών, οι οποίες ήταν ασύδοτες. Και ήταν ασύδοτες λόγω της πλημμελούς εποπτείας. Εν πολλοίς, επιρρίπτουν το μεγαλύτερο μέρος της ευθύνης για την κρίση στον τέως διοικητή της Κεντρικής Τράπεζας Αθανάσιο Ορφανίδη.

 

Στη συνέντευξη που ακολουθεί ο Ορφανίδης απαντά σε όλες τις κατηγορίες που του προσάπτονται και αντιστρέφει τις κατηγορίες. Η άποψή του είναι πως, παρ' όλα τα προβλήματα στην ευρωζώνη και την Ελλάδα, η Κύπρος είχε την ευκαιρία, μέχρι και τον περασμένο Μάιο, να γλυτώσει τη χρεοκοπία. Όμως, η αναποφασιστικότητα του Προέδρου και η αδυναμία του να διαχειριστεί την κρίση ήταν ένα είδος πρόσκλησης προς την τρόικα για να κάνει με τον άγριο τρόπο όσα θα μπορούσαμε να κάνουμε μόνοι μας μ' έναν ήπιο τρόπο.

 

 

 

 

Κύριε Ορφανίδη, ο Πρόεδρος Χριστόφιας στο διάγγελμά του και ευρύτερα το ΑΚΕΛ σάς κατηγορούν ότι ευθύνεστε για τα 8 δισ. των ζημιών των τραπεζών, συγκεκριμένα για τα 4 δισ. από το κούρεμα των ομολόγων και άλλα 4 δισ. επειδή επιτρέψατε την ενοποίηση της Μαρφίν με τη Λαϊκή. Πώς απαντάτε σε αυτή τη βαριά κατηγορία;

 

- Με λυπεί πραγματικά που αυτήν την κρίσιμη στιγμή για τον τόπο, αντί για μήνυμα ενότητας, ο Πρόεδρος Χριστόφιας έκανε αυτήν την ψευδή δήλωση. Ας τα πάρουμε με τη σειρά. Καταρχάς, το ζήτημα των δήθεν 4 δισ. ζημιών εξαιτίας της μετατροπής της Μαρφίν από θυγατρική σε παράρτημα, το 2010, είναι ένας μύθος. Αν αυτό οφείλεται σε άγνοια, είναι επικίνδυνο. Όπως το εξήγησα κι άλλες φορές, με βάση τη μεθοδολογία της Ευρωπαϊκής Αρχής Τραπεζών και το ευρωπαϊκό εποπτικό πλαίσιο, η μητρική εταιρεία, και κατ' επέκταση η χώρα στην οποία έχει την έδρα της, έχει την υποχρέωση για την κάλυψη των κεφαλαιακών αναγκών τόσο για τις θυγατρικές της όσο και για τα υποκαταστήματά της. Η Μαρφίν Λαϊκή είχε έδρα την Κύπρο από το 2006, πριν αναλάβω εγώ την ΚΤΚ.

 

Κι όταν ο Αντρέας Βγενόπουλος απείλησε ότι θα έφευγε, πέσαμε όλοι απάνω του να κρατήσει την έδρα στην Κύπρο.

 

- Όχι όλοι. Ο Ανδρέας Βγενόπουλος απείλησε να φύγει επειδή ο διοικητής ήταν αυστηρός με τις εποπτικές του αρμοδιότητες. Είναι γνωστό ποιος έφερε στην Κύπρο τον κ. Βγενόπουλο, και είναι γνωστό ποιο κόμμα τον εξυπηρετούσε και ποια κυβέρνηση του άνοιγε τις πόρτες του Προεδρικού Μεγάρου. Δεν προκαλεί απορία το γεγονός πως, παρόλο που ήταν ο επικεφαλής της τράπεζας που σήμερα αντιμετωπίζει το μεγαλύτερο πρόβλημα, οι συγκεκριμένοι κύκλοι τον έχουν στο απυρόβλητο;

 

Εκκρεμεί η απάντησή σας για τα 4 δισ. της ζημιάς από το κούρεμα των ελληνικών ομολόγων.

 

- Το κούρεμα ήταν μια καθαρά πολιτική απόφαση που λήφθηκε από τον ίδιο τον Πρόεδρο Χριστόφια και τους ομολόγους του σε συνόδους κορυφής. Προσωπικά διαφωνούσα, και μάλιστα έντονα. Όπως εγώ, κι άλλοι κεντρικοί τραπεζίτες προειδοποιούσαν ότι το κούρεμα του ελληνικού χρέους θα ήταν ζημιογόνο για την ευρωζώνη. Το θέμα συζητήθηκε σε πολλές συνόδους κορυφής το 2011. Στις 21 Ιουλίου 2011 λήφθηκε απόφαση για ένα κούρεμα μέχρι και 21% της αξίας των ομολόγων, το οποίο ήταν διαχειρίσιμο. Αντί να υλοποιηθεί αυτή η απόφαση, οι αρχηγοί κρατών, στις 26 Οκτωβρίου 2011, άλλαξαν γνώμη και συμφώνησαν σ' ένα νέο κούρεμα που έφτασε το 80% της αξίας των ομολόγων. Αυτή ήταν μια καταστροφική απόφαση για την Κύπρο.

 

Ο Άντρος Κυπριανού ισχυρίστηκε ότι εσείς και οι ομόλογοί σας στην ΕΚΤ πήρατε την απόφαση για το κούρεμα των ελληνικών ομολόγων.

 

- Δεν λέει την αλήθεια. Δεν ήταν στη δικαιοδοσία της ΕΚΤ να λάβει τέτοια απόφαση. Την απόφαση έλαβαν οι αρχηγοί κρατών, και την Κύπρο εκπροσώπησε ο κ. Χριστόφιας. Η ΕΚΤ, ενώ διαφωνούσε, κλήθηκε να διαχειριστεί την απόφαση. Η δική μου δε διαφωνία ήταν γνωστή ακόμη και μετά την έγκριση του κουρέματος και έκανα δημόσιες εκκλήσεις, μέχρι και τον Ιανουάριο του 2012, υπέρ της ανατροπής της.

 

Να βάλουμε τα γεγονότα λίγο σε τάξη: πρώτα απ' όλα γνώριζε ο Πρόεδρος το μέγεθος της ζημιάς για την Κύπρο, ως αποτέλεσμα του κουρέματος;

 

- Όφειλε να ξέρει. Ένας ηγέτης που πάει σε συναντήσεις κορυφής με άλλους αρχηγούς κρατών και λαμβάνει τόσο σοβαρές αποφάσεις πρέπει πρώτα απ' όλα να φροντίσει να ενημερωθεί. Οι ζημιές από το κούρεμα ήταν γνωστές. Όλες οι τράπεζες είχαν δημοσιοποιήσει την έκθεσή τους σε ελληνικά ομόλογα με τα αποτελέσματα του stress test του Ιούνη 2011. Το πρώτο πράγμα που οφείλει να σκεφτεί ένας ηγέτης, πριν συμφωνήσει σε κάτι, είναι να απαντήσει στο ερώτημα τι σημαίνει για τη χώρα μου. Οι αρχηγοί κρατών όταν αποφάσιζαν ήξεραν τι ποσά θα έχανε η κάθε τράπεζα από το κούρεμα. Και ο κ. Χριστόφιας έπρεπε να ξέρει, αφού τα στοιχεία ήταν δημόσια.

 

Η κυβερνητική πλευρά απαντά ότι δεν μπορούσε η Κύπρος να αρνηθεί το κούρεμα και να αφήσει την Ελλάδα να καταρρεύσει.

 

- Δηλαδή, ήταν μια συνειδητή απόφαση να καταστραφεί η Κύπρος για να διασωθεί η Ελλάδα; Όμως στην ΕΕ δεν πας με ένα "ναι" ή ένα "όχι". Εξηγείς το πρόβλημά σου και ζητάς λύσεις. Ο κάθε ηγέτης έχει δικαίωμα και λόγο και υποχρέωση να υπερασπιστεί τη χώρα του στις συνόδους κορυφής. Στην περίπτωση των ελληνικών τραπεζών, όπου με το κούρεμα του 80% της αξίας των ομολόγων οι ζημιές ήταν καταστροφικές, η ελληνική κυβέρνηση φρόντισε και εξασφάλισε ένα επιπρόσθετο ποσό για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών της. Η Κύπρος φαίνεται ότι δεν έθεσε το πρόβλημα και ο Πρόεδρος αποδέχτηκε να υποστούν τις ζημιές οι τράπεζες. Επιπρόσθετα, δέχτηκε πως αν χρειαστεί ανακεφαλαιοποίηση, θα την καλύψει το κυπριακό κράτος. Ο Πρόεδρος, φαίνεται, πήγε σε αυτές τις συνόδους απροετοίμαστος και δεν ζήτησε τίποτα.

 

Πιστεύετε ότι ήταν μια συνειδητή επιλογή ή γκάφα ως αποτέλεσμα άγνοιας;

 

- Δεν έχει και τόση σημασία, το αποτέλεσμα είναι το ίδιο. Ο πιο κατάλληλος να απαντήσει είναι ο ίδιος. Προσωπικά εξεπλάγην όταν έμαθα ότι πήρε μιαν απόφαση που δημιούργησε τόσο τεράστια ζημιά στον τόπο. Ρώτησα σχετικά τον Πρόεδρο, την τελευταία φορά που τον συνάντησα, τον Απρίλιο του 2012, αλλά αρνήθηκε να μου δώσει οποιαδήποτε εξήγηση.

 

Αν θυμάμαι καλά, σε μια συνέντευξή του είπε ότι δεν τον ενημερώσατε εσείς.

 

- Ήταν πολλές οι προσπάθειες που έκανα για να τον συμβουλέψω. Μάταια όμως. Δεν ανταποκρινόταν ούτε στα τηλεφωνήματα, ούτε στις επιστολές μου. Σχεδόν καθημερινά ενημέρωνα και συμβούλευα τον τότε υπουργό Οικονομικών Κίκη Καζαμία. Και επαναλαμβάνω: τα στοιχεία ήταν δημόσια.

 

Είπατε όμως, τον Απρίλιο του 2011, ότι οι τράπεζες μπορούσαν να αντέξουν κάποιο κούρεμα.

 

- Ναι, το είπα. Και όντως, μπόρεσαν και άντεξαν ακόμα και το κούρεμα που αποφάσισαν οι αρχηγοί κρατών στις 21 Ιουλίου του 2011, που ήταν γύρω στο 20%, και θα μπορούσαν να αντέξουν και μεγαλύτερο ακόμα κούρεμα. Υπήρχαν όμως όρια και δυστυχώς ο Πρόεδρος Χριστόφιας, σε εκείνη την ιστορική σύνοδο στις 26 Οκτωβρίου, συμφώνησε σε κούρεμα της τάξης του 80%.

 

Όταν άρχισε να φαίνεται η κρίση το 2007, τι μέτρα πήρατε για να μην κινδυνεύσουν οι τράπεζές μας;

 

- Πήραμε πολύ συγκεκριμένα και αποτελεσματικά μέτρα. Περιορίσαμε τον υπέρμετρο δανεισμό και απαιτήσαμε πιο μεγάλες εξασφαλίσεις σε στεγαστικά δάνεια. Για τα μέτρα αυτά δέχτηκα και τη σφοδρή κριτική του ΑΚΕΛ μόλις ανέλαβε την εξουσία. Γι' αυτό και δεν είχαμε στην Κύπρο μια πολύ μεγάλη πτώση των τιμών ακινήτων και προβλήματα στις τράπεζες όπως είχαν άλλες χώρες.

 

Μήπως δεν προβλέψατε την επιδείνωση της κρίσης στην ευρωζώνη;

 

- Τουναντίον, από το 2009 ζητήσαμε από τη Μαρφίν και την Τράπεζα Κύπρου σημαντικές αυξήσεις κεφαλαίων και οι τράπεζες ανταποκρίθηκαν με δισεκατομμύρια επιπρόσθετα κεφάλαια. Το πρόβλημα προέκυψε μετά τον Μάιο του 2011, όταν το κράτος έχασε παντελώς την αξιοπιστία του στις αγορές. Τότε έγινε υπερβολικά δύσκολο για τις τράπεζες να εξασφαλίσουν άλλα κεφάλαια, και το σύστημα έγινε ιδιαίτερα ευάλωτο. Ήταν τότε που ενημέρωσα όλους τους παράγοντες του τόπου ότι η διόρθωση της πορείας δεν ήταν πλέον θέμα επιλογής, αλλά επιβαλλόταν για να γλυτώσει ο τόπος την κατάρρευση.

 

Γιατί ήταν τόσο κρίσιμος ο Μάιος του 2011;

 

- Διότι από τον Μάη του 2011 το κράτος είχε αποκλειστεί από τις αγορές και αδυνατούσε να προσφέρει προσωρινή βοήθεια στις τράπεζες, όπως θα έπρεπε, γεγονός που έθεσε την εθνική οικονομία σε οξύ κίνδυνο. Άφησε τις τράπεζες εκτεθειμένες και οδήγησε στο πρόβλημα, με την απόφαση του κουρέματος της 26 Οκτωβρίου 2011. Επιπρόσθετα, με το κούρεμα των ελληνικών ομολόγων, ο Πρόεδρος Χριστόφιας και οι άλλοι αρχηγοί κρατών ζήτησαν να αυξηθούν τα όρια κεφαλαίων των τραπεζών σε ποσοστό πάνω από 9%. Αυτός ο συνδυασμός των αποφάσεων, τις οποίες προσυπέγραψε ο Πρόεδρος χωρίς να ζητήσει παράλληλη εξασφάλιση για τις κυπριακές τράπεζες, όπως είχε κάνει η Ελλάδα, δημιούργησε το γνωστό έλλειμμα του 1,8 δισ. της Μαρφίν Λαϊκής.

 

Άρα φταίνε οι τράπεζες για το μνημόνιο.

 

- Κανείς δεν πρέπει να παραβλέπει ότι έχουμε επιπτώσεις από την κρίση στην ευρωζώνη. Όμως καμία άλλη κυβέρνηση στην Ευρώπη δεν επέκρινε είτε τράπεζες είτε τις εποπτικές αρχές επειδή οι τράπεζες αγόρασαν ελληνικά ομόλογα. Ο πόλεμος εναντίον των τραπεζών για το ότι αγόρασαν ελληνικά ομόλογα είναι μια πρωτοτυπία της κυβέρνησής μας, η οποία αναζητούσε και αναζητεί άλλοθι για να καλύψει τα δικά της λάθη, την ανικανότητα και την αβουλία της να αντιμετωπίσει την κρίση. Η ανεύθυνη πολεμική εναντίον των τραπεζών, εκτός του ότι οδήγησε στη φυγή καταθέσεων από ντόπιους και ξένους καταθέτες, δημιούργησε συνθήκες έλλειψης εμπιστοσύνης προς το τραπεζικό σύστημα σε τέτοιο βαθμό που η έλευση ξένων επενδύσεων στην Κύπρο σήμερα είναι ουσιαστικά αδύνατη.

 

Ποια θεωρείτε την κορυφαία ευθύνη της κυβέρνησης;

 

- Η αποτυχία της να αξιολογήσει και να ιεραρχήσει τους κινδύνους της οικονομίας και να πάρει τα σωστά διορθωτικά μέτρα. Με σωστούς χειρισμούς μπορούσαμε να αποφύγουμε το μνημόνιο. Η τελευταία ευκαιρία χάθηκε φέτος τον Μάιο, όταν η κυβέρνηση του ΑΚΕΛ απέρριψε τις απεγνωσμένες προσπάθειες του υπουργού Οικονομικών Βάσου Σιαρλή για υλοποίηση των δεσμεύσεων που ο ίδιος ο Πρόεδρος είχε αναλάβει έναντι της ΕΕ. Να επαναλάβω τι χρειαζόμασταν: αξιοπιστία! Τίποτε άλλο.

 

Γιατί ήταν η έλλειψη αξιοπιστίας τόσο σημαντική;

 

- Χωρίς αξιοπιστία δεν σε εμπιστεύονται οι αγορές, δεν μπορείς να δανειστείς και η κατάσταση περιπλέκεται. Αυτό που επιβαλλόταν ήταν επειγόντως να επανακτήσει η κυβέρνησή μας τη χαμένη αξιοπιστία της στις αγορές. Θυμάστε όμως την αντίδραση του Προέδρου τον Μάιο στα σχέδια του υπουργού; Όταν έλεγε πως δεν είχε σημασία που και πάλιν οι σπατάλες της κυβέρνησής του είχαν φουσκώσει το έλλειμμα; Όταν έλεγε πως δεν είναι οι μανδαρίνοι του υπουργείου που θα αποφασίζουν πόσα θα σπαταλούσε; Ξέρετε, ο τόπος μας τώρα πληρώνει αυτήν την ανευθυνότητα, και πολύ ακριβά. Αν έπαιρνε τα σωστά μέτρα για να διορθώσει τη δημοσιονομική κατρακύλα, έστω και τον Μάη του 2012, θα μπορούσε να διατηρήσει τη στήριξη από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα για χρηματοδότηση μέσω των τραπεζών, και να γλυτώσουμε το μνημόνιο.

 

Γιατί τότε γινόταν και τώρα δεν γίνεται;

 

- Όσο ήμουν εγώ διοικητής, η ΕΚΤ δεχόταν τα ομόλογα της Δημοκρατίας ως εξασφάλιση για παροχή ρευστότητας με πράξεις νομισματικής πολιτικής. Όμως ήταν γνωστό ότι για να συνεχίσει αυτή η πρακτική ήταν αναγκαίο η κυβέρνηση να αποδείξει πλέον τη σοβαρότητά της, να υλοποιήσει ένα σοβαρό πρόγραμμα δημοσιονομικής εξυγίανσης.

 

Υπήρχε συγκεκριμένη πρόταση από την ΕΚΤ, ή μήπως είναι μόνο υποθέσεις αυτά που λέτε;

 

- Στις 17 Απριλίου 2012 διευθέτησα επίσημη συνάντηση στη Φρανκφούρτη όπου ο Βάσος Σιαρλή πρότεινε στην ΕΚΤ μια σειρά από μέτρα και δεσμεύτηκε να τα υλοποιήσει πριν από το τέλος Μαΐου. Αν περνούσαν τα μέτρα αυτά, θα πείθαμε την ΕΚΤ να εξακολουθήσει να δέχεται τα ομόλογα της Κύπρου ως εξασφάλιση, καθώς επίσης και τα ομόλογα για την ανακεφαλαιοποίηση της Μαρφίν Λαϊκής, του 1,8 δισ. ευρώ. Με αυτόν τον τρόπο θα βάζαμε επίσης τα δημοσιονομικά σε πορεία εξυγίανσης και θα αποφεύγαμε το μνημόνιο. Δυστυχώς, η κυβέρνηση του ΑΚΕΛ απέρριψε τις προσπάθειες του υπουργού.

 

Ήταν τότε που ο Πρόεδρος Χριστόφιας σε συνέντευξη τύπου αποκάλεσε τον Σιαρλή διαχειριστή της οικονομίας που δεν ξέρει από πολιτική.

 

- Ναι, ήταν στην ίδια συνέντευξη που μίλησε για τους μανδαρίνους του υπουργείου Οικονομικών και έδωσε όρκο ότι ενόσω ήταν Πρόεδρος δεν θα λάμβανε κανένα μέτρο δημοσιονομικής εξυγίανσης. Η συνέπεια αυτής της ανευθυνότητας ήταν ο αποκλεισμός των ομολόγων της Κυπριακής Δημοκρατίας από πράξεις της ΕΚΤ. Η απόφαση της κυβέρνησης του ΑΚΕΛ να απορρίψει τα μέτρα που είχε δεσμευθεί να πάρει ο υπουργός ισοδυναμούσε με πρόσκληση της τρόικας για μνημόνιο με σκληρότερα μέτρα.

 

Πραγματικά, πιστεύετε πως χωρίς τον κίνδυνο άμεσης κατάρρευσης υπήρχε η πιθανότητα να πάρει αυτή η κυβέρνηση μέτρα;

 

- Όπως αποδείχθηκε, όχι, και αυτό είναι το πρόβλημά μας. Όμως μια υπεύθυνη κυβέρνηση όφειλε να πάρει μέτρα. Δυστυχώς από αυτή την κυβέρνηση απουσίαζε η πιο βασική αρχή που πρέπει να διέπει τη δημόσια διοίκηση: η ευθύνη. Η κυβέρνηση του ΑΚΕΛ δαπανούσε ένα δισ. ευρώ τον χρόνο περισσότερο από ό,τι είσπραττε. Ήταν μόνο θέμα χρόνου να χάσει το κράτος την πρόσβαση στις αγορές, όπως συνέβη τον Μάιο του 2011, και να βρεθεί ενώπιον ενός δυσβάστακτου μνημονίου, όπως έγινε τον Ιούνιο του 2012. Το μνημόνιο που τώρα συμφώνησε το ΑΚΕΛ θα εξισορροπήσει το ένα δισ. των σπαταλών δυστυχώς με σκληρούς και άδικους τρόπους, ενώ η ανεργία βρίσκεται σε ιστορικά ύψη.

 

Πολλοί λένε ότι δεν μιλήσατε όταν έπρεπε, κι όταν δεν σας επαναδιόρισε αρχίσατε να τον κατηγορείτε.

 

- Μίλησα όταν έπρεπε, εκεί που έπρεπε, όχι με διαρροές στον Τύπο. Δεν θεώρησα τότε ότι η δημόσια αντιπαράθεση και οι επιρρίψεις ευθυνών θα ήταν εποικοδομητικές. Αν και δύσκολη η κατάσταση, ακόμα και μετά από τις λανθασμένες αποφάσεις του Προέδρου, με τους σωστούς χειρισμούς ήταν διαχειρίσιμη. Σ' αυτό ήταν σύμφωνος και ο τότε υπουργός Οικονομικών Κίκης Καζαμίας και προς αυτή την κατεύθυνση εργαζόμασταν. Μέλημά μας ήταν να διαχειριστούμε την κατάσταση που είχε προκύψει και θεωρούσαμε ότι θα ήταν ζημιογόνο να αναλωνόμαστε σε επιρρίψεις ευθυνών.

 

Τελικά όμως δεν αποφύγατε τον πειρασμό.

 

- Δεν υπήρξε κανένας πειρασμός. Ούτε άνοιξα εγώ αυτό το θέμα. Μίλησα δημόσια μόνο όταν αναγκάστηκα να απαντήσω στην προπαγάνδα του ΑΚΕΛ και της κυβέρνησης. Στην προσπάθειά τους να καλύψουν τις ευθύνες τους αναζητούσαν ένα εξιλαστήριο θύμα και επέλεξαν εμένα. Και παράλληλα κήρυξαν έναν καταστροφικό πόλεμο εναντίον των τραπεζών. Γι' αυτό έκανα έκκληση στις 19 Ιουνίου, με ανοικτή επιστολή προς τον Πρόεδρο, να σταματήσει και του υπέδειξα πως, αν ο στόχος ήταν να βρει τον υπαίτιο των προβλημάτων, έπρεπε πρώτα να εξετάσει τις δικές του αποφάσεις.

 

Καλά, εσείς δεν φταίτε σε τίποτα;

 

- Φταίω στο ότι δεν τα κατάφερα να πείσω την κυβέρνηση και το ΑΚΕΛ να αλλάξουν πορεία για να σωθεί ο τόπος μας. Γι' αυτό θεωρώ ότι έχω ευθύνη. Η ζημιά που έχει κάνει η κυβέρνηση του ΑΚΕΛ στην οικονομία του τόπου είναι άνευ προηγουμένου. Οι κίνδυνοι από την οικονομική πολιτική Χριστόφια διαφαίνονταν από τον πρώτο χρόνο της διακυβέρνησής του. Οι προειδοποιήσεις ήταν πολλές και δημόσιες, και από μένα και από άλλους. Να υπενθυμίσω σε κάποιους που λέγουν σήμερα πως τότε ο Ορφανίδης σιωπούσε, πως ο κ. Χριστόφιας με κατηγορούσε τότε πως "ο Ορφανίδης όπου βρει μικρόφωνο" επικρίνει την οικονομική του πολιτική!

Μακάριος Δρουσιώτης

Πολίτης

15/12/2012