Μακαριος Δρουσιώτης

Μετά τον αποκλεισμό του Γιώργου Λιλλήκα από τον δεύτερο γύρο των εκλογών, το ΑΚΕΛ πήρε τη σκυτάλη του αγώνα "διάσωσης του φυσικού αερίου" από τα χέρια της τρόικας, η οποία, σύμφωνα με τον απερχόμενο υπουργό Εμπορίου Νεοκλή Συλικιώτη, έχει συνωμοτήσει με τη σημερινή αντιπολίτευση και με διάφορους "ξένους κύκλους" για τη "μεταφορά του φυσικού μας αερίου με αγωγό στην Τουρκία"!

 

Είναι γεγονός ότι η εξαγωγή με αγωγό του φυσικού αερίου από τη λεκάνη της Ανατολικής Μεσογείου στην Ευρώπη, μέσω της Τουρκίας, είναι κάτι που απασχολεί τον διεθνή παράγοντα και τις ίδιες τις εταιρείες που έχουν εξασφαλίσει δικαιώματα. Προς τα εκεί κατατείνουν και οι τελευταίες αποφάσεις της απερχόμενης κυβέρνησης, η οποία ίσως να μην έχει καταλάβει προς τα πού οδηγούνται τα πράγματα μετά τις υπογραφές που έχει βάλει τους τελευταίους μήνες...

 

Το Ισραήλ

 

Το Ισραήλ έχει αναδειχθεί από την κυβέρνηση, αλλά και από όλο το πολιτικό σύστημα, ως ο στρατηγικός εταίρος της Κύπρου στον τομέα της ενέργειας. Η ισχύς του Ισραήλ, οι σχέσεις με τις ΗΠΑ και η ρήξη στις σχέσεις του με την Τουρκία είναι οι τρεις παράμετροι που έχουν προσμετρήσει στον ξαφνικό έρωτα των Κυπρίων με το Ισραήλ.

 

Από τις τρεις πιο πάνω παραμέτρους μόνο οι δύο είναι σταθερές. Η τελευταία, που αφορά τις σχέσεις με την Τουρκία, είναι μεταβλητή και εκτιμάται ότι σύντομα θα πάψει να υπάρχει. Οι εξελίξεις στη Συρία, η αλλαγή καθεστώτος στην Αίγυπτο και ο κίνδυνος από το Ιράν επιβάλλουν την προσέγγιση μεταξύ των δύο χωρών. Η κρίση στις σχέσεις Τουρκίας - Ισραήλ με αφορμή το επεισόδιο Μαβί Μαρμαρά έχει παρατραβήξει και θεωρείται ζήτημα χρόνου η επανασυγκόλληση των σχέσεων μεταξύ των δύο χωρών. Η αξιοποίηση του φυσικού αερίου είναι ένα επιπρόσθετο κίνητρο. Σύμφωνα με πληροφορίες, που δημοσιεύτηκαν στον τύπο των δύο χωρών, διεξάγονται παρασκηνιακές συνομιλίες για την κατασκευή υποθαλάσσιου αγωγού μεταφοράς φυσικού αερίου από το Ισραήλ στην Τουρκία. Χωρίς τη συμμετοχή της Κύπρου, το εγχείρημα είναι πολύ δύσκολο.

 

Το σύνδρομο του 2004

 

Η Κύπρος πάντα αναζητούσε ένα πλεονέκτημα για να εξασφαλίσει μια υποφερτή λύση στο Κυπριακό. Η ένταξη στην ΕΕ το 2004 και η έναρξη ενταξιακών συνομιλιών με την Τουρκία ήταν ένα σημαντικό κίνητρο, όμως έμεινε ανεκμετάλλευτο και πέρασε αναξιοποίητο. Η Κύπρος όχι μόνο δεν κεφαλαιοποίησε αυτή τη συγκυρία, αλλά είναι για δέκα χρόνια υπό κατηγορία ότι "ξεγέλασε την Ευρώπη" και της φόρτωσε τον μπελά της. Πολλά από τα προβλήματα κατανόησης του αντιμετωπίζει σήμερα η Κύπρος σχετικά με τη δανειακή σύμβαση, έχουν τις καταβολές τους στην καχυποψία του 2004. Σύμφωνα με την περιρρέουσα ατμόσφαιρα που επικρατεί στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, αυτή τη φορά η Ευρώπη δεν θα αφήσει τίποτα στην καλή μας πίστη, διότι την τελευταία δεκαετία δεν αφήσαμε καμιά αμφιβολία για την αναξιοπιστία μας.

 

Το φυσικό αέριο και η αξιοποίησή του μπορεί να είναι μια δεύτερη ευκαιρία. Όμως, ο απερχόμενος υπουργός Εμπορίου Νεοκλής Συλικιώτης, αντιγράφοντας τον Γιώργο Λιλλήκα, κατηγορεί τη σημερινή αντιπολίτευση ότι μηχανεύεται σχέδια για να πάρει το φυσικό αέριο με αγωγό στην Τουρκία. Στην πραγματικότητα, με τη βιασύνη της κυβέρνησης να τα υπογράψει όλα πριν παραδώσει την εξουσία, η Κύπρος έχασε ήδη τον έλεγχο στον τρόπο αξιοποίησης του φυσικού αερίου. Οι ίδιες οι εταιρείας είναι αυτές που θα θέσουν, σύντομα, τους όρους για τον τρόπο αξιοποίησης των κοιτασμάτων. Και όλα δείχνουν ότι παρασκηνιακά τα βρήκαν με την Τουρκία.

 

Μετά την παραχώρηση (διά μιας) αδειών εκμετάλλευσης στα πέντε καλύτερα ερευνητικά τεμάχια (τρία στην ΕΝΙ και δύο στην TOTAL), ο τρόπος και η ταχύτητα αξιοποίησής τους εναπόκειται στις ίδιες εταιρείες. Στα συμβόλαια υπάρχουν χρονοδιαγράμματα, δεσμεύσεις και ρήτρες, αλλά αυτά είναι πολύ ευέλικτα. Για παράδειγμα η Noble Energy υπέγραψε το 2008, και στα πέντε χρόνια που έχουν περάσει έκανε μόνο μια γεώτρηση. Συνεπώς, η Κύπρος, η οποία βυθίζεται στην οικονομική κρίση και επείγεται για την ταχύτερη δυνατή αξιοποίηση των κοιτασμάτων, δεν έχει τον έλεγχο στη διαχείριση του χρόνου.

 

Η Τουρκία

 

Είναι γεγονός ότι η Τουρκία αντέδρασε στις αποφάσεις της Κύπρου για την αξιοποίηση των υδρογονανθράκων. Αφενός επικαλείται δικά της δικαιώματα στα ερευνητικά τεμάχια δυτικά της Πάφου, επειδή δεν έχει υπογράψει τη Συνθήκη για το Δίκαιο της Θάλασσας και δεν αναγνωρίζει ότι η Κύπρος έχει ΑΟΖ. Από την άλλη κάνει επίκληση των δικαιωμάτων των Τουρκοκυπρίων επί των εθνικών πόρων του συνόλου της Κύπρου. Βεβαίως και η Κύπρος έχει ισχυρά νομικά και πολιτικά επιχειρήματα για το αντίθετο, όμως στον κόσμο που ζούμε μετρά περισσότερο η άποψη του ισχυρού. Η Κύπρος βρήκε συμπαράσταση επί της αρχής τόσο από τις ΗΠΑ όσο και από την ΕΕ. Όμως, η συμπαράσταση αυτή συνοδεύεται -πάντοτε- από την υπόμνηση ότι η ανακάλυψη υδρογονανθράκων πρέπει να καταστεί παράγοντας συνεργασίας και όχι σύγκρουσης.

 

Σε κάθε σημαντικό βήμα της Κύπρου προς την κατεύθυνση της αξιοποίησης των υδρογονανθράκων ακολουθούσε η ανάλογη τουρκική αντίδραση, με πιο σοβαρή την κινητοποίηση του τουρκικού στόλου με αφορμή την έναρξη της πρώτης γεώτρησης από τη Noble Energy τον Σεπτέμβριο του 2011.

 

Στις 30 Οκτωβρίου 2012 ανακοινώθηκε η έναρξη συνομιλιών με τις εταιρείες ΕΝΙ και TOTAL. Στις 3 Οκτωβρίου το υπουργείο Εξωτερικών της Τουρκίας ανακοίνωσε ότι δεν θα επιτρεπόταν σε ξένες εταιρείες, οι οποίες θα συνεργάζονταν με τους Ελληνοκύπριους, να πάρουν μέρος σε νέα ενεργειακά έργα στην Τουρκία. Την ίδια μέρα ο υπουργός Ενέργειας της Τουρκίας Τανέρ Γιλντίζ δήλωνε πως εάν η ΕΝΙ προχωρούσε, "εμείς θα κάτσουμε να σκεφτούμε ξανά τις επενδύσεις τους στην Τουρκία. Όπως ξέρετε, συμμετέχουν και στον συνεταιρισμό Σαμσούντα-Τσεϊχάν και βέβαια αυτό το θέμα θα το φέρουμε στην ημερήσια διάταξη". Εκτός από τον αγωγό πετρελαίου Σαμσούντα - Τσεϊχάν, η ΕΝΙ συμμετέχει μαζί με την Gazprom και στην κοινοπραξία του αγωγού Blue Stream ο οποίος είναι ο κύριος αγωγός μεταφοράς φυσικού αερίου από τη Ρωσία στην Τουρκία. Ο Blue Stream μεταφέρει 16 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου ετησίως.

 

Τουρκική ανοχή

 

Σχολιάζοντας τις τουρκικές αντιδράσεις, ο αντιπρόεδρος της ΕΝΙ Λεονάρντι Μπελλόντι είπε (17/11/2012) ότι η ΕΝΙ βρισκόταν σε επαφή με την ΕΕ και την ιταλική κυβέρνηση για το ζήτημα. Ο Μπελλόντι, ο οποίος απαντούσε σε ερωτήσεις Τούρκων δημοσιογράφων στην Κωνσταντινούπολη, χαρακτήρισε τις τουρκικές αντιδράσεις "μετριοπαθείς" και διαβεβαίωσε ότι ο ιταλικός κολοσσός θα συμμορφωθεί με όσα συμφωνηθούν σε πολιτικό επίπεδο, στο πλαίσιο των διμερών σχέσεων Ιταλίας -Τουρκίας.

 

Πράγματι, οι αντιδράσεις της Τουρκίας όταν ανακοινώθηκε η έναρξη συνομιλιών με την ΕΝΙ ήταν ήπιες και μάλλον για την τιμή των όπλων. Η Τουρκία επέδειξε ανοχή στις προσπάθειες της ΕΝΙ να αποκτήσει δικαιώματα έρευνας και εξόρυξης υδρογονανθράκων σε κοινοπραξία με την Kogas στην ΑΟΖ της Κύπρου. Αυτό επιβεβαιώνεται και από το γεγονός ότι παρά την υπογραφή συμβολαίων, στις 26 Ιανουαρίου 2013, δεν υπήρξε απολύτως καμιά επίσημη αντίδραση εκ μέρους της Τουρκίας. Το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών, το οποίο εξέδωσε τον Νοέμβριο μια ήπια ανακοίνωση δύο γραμμών ενόψει της έναρξης διαπραγματεύσεων της ΕΝΙ/Kogas με την Κύπρο, δεν αντέδρασε καθόλου μετά την υπογραφή της συμφωνίας! Ούτε έγινε η υπογραφή των συμβολαίων με την ΕΝΙ θέμα στην Τουρκία, σαν να μην τους αφορούσε καν.

 

Χρειάστηκε να υπογράψει ο Συλικιώτης τα συμβόλαια και με την TOTAL, να αρχίσει ο τουρκικός τύπος να γράφει ότι "στην Κύπρο μοιράζονται οικόπεδα", ενώ η τουρκική κυβέρνηση παρέμενε απαθής, για να κάνει ξανά δηλώσεις ο υπουργός Ενέργειας της Τουρκίας Τανέρ Γιλντίζ και να πει (9/2/2013) ότι "οι συμφωνίες της TOTAL δεν συγκρούονται με τις δικές μας προσφορές (συμφωνία ΤΡΑΟ - ψευδοκράτους), αλλά αντιθέτως οι συμφωνίες της ΕΝΙ συγκρούονται". Ο Γιλντίζ, απαντώντας στο ερώτημα αν η συμφωνία της ΕΝΙ με την Κύπρο επηρεάζει τα συμφέροντα της ΕΝΙ στην Τουρκία, απάντησε: "Αν προχωρήσει σε έρευνες, ναι, τότε τα επηρεάζει". Ο Γιλντίζ, αφού είπε ότι προειδοποιήθηκε η ΕΝΙ, πρόσθεσε πως "δεν είναι σωστό να γίνουν αυτές οι έρευνες εκεί", αλλά "ακόμα κι αν γίνουν, τότε θα πρέπει να αφορούν το σύνολο της Κύπρου".

 

Βασικά, ο υπουργός Ενέργειας της Τουρκίας δήλωσε ότι η χώρα του θα καθορίσει τη στάση της από την εξέλιξη της συμφωνίας και όχι από την υπογραφή της. Η τουρκική αντίδραση, 15 μέρες μετά την υπογραφή των συμβολαίων με την ΕΝΙ και μετά από πρόκληση των ΜΜΕ, με μια ήπια δήλωση του υπουργού Ενέργειας, η οποία αφήνει ανοιχτό το ζήτημα της έναρξης ερευνών κατόπιν και δικής τους συμφωνίας, χωρίς να υπάρξει καμιά επίσημη τουρκική αντίδραση από το υπουργείο Εξωτερικών όπως συνέβαινε μέχρι τώρα, οδηγεί στην εύλογη διαπίστωση ότι υπήρξε ανοχή, αν όχι συνεννόηση, μεταξύ του ιταλικού κολοσσού με τις τεράστιες επενδύσεις στην Τουρκία και της τουρκικής κυβέρνησης.

 

Πλησιάζει η ώρα της αλήθειας

 

Το ζήτημα της ενεργειακής ισορροπίας στην περιοχή, σε συνδυασμό με την προσπάθεια αποκατάστασης των σχέσεων Τουρκίας - Ισραήλ θα εγερθούν πάρα πολύ σύντομα σε πολιτικό επίπεδο. Επίσης, οι ίδιες οι εταιρείες που έχουν εξασφαλίσει δικαιώματα αναμένεται ότι θα επιδιώξουν να ξεκαθαρίσει το πολιτικό περιβάλλον, διότι χωρίς σταθερότητα θα είναι πολύ πιο διστακτικές να επενδύσουν δισεκατομμύρια. Διόλου τυχαία δεν είναι η αναβολή της επιβεβαιωτικής γεώτρησης από τη Noble Energy.

 

Η αναζήτηση πολιτικής λύσης στο πρόβλημα της εκμετάλλευσης του φυσικού αερίου δεν είναι απαραίτητα αρνητική εξέλιξη. Αντιθέτως, μια σοβαρή κυβέρνηση που θα έχει την ικανότητα να διαπραγματευτεί με αξιώσεις με την Τουρκία, εντάσσοντας το Κυπριακό στους γεωπολιτικούς και ενεργειακούς συσχετισμούς της ευρύτερης περιοχής, μπορεί να εξασφαλίσει μια σωστή λύση του εθνικού προβλήματος και την ταχεία επίλυση των οικονομικών προβλημάτων της Κύπρου.

 

Αυτό δεν αποκλείει την κατασκευή τερματικού στην Κύπρο για υγροποίηση φυσικού αερίου, όπως διακηρύσσει η απερχόμενη κυβέρνηση. Αντιθέτως, χωρίς πολιτική σταθερότητα πολύ πιο δύσκολα θα εξασφαλιστούν τα δισεκατομμύρια των επενδύσεων για ένα τέτοιο έργο.

 

Εν κατακλείδι, η απερχόμενη κυβέρνηση παίζει στην εκπνοή της θητείας της το παιχνίδι του φόβου ότι θα μας πάρουν το αέριο και θα το πάνε στην Τουρκία, ενώ με τα συμβόλαια που έχει υπογράψει -ίσως και εν αγνοία της- έχει οδηγήσει τα πράγματα προς αυτήν ακριβώς στην κατεύθυνση. Εναπόκειται στη νέα κυβέρνηση να διαχειριστεί αυτά τα τετελεσμένα, με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.

Μακάριος Δρουσιώτης

Πολίτης

23/02/2013