Πρόωρη η συζήτηση για τις εγγυήσεις
Πριν αρχίσουν καν οι συνομιλίες ξεκίνησε ένας δημόσιος διάλογος για το ζήτημα των εγγυήσεων το οποίο περιγράφεται σαν «κόκκινη γραμμή». Ούτε τυχαία, ούτε αθώα είναι αυτή η συζήτηση. Απεναντίας είναι απολύτως προβλέψιμη αλλά ας μην σταθούμε σε αυτό.
Κατ’ αρχάς, η συνέχιση του καθεστώτος των εγγυήσεων του ’60 περιλαμβάνεται σε όλες τις προτάσεις λύσης που υπέβαλαν τα Ηνωμένα Έθνη, από το 1974 μέχρι σήμερα. Σε κανένα στάδιο της διαπραγμάτευσης του σχεδίου Ανάν δεν ηγέρθη ζήτημα αναθεώρησης, πόσω μάλλον κατάργησης των εγγυήσεων. Ούτε στο διάγγελμα του Τάσσου Παπαδόπουλου, όταν αποδόμησε μία προς μία όλες τις πτυχές του σχεδίου, υπήρχε η όποια αναφορά στις εγγυήσεις.
Κάποιος μπορεί να επιχειρηματολογήσει ότι η ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ κατέστησε τις εγγυήσεις αχρείαστες. Ωστόσο, η Βουλή, ομόφωνα, ψηφίζοντας το 2003 τη Συνθήκη Προσχώρησης στην ΕΕ επιβεβαίωσε την ισχύ των Συνθηκών του 1960 (Πρωτόκολλο 3 της Πράξης Προσχώρησης), επιβεβαιώνοντας ότι «η ένταξη δεν θα πρέπει να επηρεάζει τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των μερών της Συνθήκης Εγκαθίδρυσης (της Κυπριακής Δημοκρατίας)».
Σαφώς και οι εγγυήσεις ασφάλειας ενός κράτους μέλους της ΕΕ από τρίτα κράτη, με αρνητικό ιστορικό, αποτελεί αναχρονισμό. Όμως, επί της ουσίας, μετά από μια λύση οι εγγυήσεις θα έχουν μόνο συμβολική αξία, διότι θα καταστούν ουσιαστικά ανενεργές. Η Τουρκία δεν βρίσκεται στην Κύπρο για 40 χρόνια επειδή της το επιτρέπουν οι εγγυήσεις. Αντιθέτως, με βάση τις εγγυήσεις θα έπρεπε να είχε αποχωρήσει με την αποκατάσταση της συνταγματικής τάξης. Ο τουρκικός στρατός παραμένει στην Κύπρο με την ανοχή της διεθνούς κοινότητας, στο σύνολό της, περιλαμβανομένων και των «φίλων χωρών». Τα ψηφίσματα των Ηνωμένων Εθνών -τα οποία θεωρούμε σημεία αναφοράς του αγώνα μας- πουθενά δεν αναφέρονται στην αποχώρηση των τουρκικών στρατευμάτων από την Κύπρο. Αντιθέτως, από το 1974, το ομόφωνο ψήφισμα 3212 (ψήφισε και η Κύπρος) της Γενικής Συνέλευσης, συνδέει την αποχώρηση των ξένων στρατευμάτων με τη λύση του Κυπριακού.
Η Τουρκία εισέβαλε το 1974 στην Κύπρο διότι της το επέτρεπε το διεθνές περιβάλλον. Για τη δημιουργία αυτών των συνθηκών έχει ευθύνη και η τότε ηγεσία μας που δεν θωράκισε την ανεξαρτησία μας και δεν αξιολόγησε σωστά το ισοζύγιο δυνάμεων, όταν αποφάσιζε να υπονομεύσει τις συμφωνίες της Ζυρίχης. Αν λογαριάζουμε να επαναλάβουμε τις ίδιες πρακτικές και πάλι θα κινδυνεύσουμε, με ή χωρίς εγγυήσεις. Υπάρχουν στην παγκόσμια ιστορία πολλά παραδείγματα επέμβασης μιας χώρας σε μια άλλη, χωρίς να υπάρχουν εγγυήσεις. Η Ρωσία δεν προσάρτησε την Κριμαία κάνοντας χρήση των δικαιωμάτων επέμβασης.
Ρεαλισμός και εγγυήσεις
Η πιο αποτελεσματική εγγύηση είναι να καταστήσουμε, με τις πολιτικές μας συμπεριφορές και πρακτικές, ρεαλιστικά ανέφικτη την εκ νέου επέμβαση της Τουρκίας στην Κύπρο. Το ευρωπαϊκό κεκτημένο σε όλο το νησί αποτελεί το πιο αξιόπιστο εχέγγυο. Ένας άλλος πυλώνας ασφάλειας είναι η σταθερότητα και η δημιουργία συνθηκών ανάπτυξης και ευημερίας με συνέργιες με την άλλη κοινότητα αλλά και με την Τουρκία. Μόνο όταν υπάρξει οικονομική σύζευξη που θα παράγει σταθερότητα, ασφάλεια και ευημερία οι εγγυήσεις θα αυτοκαταργηθούν.
Το ιδανικό θα ήταν η κατάργηση των εγγυήσεων από την πρώτη μέρα και πρέπει να θεωρείται δεδομένο ότι το ζήτημα θα τεθεί στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων. Πρέπει να γνωρίζουμε, ωστόσο, ότι το πολιτικό κεφάλαιο που έχουμε να αξιοποιήσουμε σε αυτές τις διαπραγματεύσεις δεν είναι απεριόριστο, γι’ αυτό θα πρέπει να ιεραρχήσουμε τις προτεραιότητές μας. Υπάρχουν πολύ πιο σημαντικά ζητήματα να διεκδικήσουμε, όπως για παράδειγμα τα οικονομικά της λύσης. Η οικονομία είναι που θα κρίνει σε μεγάλο βαθμό τη βιωσιμότητα της λύσης και όχι ο συμβολισμός των εγγυήσεων.
Κάποια αναρρύθμιση του καθεστώτος των εγγυήσεων είναι αναμενόμενο ότι θα υπάρξει. Νοουμένου ότι η λύση θα είναι στο πλαίσιο της ΕΕ, οι όποιες εγγυήσεις θα είναι συμβατές με το πλαίσιο ασφάλειας της Δύσης. Αυτό ανησυχεί το αντίπαλο δέος που φαίνεται ότι άρχισε να σπέρνει κενά δαιμόνια, προφανώς διότι θέλει αυτή την πληγή ανοικτή για τα δικά του συμφέροντα. Η Κύπρος έχει πληρώσει βαρύτατο τίμημα δημιουργώντας φανταστικούς εχθρούς και πλασματικούς φίλους. Τώρα ωρίμασε η ώρα, Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι, να καθορίσουν τα δικά τους κοινά συμφέροντα, σ’ ένα ρεαλιστικό διεθνές πλαίσιο. Αν δεν μπορούμε να κατανοήσουμε αυτό το πλαίσιο δεν έχουμε κανένα λόγο να συζητούμε για τη λύση του Κυπριακού. Ας παραμείνουμε στο λούκι του φαύλου κύκλου της αντιπαράθεσης στο οποίο ριχτήκαμε από το 1960, αναμένοντας
Μακάριος Δρουσιώτης
07/07/2015