Μακαριος Δρουσιώτης

Το Υπουργείο Εξωτερικών της Τουρκίας απαντώντας σε ερώτηση δημοσιογράφου ανέφερε ότι δεν είναι αληθείς οι πληροφορίες που δημοσιεύτηκαν στον κυπριακό Τύπο ότι η Τουρκία αποδέχτηκε κατάργηση των εγγυήσεων στο Κραν Μοντανά. Ο κυβερνητικός εκπρόσωπος επικαλέστηκε τη δήλωση του τουρκικού ΥΠΕΞ για να διαψεύσει με τη σειρά του το δημοσίευμα. Είναι αφελές να πιστεύει κανείς ότι το τουρκικό ΥΠΕΞ θα επιβεβαίωνε πρόθεση κατάργησης των εγγυήσεων, ιδιαίτερα σε μια περίοδο έντασης και απουσίας διαλόγου.

 

Το ζήτημα των εγγυήσεων κυριάρχησε στο δείπνο που παρέθεσε ο γενικός γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών Αντόνιο Γκουτέρες το βράδυ της 6ης Ιουλίου 2017, στο οποίο παρακάθισαν οι τρεις εγγυήτριες δυνάμεις, οι δύο κοινότητες της Κύπρου και η ΕΕ ως παρατηρητής. Το πώς εκτυλίχθηκε εκείνο το δείπνο είναι άκρως διαφωτιστικό για τις προθέσεις των μερών εκείνη τη συγκεκριμένη στιγμή.

 

Ανοίγοντας τη συζήτηση για τις εγγυήσεις ο Γκουτέρες είπε ότι η Συνθήκη Εγγυήσεως και το δικαίωμα μονομερούς επέμβασης δεν ήταν βιώσιμα. Ενημέρωσε, επίσης, τους παριστάμενους ότι η Τουρκία του παρέδωσε ένα άτυπο έγγραφο στο οποίο πρότεινε αντικατάσταση της Συνθήκης Εγγυήσεως με μια νέα Συνθήκη Εφαρμογής της λύσης (Implementation Treaty). Αντί μιας νέας συνθήκης, ο γ.γ. υιοθέτησε επί της αρχής εισήγηση της ελληνικής πλευράς για τη δημιουργία ενός μηχανισμού παρακολούθησης της εφαρμογής της λύσης. Τα ΗΕ ετοίμασαν ένα σχέδιο μηχανισμού και ο Γκουτέρες το μοίρασε στους παρευρισκόμενους.

 

Ο Τσαβούσογλου

Ο Γκουτέρες ρώτησε τον Τσαβούσογλου, ενώπιον όλων, κατά πόσο η Τουρκία θα αποδεχόταν να καταργηθεί αμέσως η Συνθήκης Εγγυήσεως, εάν υπήρχε ένας αξιόπιστος μηχανισμός παρακολούθησης. Ο Τσαβούσογλου απάντησε ότι η Τουρκία ήταν ανοιχτή στον διάλογο και θα ήταν ελαστική, αλλά αυτό θα εξαρτάτο από την πρόοδο που θα υπήρχε στα άλλα τέσσερα ανοιχτά ζητήματα. Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι καθ’ όλη τη διάρκεια των συζητήσεων η τουρκική πλευρά δεν έφερε ένσταση, ούτε αμφισβήτησε την πρόταση του γ.γ. για μηχανισμό που θα αντικαθιστούσε τη Συνθήκη Εγγυήσεως.

 

Στη συνέχεια, ο Γκουτέρες έθιξε το ακανθώδες θέμα της αποχώρησης των στρατευμάτων. «Μηδέν στρατός και μηδέν εγγυήσεις», είπε, δεν ήταν σημείο εκκίνησης για τους Τούρκους, ενώ -από την άλλη- η μακροχρόνια παραμονή στρατευμάτων ήταν κόκκινη γραμμή για τους Έλληνες. Η στρατηγική του Γκουτέρες ήταν να εξασφαλίσει αυτό που θεωρούσε εφικτό, μια μέση λύση. Δηλαδή, να μην αποχωρήσουν όλα τα στρατεύματα από την αρχή, αλλά να υπάρξει ραγδαία μείωσή τους, συνοδευόμενη από μια ρήτρα για αναθεώρηση της διάρκειας παραμονής τους. Ο Γκουτέρες έκρινε ότι το ζήτημα των στρατευμάτων έπρεπε να παραπεμφθεί σε ανώτερο επίπεδο, με τη συμμετοχή των πρωθυπουργών των τριών εγγυητριών δυνάμεων, σε μια νέα διάσκεψη στη Νέα Υόρκη μερικές μέρες αργότερα ή να κληθούν την ίδια ώρα στο Κραν Μοντανά.

 

Ο Γκουτέρες ρώτησε τον Τσαβούσογλου εάν η Τουρκία θα συμφωνούσε να γίνει η συζήτηση για τα στρατεύματα σε επίπεδο πρωθυπουργών και αυτός απάντησε ότι δεν είχε ένσταση. Στην ίδια ερώτηση ο υπουργός Εξωτερικών της Ελλάδας Νίκος Κοτζιάς είπε ότι εάν τα στρατεύματα που θα παρέμεναν θα ήταν εντός του πλαισίου της Συνθήκης Συμμαχίας του 1960, δηλαδή 650 Τούρκοι και 950 Έλληνες, η Ελλάδα ήταν ανοιχτή να συζητήσει μια διαδικασία αναθεώρησης της παραμονής τους σε επίπεδο πρωθυπουργών.

 

Ο Τσαβούσογλου είπε ότι κατανόησε πλήρως την τοποθέτηση του γενικού γραμματέα ότι το δικαίωμα μονομερούς επέμβασης δεν ήταν βιώσιμο και επανέλαβε τη θέση του ότι το «μηδέν στρατεύματα και μηδέν εγγυήσεις» δεν ήταν σημείο εκκίνησης. Παρ’ όλα αυτά, είπε, η Τουρκία θα ήταν ευέλικτη και θα συζητούσε αναθεώρηση του δικαιώματος επέμβασης, εάν υπήρχε συμφωνία στα υπόλοιπα ανοιχτά θέματα. Σε μια τέτοια περίπτωση, διευκρίνισε, η Τουρκία θα ήταν περισσότερο ευέλικτη.

 

Ο Αναστασιάδης

Η πορεία της συζήτησης ήταν σε αρμονία με τη διαβεβαίωση που ο Τσαβούσογλου έδωσε στον Γκουτέρες, νωρίτερα την ίδια μέρα, ότι η Τουρκία θα αποδεχόταν κατάργηση των εγγυήσεων εάν υπήρχε συμφωνία στα υπόλοιπα θέματα κι ένας συμφωνημένος μηχανισμός για την εφαρμογή της λύσης. Ο Γκουτέρες, για να διευκολύνει την κατάσταση, ενημέρωσε τον Αναστασιάδη, στην κατ’ ιδίαν συνάντηση που είχαν πριν από το δείπνο, ότι ο Τσαβούσογλου δεν ήταν εξουσιοδοτημένος από την Άγκυρα να υποβάλει γραπτές προτάσεις για την κατάργηση των εγγυήσεων, αλλά τον διαβεβαίωσε ότι θα αποδεχόταν μια τέτοια εισήγηση, ως μέρος ενός συνολικού πακέτου, εάν προερχόταν από τα Ηνωμένα Έθνη.

 

Ωστόσο, ο Αναστασιάδης, ο οποίος πήγε στο Κραν Μοντανά υπό διαμαρτυρία και υπό την πίεση των γεγονότων, αξιολόγησε αυτές τις εξελίξεις σαν αρνητικές και όχι ως μια ευκαιρία για κατάργηση των εγγυήσεων. Ήδη, από τον Φεβρουάριο του ίδιου χρόνου μιλούσε στη Λευκωσία για λύση δύο κρατών, ενώ την παραμονή του δείπνου προσέγγισε τον Τσαβούσογλου και του είπε ότι είναι μάταιη η προσπάθεια για λύση ομοσπονδίας, διότι οι Ελληνοκύπριοι ούτε τα νοσοκομεία δεν ήταν πρόθυμοι να μοιραστούν με τους Τουρκοκύπριους και ότι η μόνη εφικτή λύση ήταν τα δύο κράτη.

 

Ο Αναστασιάδης, λοιπόν, αξιοποίησε την πληροφόρηση που είχε ότι ο Τσαβούσογλου δεν είχε εξουσιοδότηση να καταθέσει γραπτώς προτάσεις για τις εγγυήσεις, και έκτισε όλη του την επιχειρηματολογία στην απαίτησή του να τοποθετηθεί η τουρκική πλευρά γραπτώς, «εδώ και τώρα». Η υπόσχεση της Τουρκίας, ανέφερε, ότι θα ήταν ευέλικτη δεν σήμαινε τίποτα για τον ίδιο και επέμεινε ότι υπήρχαν ασάφειες και ότι δεν θα δεχόταν καμιά συμφωνία εάν δεν ξεκαθάριζαν όλα.

 

Ο Ακιντζί

Σε αυτό το στάδιο, ο Ακιντζi προσπάθησε να πείσει τον Αναστασιάδη ότι ήταν η τελευταία προσπάθεια για λύση ομοσπονδίας και δεν έπρεπε να αφήσουν τη λύση να γλιστρήσει μέσα από τα χέρια τους. Είπε ότι ήταν η πρώτη φορά που η Τουρκία δεχόταν αναθεώρηση του συστήματος εγγυήσεων και αυτό ήταν ένα σημαντικό βήμα που δεν έπρεπε να χαθεί.

 

Όταν ο Γκουτέρες είπε ότι σύμφωνα με την αντίληψή του η Τουρκία θα αποδεχόταν τον τερματισμό του δικαιώματος επέμβασης, στο πλαίσιο μιας συνολικής διευθέτησης και νοουμένου ότι όλες οι εκκρεμότητες θα είχαν διευθετηθεί, ο Αναστασιάδης ρώτησε ποιο ήταν το πρόβλημα της Τουρκίας να πει ευθέως ότι δέχεται κατάργηση των εγγυήσεων. Ο Τσαβούσογλου του απάντησε λέγοντας ότι μόλις τώρα το είπε ο γενικός γραμματέας, αλλά δεν θέλεις να το ακούσεις.

 

Ένα πρόσθετο στοιχείο που έκανε τον γ.γ. να αμφιβάλλει κατά πόσο ο Αναστασιάδης διαπραγματευόταν «καλή τη πίστει» ήταν η αμφισβήτηση του μηχανισμού εφαρμογής της λύσης. Μολονότι ο Αναστασιάδης είχε εισηγηθεί ο ίδιος τον μηχανισμό, την κρίσιμη στιγμή υποστήριξε ότι το σχέδιο που παρουσίασε ο γ.γ. ήταν ασαφές και ότι ήταν η Συνθήκη Εγγυήσεως με άλλο όνομα. Η τοποθέτηση αυτή προκάλεσε την αντίδραση του Γκουτέρες, ο οποίος είπε στον Αναστασιάδη ότι μπορούσε να τον απορρίψει, αλλά ο μηχανισμός δεν ήταν ασαφής. Μία από τις ενστάσεις του Αναστασιάδη όσον αφορά τον μηχανισμό ήταν το ότι θα είχε κάποιον ρόλο και η Τουρκία. Ο μηχανισμός είχε πέντε επίπεδα παρέμβασης, με τελευταίο στο Συμβούλιο Ασφαλείας. Η Τουρκία, όπως και η Ελλάδα, θα συμμετείχε σε μια οκταμελή επιτροπή που ήταν στο δεύτερο επίπεδο, η οποία δεν είχε καμία εκτελεστική εξουσία και σε αυτήν θα προήδρευαν τα Ηνωμένα Έθνη.

 

Στην επιμονή του Αναστασιάδη να τοποθετηθεί γραπτώς η Τουρκία στο ζήτημα των εγγυήσεων, ο Γκουτέρες προθυμοποιήθηκε να διευκολύνει την κατάσταση και να γράψει ο ίδιος ένα κείμενο με το οποίο να εξηγεί τι είχε κατανοήσει από τις διμερείς συζητήσεις. Παρεμβαίνοντας ο Τσαβούσογλου είπε ότι έπρεπε να υπάρξουν διευκρινίσεις για όλα τα ζητήματα και όχι μόνο για τις εγγυήσεις. Είπε, επίσης, ότι δεν αποδεχόταν να μπει οτιδήποτε γραπτώς και επανέφερε τις αρχικές του προτάσεις, ότι θα πρέπει να διατηρηθούν οι εγγυήσεις και να επανεξεταστούν σε 10-15 χρόνια. Σε αυτό το πολεμικό κλίμα και εμφανώς απογοητευμένος, ο γενικός γραμματέας ανέλαβε την ευθύνη λέγοντας ότι υπήρξε εκ μέρους του μια παρανόηση. Η αναφορά αυτή δεν παράπεμπε ευθέως στις διμερείς συζητήσεις που είχε με τον Τσαβούσογλου, αλλά στο αν ήταν εφικτή μια συμφωνία. Η εκτίμησή του, είπε, ήταν πως δεν υπήρχαν ρεαλιστικές πιθανότητες συμφωνίας και έκλεισε τη διάσκεψη. Η τοποθέτηση αυτή του Γκουτέρες διοχετεύτηκε στα ΜΜΕ σαν παραδοχή του γ.γ. ότι τον εξαπάτησε ο Τσαβούσογλου.

 

Θα πήγαινε ο Τσίπρας

Η αρχική εκτίμηση του γενικού γραμματέα ότι ήταν εφικτή μια λύση δεν ήταν στο κενό. Τα ανοιχτά ζητήματα θα αντιμετωπίζονταν όλα με το «πλαίσιο Γκουτέρες» το οποίο υποτίθεται ότι αποδέχτηκαν και οι δύο πλευρές. Η κατάργηση των εγγυήσεων θα αντικαθίστατο από τον μηχανισμό παρακολούθησης εφαρμογής της λύσης, ο οποίος ήταν ό,τι καλύτερο θα μπορούσε να προσδοκά η ελληνοκυπριακή πλευρά. Και το ζήτημα των στρατευμάτων θα αντιμετωπιζόταν σε επίπεδο πρωθυπουργών. Είχαν ήδη δοθεί διαβεβαιώσεις για γρήγορη αποχώρηση και ο στόχος των 650 Τούρκων και 950 Ελλήνων που προβλεπόταν από τη Ζυρίχη ήταν εφικτός. Ο πρωθυπουργός της Ελλάδας ήταν πρόθυμος να επισκεφθεί το Κραν Μοντανά. Μάλιστα, πριν από το ναυάγιο έγινε μια διακοπή και ο Αναστασιάδης απομακρύνθηκε για να μιλήσει στο τηλέφωνο με τον Τσίπρα. Η συνομιλία έγινε σε υψηλούς τόνους, με τους υπόλοιπους παριστάμενους να καταλαβαίνουν ότι ο Τσίπρας προσπαθούσε να τον πείσει να μεταφερθεί η διάσκεψη σε επίπεδο πρωθυπουργών, αλλά αρνείτο. Ο Τσαβούσογλου είπε πως ήταν διατεθειμένος να μείνει στο Κραν Μοντανά όσες μέρες χρειαζόταν για να υπάρξει αποτέλεσμα. Και ο γ.γ. είπε πως θα αναχωρούσε την επομένη, αλλά ήταν πρόθυμος να γυρίσει ξανά για να συνεχιστεί η διάσκεψη σε επίπεδο πρωθυπουργών. Μόνο ο Αναστασιάδης βιαζόταν να φύγει και πριν από το τέλος της διάσκεψης δόθηκαν οδηγίες στην κυπριακή αποστολή να ετοιμάσει τις βαλίτσες.

Μακάριος Δρουσιώτης

16/02/2020