Μακαριος Δρουσιώτης

Είναι η πρώτη φορά στην ιστορία των συνομιλιών στο Κυπριακό που οι ηγέτες των δύο κοινοτήτων διαπραγματεύονται με καλή πίστη. Από τα όσα έγιναν γνωστά υπήρξαν σημαντικές συγκλίσεις, σε ζωτικής σημασίας πτυχές, όμως παραμένουν μερικά δύσκολα εμπόδια να υπερπηδηθούν, με κορυφαίο αυτό της ασφάλειας και των εγγυήσεων. Το ερώτημα είναι κατά πόσον η ασφάλεια και οι εγγυήσεις είναι τόσο μεγάλης σημασίας για να θυσιαστεί η λύση ή αν υπάρχουν περιθώρια συμβιβασμού.

 

Πριν επιχειρήσουμε να απαντήσουμε αυτό το ερώτημα θα πρέπει να θέσουμε το πλαίσιο μέσα στο οποίο γίνεται σήμερα η δημόσια συζήτηση για την ασφάλεια και τις εγγυήσεις. Από το 1974 που διεξάγονται συνομιλίες για πρώτη φορά οι εγγυήσεις έχουν αναχθεί σε μείζον ζήτημα. Σε όλες τις προτάσεις λύσης που έχουν υποβληθεί μέχρι σήμερα περιλαμβανόταν η συνέχιση του καθεστώτος των εγγυήσεων του ?60. Στο πιο πρόσφατο παράδειγμα του σχεδίου Ανάν δεν ηγέρθη από τον Τάσσο Παπαδόπουλο ζήτημα κατάργησης των εγγυήσεων. Και στο διάγγελμά του, όταν αποδόμησε μία προς μία όλες τις πτυχές του σχεδίου, δεν υπήρχε η όποια αναφορά στις εγγυήσεις, πράγμα που σημαίνει ότι δεν τις θεωρούσε σημαντικό ζήτημα.

 

Τις εγγυήσεις από την Τουρκία ζητούν σχεδόν στην ολότητά τους οι Τουρκοκύπριοι, επικαλούμενοι την περίοδο 1963-1974. Για τους Ελληνοκύπριους δημιουργούν αίσθημα ανασφάλειας, διότι παραπέμπουν στα τραγικά γεγονότα του 1974. Το ζήτημα είναι λίγο-πολύ ψυχολογικό παρά ουσιαστικό. Κανένας πόλεμος στον κόσμο δεν ξεκίνησε και δεν τέλειωσε με βάση το τι γράφουν οι συμφωνίες στα χαρτιά, αλλά με βάση τις πραγματικότητες επί του εδάφους.

 

Αν θα λυθεί το Κυπριακό, κάποιας μορφής εγγυήσεις, που θα ικανοποιούν το αίσθημα ασφάλειας της μιας πλευράς χωρίς να θεωρούνται απειλή για την άλλη, είναι αναπόφευκτες. Οι εγγυήσεις από το ΝΑΤΟ θα μπορούσε να ήταν η λύση. Όταν στα πρώτα στάδια των συνομιλιών αναπτύχθηκε ένας τέτοιος προβληματισμός, λάβαμε ένα τελεσίγραφο από τη Μόσχα διά στόματος Άντρου Κυπριανού, ο οποίος επιστρέφοντας από τη Ρωσία είπε: «Έχει απόψεις, και εκείνο που την ενδιαφέρει είναι με τη λύση να μην επηρεάζονται τα ζωτικά συμφέροντα της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Και για να γίνω πιο κατανοητός, εάν επιχειρηθεί να υπάρξουν εγγυήσεις από το ΝΑΤΟ, θεωρώ ότι θα υπάρξει αρνητική στάση από την πλευρά της Ρωσίας».

 

Όποιος έχει στοιχειώδη αντίληψη διεθνούς πολιτικής μπορεί να αντιληφθεί ποια είναι τα «ζωτικά συμφέροντα της Ρωσικής Ομοσπονδίας» στην Ανατολική Μεσόγειο: είναι η συνέχιση της αντιπαράθεσης της Τουρκίας με την ΕΕ και το ΝΑΤΟ, λόγω Κύπρου. Είναι η απόσπαση της Τουρκίας από τη δυτική επιρροή. Είναι η μη αξιοποίηση των κοιτασμάτων της Ανατολικής Μεσογείου για να πωλεί κατ? αποκλειστικότητα ενέργεια στην Τουρκία. Τα συμφέροντα της Ρωσίας εξυπηρετούνται με τη συνέχιση του στάτους κβο και τίθενται σε κίνδυνο με την κατάργησή του. Και ο πιο αξιόπιστος εγγυητής του στάτους κβο στην Κύπρο είναι ο τουρκικός στρατός! Αυτός είναι ο λόγος που η Σοβιετική Ένωση έδωσε κάλυψη στην εισβολή το 1974 και έκτοτε δεν απαίτησε ποτέ την απόσυρση του τουρκικού στρατού από την Κύπρο.

 

Το ΑΚΕΛ, χωρίς τη συνεργασία του οποίου δεν μπορεί να υπάρξει λύση, απορρίπτει εγγυήσεις από το ΝΑΤΟ, διότι δεν συμφέρει στη Ρωσία, αλλά δεν μας εξήγησε ποτέ γιατί είναι κακό για την Κύπρο ή τέλος πάντων λιγότερο κακό από την τουρκική κατοχή. Κι αν το δίλημμα είναι μεταξύ της Συνθήκης Εγγυήσεων του 1960, η οποία ισχύει ακόμα, και εγγυήσεων του ΝΑΤΟ, και εν τέλει, μεταξύ λύσης και μη λύσης, ποια θα είναι η επιλογή; Ο τουρκικός στρατός και η μη λύση, επειδή επηρεάζονται τα «ζωτικά συμφέροντα της Ρωσικής Ομοσπονδίας» Και τα συμφέροντα των Κυπρίων ποιος υπερασπίζεται σε αυτή τη χώρα;

 

Το πρόβλημα της Ρωσίας δεν είναι το ΝΑΤΟ, είναι η λύση του Κυπριακού. Δεν θα ικανοποιηθεί η Ρωσία με τον αποκλεισμό του ΝΑΤΟ, αλλά μόνο με τη ματαίωση της λύσης. Οι «θέσεις αρχής» της Ρωσίας στο Κυπριακό υφίστανται στον βαθμό που εξυπηρετούν το στάτους κβο. Κάθε φορά που υπήρξε προοπτική λύσης, η Μόσχα παρενέβαινε σαν ο από μηχανής Θεός, με όχημα το ΑΚΕΛ, και προστάτευε τα ζωτικά της συμφέροντα, είτε επρόκειτο για το αμερικανοκαναδικό σχέδιο του 1978 είτε πιο πρόσφατα το Σχέδιο Ανάν.

 

Οι επιπτώσεις του 2004 και της δεκαετίας που ακολούθησε δεν ήταν το «όχι» στο δημοψήφισμα, αλλά η σύμπραξη αριστερών και ακροδεξιών στη μηδενιστική αντιμετώπιση της Δύσης και της Ευρώπης, σε αντιδιαστολή με την υποτελή στάση προς τη Ρωσία, ακόμα και όταν ο Πούτιν τούς εξευτέλιζε με δημόσιες δηλώσεις του.

 

Μετά την εκλογή του Μουσταφά Ακιντζί οι συνομιλίες για τη λύση του Κυπριακού πήραν θετική τροπή. Το καλοκαίρι του 2015 φάνηκαν τα πρώτα θετικά αποτελέσματα και δημιουργήθηκαν προσδοκίες για θετική έκβαση. Η ποιοτική διαφορά ήταν η απόφαση του ΑΚΕΛ να στηρίξει τις συνομιλίες, παρά τις νουθεσίες της Μόσχας. Τότε ήταν που ο πρέσβης της Ρωσίας Στανισλάβ Οσάτσι, μετά από συνάντηση που είχε με τον Λιλλήκα, άνοιξε από το πουθενά τη συζήτηση για τις εγγυήσεις. Επιδοκίμασαν τα άλλα μικρά κόμματα, σεκόνταρε ο φιλικός Τύπος, επανήλθε ο Οσάτσι, το εμπέδωσε η Ζαχάροβα και το έθεσε στο πιο ψηλό επίπεδο ο Λαβρόφ.

 

Εν πολλοίς, υπερασπιζόμενη τα «ζωτικά συμφέροντα της Ρωσικής Ομοσπονδίας», η ρωσική διπλωματία έριξε την ηγεσία της χώρας – και αυτούς που εργάζονται για λύση, κι αυτούς που πολεμούν τη λύση – στο λούκι των εγγυήσεων στο οποίο είναι τώρα παγιδευμένη.

 

Στο ερώτημα αν είναι θεμιτό να υπάρχουν εγγυήσεις σε μια χώρα μέλος της ΕΕ η προτίμηση είναι αναμφίβολα «όχι».

 

Ωστόσο, αν υπάρξουν εγγυήσεις θα είναι οπωσδήποτε αποδυναμωμένες σε σχέση με το Σύνταγμα του 1960. Απορρίπτοντας τη λύση διότι δεν πήραμε το βέλτιστο στις εγγυήσεις, θα μας μείνει το χείριστο που είναι οι εγγυήσεις του 1960, οι οποίες με βάση τη Συνθήκη Προσχώρησης – επικυρωμένη ομόφωνα και από τη Βουλή της ΚΔ –  αποτελούν πρωτογενές δίκαιο της ΕΕ. Επιπλέον θα μας μείνουν τα χιλιάδες στρατεύματα, η ανεξέλεγκτη εισροή εποίκων, η ανασφάλεια των χερσαίων συνόρων με την Τουρκία και το φυσικό αέριο στα βάθη της Μεσογείου. Από μια τέτοια εξέλιξη όλοι θα χάσουν προς όφελος των ζωτικών συμφερόντων της Ρωσίας, ακριβώς όπως συνέβη και το 1974. Δεν υπάρχει πιο αποτελεσματική και πιο αξιόπιστη Συνθήκη Εγγυήσεως από τη δημιουργία συνθηκών ευημερίας και συνύπαρξης όχι μόνο με τους Τουρκοκύπριους, αλλά και με την Τουρκία. Μόνο με τη λύση θα υπάρξει ενεργειακή σύζευξη των χωρών της περιοχής και θα υλοποιηθούν τα σχέδια επενδύσεων δισεκατομμυρίων δολαρίων στην περιοχή γύρω από την Κύπρο. Είναι με τα κοινά συμφέροντα με ισχυρά κράτη όπως είναι οι ΗΠΑ, η Ιταλία, η Γαλλία και το Ισραήλ που θα έρθει η ασφάλεια. Όλα αυτά δεν είναι ευσεβείς πόθοι, αλλά υπάρχει σχέδιο που αναμένει τη λύση του Κυπριακού για να υλοποιηθεί. Με βάση την ενημέρωση που έκανε στο Κογκρέσο ο συντονιστής του Στέιτ Ντιπάρμεντ για ζητήματα ενέργειας Έιμος Χόκσταϊν, μπορεί να λεχθεί ότι αυτή είναι μια ευκαιρία που την έχουν τα κράτη μία φορά κάθε 100 χρόνια. Ή την αρπάζουμε και αλλάζουμε τη μοίρα της χώρας και της περιοχής, ή θα συνεχίσουμε να βράζουμε στο ζουμί μας, υπηρετώντας τα «ζωτικά συμφέροντα της Ρωσικής Ομοσπονδίας» και θυσιάζοντας αυτά της Κύπρου.

Μακάριος Δρουσιώτης

09/10/2016