Μακαριος Δρουσιώτης

Συμπληρώνονται ακριβώς δύο χρόνια από την πρώτη απόφαση του Eurogroup για ανακεφαλαιοποίηση των κυπριακών τραπεζών με ίδια μέσα (bail in). Όπως είναι γνωστό, η Βουλή απέρριψε την απόφαση εκείνη μετά μεγάλων λόγων και η χώρα στράφηκε προς τη Ρωσία. Ως αποτέλεσμα της άρνησης εκείνης οι τράπεζες παρέμειναν κλειστές για δύο εβδομάδες. Μέχρι ν’ ανοίξουν ξανά, αντί αναδιάρθρωσης της Λαϊκής η τράπεζα πήγε σε διάλυση, και η Τράπεζα Κύπρου αντί να κεφαλαιοποιηθεί μπήκε σε καθεστώς αναδιάρθρωσης.

 

Από τις τοποθετήσεις των κομμάτων στη Βουλή, η αιτιολόγηση της καταψήφισης ήταν η «εθνική αξιοπρέπεια», η άρνηση συμβιβασμού στις υποταγές της ΕΕ και η προσδοκία βοήθειας από τη Ρωσία. Πέρα από την πολιτική αφέλεια του πολιτικού συστήματος που πίστευε ότι ήταν εφικτές λύσεις εκτός της ΕΕ, υπάρχει άλλη μία άγνωστη και τραγική πτυχή του παρασκηνίου των ημερών. Το πολιτικό σύστημα έριξε δύο τράπεζες στην Κύπρο για να παραμείνουν αλώβητες οι καταθέσεις του περίγυρου του Πούτιν στη Russian Commercial Bank.

 

Πρόσφατα, με αφορμή την επίσκεψη του Προέδρου Αναστασιάδη στη Μόσχα, η Δούμα επικύρωσε την αναδιάρθρωση του ρωσικού δανείου των 2,5 δισ. Η αναδιάρθρωση του δανείου χαρακτηρίστηκε σαν «δώρο» της Μόσχας προς την Κύπρο. Στην πραγματικότητα το ρωσικό δάνειο ήταν η απαρχή των δεινών της Κύπρου και η αναδιάρθρωση του επιβλήθηκε στη Μόσχα από την ΕΕ με αντάλλαγμα την απαλλαγή της RCB από το κούρεμα.

 

Όμως, ας πάρουμε τα γεγονότα με τη σειρά:

• Η Κύπρος βρέθηκε τον Μάρτιο του 2011 εκτός αγορών. Σύμφωνα με τον Όλι Ρεν (14/1/14), επίτροπο τότε της ΕΕ για την Οικονομία, «από τον Νοέμβριο του 2011 ήταν εμφανές ότι η Κύπρος, δυστυχώς, βρισκόταν σε ένα μονοπάτι που αργά ή γρήγορα θα την οδηγούσε σε ένα πρόγραμμα προσαρμογής». Αντί η Κύπρος να ζητήσει στήριξη από τον μηχανισμό, όπως έκαναν όλες οι χώρες μέλη της ευρωζώνης που είχαν πρόβλημα χρηματοδότησης, αγόρασε χρόνο με το ρωσικό δάνειο. «Αν είχαν ενεργήσει νωρίτερα, η Κύπρος δεν θα είχε αντιμετωπίσει τις δραματικές συνέπειες του bail in όπως έγινε τελικά τον Μάρτιο του 2013».
• Όταν δόθηκε το ρωσικό δάνειο θεωρήθηκε από όλους ευλογία. Η ιστορία απέδειξε ότι ήταν η κακοδαιμονία που βύθισε τη χώρα στην ύφεση. Με την ελπίδα ενός νέου δανείου, το οποίο ο Χριστόφιας αιτήθηκε από τη Μόσχα τον Ιούνιο του 2012, αρνήθηκε πεισματικά να ολοκληρώσει τις συνομιλίες με την τρόικα και οδήγησε την οικονομία σε περιπέτειες. Τα ψέματα τέλειωσαν στο Eurogroup της 16ης Μαρτίου 2013, όταν ο νέος Πρόεδρος Νίκος Αναστασιάδης, προ του φάσματος της κατάρρευσης των τραπεζών, αποδέχτηκε τη λύση της διάσωσής τους με ίδια μέσα (bail in), με την επιβολή ενός είδους φόρου μεταξύ 6 και 10% σε όλες τις καταθέσεις, όλων των τραπεζών.
• Την επομένη το Eurogroup πήρε πίσω την απόφασή του για τις εγγυημένες καταθέσεις και πρότεινε κούρεμα 15% σε όλες τις μη ασφαλισμένες καταθέσεις, όλων των τραπεζών. Όμως η νέα απόφαση δεν τέθηκε ενώπιον της Βουλής. Το κλίμα ήταν έτσι κι αλλιώς υπέρ της απόρριψης του bail in. Σήμερα όλοι αναγνωρίζουν ότι η απόφαση εκείνη ήταν η πιο ανώδυνη, καθώς το τέλος αυτό αντιστοιχούσε με τους τόκους τριών χρόνων.

Ο δάκτυλος της Μόσχας

Ουσιώδη ρόλο στην απόρριψη της απόφασης του Eurogroup διαδραμάτισε και η Μόσχα, με κίνητρο τα δικά της οικονομικά συμφέροντα. Τα ρωσικά κεφάλαια στην Κύπρο χωρίζονται σε δύο κατηγορίες: αυτά που ανήκουν στην κυβέρνηση και την ελίτ που κυβερνά τη Ρωσία, και βρίσκονταν ως επί το πλείστον κατατεθειμένα στη Russian Commercial Bank (RCB), και στα κεφάλαια των ολιγαρχών που φυγαδεύτηκαν από τη Ρωσία είτε για λόγους φορολογίας είπε υπό τον φόβο ότι θα τα άρπαζε το καθεστώς. Τα κεφάλαια αυτά βρίσκονταν κατατεθειμένα στις εμπορικές τράπεζες της Κύπρου.

 

Η Μόσχα διαθέτει αποτελεσματικό μηχανισμό άσκησης επιρροής στις αποφάσεις της Κύπρου από την εποχή της Σοβιετικής Ένωσης. Στην προκειμένη περίπτωση, σύμφωνα με παραδοχή στην οποία προέβη ο τότε πρόεδρος του ΔΗΚΟ Μάριος Καρογιάν (9/10/2014), η Βουλή αρνήθηκε να εγκρίνει το πρώτο Eurogroup ύστερα από πιέσεις της Μόσχας. «Η ανώτατη ρωσική ηγεσία φρόντισε να μας διαμηνύσει ότι αν αγγίζαμε την RCB τότε θα βλέπαμε μιαν αντίδραση που δεν είδαμε ποτέ». Και συνέχισε: «Υπάρχει μια παράμετρος που πολλοί δεν λαμβάνουν υπ’ όψιν: ότι το πρώτο νομοσχέδιο μιλούσε για οριζόντιο κούρεμα και ως εκ τούτου θα άγγιζε και την RCB, στην οποία έχει συμφέροντα το ρωσικό κράτος». Ερωτηθείς ποιος κατά την άποψή του θα ήταν ο χαρακτήρας της αντίδρασης, ο Μάριος Καρογιάν απάντησε ότι «εκείνοι που ξέρουν, ξέρουν και μπορούν να αντιληφθούν. Ήταν ένα ξεκάθαρο μήνυμα προς όλους μας»! Ο Καρογιάν στη συνέντευξή του είπε πως ενήργησε πατριωτικά, διότι δεν μπορούσε να «διακινδυνέψει τις σχέσεις με τη Ρωσία, μια χώρα η οποία μας στήριζε όταν άλλοι, καλούμενοι σύμμαχοι, μας είχαν εγκαταλείψει».

 

Το διπλοπόρτι της Μόσχας

Εκείνες τις δραματικές ώρες το πολιτικό σύστημα φαινόταν πεπεισμένο ότι η Ρωσία θα έσπευδε να βοηθήσει την Κύπρο. Την επομένη του ηχηρού «Όχι» της κυπριακής Βουλής (19/3/2013) ο υπουργός Οικονομικών Μιχάλης Σαρρής αναχώρησε για τη Μόσχα για να ζητήσει ένα πακέτο βοήθειας που θα απάλλασσε την Κύπρο από τις αποφάσεις του Eurogroup.

 

Στις συσκέψεις της πολιτικής ηγεσίας ο γενικός γραμματέας του ΑΚΕΛ Άντρος Κυπριανού είπε ότι το κόμμα του μιλούσε απευθείας με τη Μόσχα και έθεσε αίτημα μετάβασης όλης της πολιτικής ηγεσίας στη ρωσική πρωτεύουσα για να ενισχύσει τον υπουργό Οικονομικών. Στην ενημέρωση που ο Πρόεδρος Αναστασιάδης έκανε στη Βουλή των Αντιπροσώπων για τη συμφωνία του Eurogroup, οι βουλευτές του ΑΚΕΛ υπέβαλαν δύο ερωτήσεις. Και οι δύο αφορούσαν την εξαίρεση από το κούρεμα των παραρτημάτων των ξένων τραπεζών. Προφανώς το ενδιαφέρον ήταν για την RCB.

 

Την Πέμπτη 21 Μαρτίου 2013 πραγματοποιήθηκε στη Μόσχα η προγραμματισμένη σύνοδος Ρωσίας – ΕΕ στην οποία παραβρέθηκε ο πρόεδρος της Επιτροπής Ζοζέ Μπαρόζο. Στις συνομιλίες η ρωσική πλευρά έθεσε με επιμονή το ζήτημα του κουρέματος των ρωσικών καταθέσεων στην RCB. Μάλιστα, με δημόσιες δηλώσεις του πριν από τη συνάντηση που θα είχε με τον Μπαρόζο (21/4/2013), ο πρωθυπουργός της Ρωσίας Μεντβέντεφ απείλησε ότι η Μόσχα θα αναθεωρούσε την πολιτική της σε σχέση με το ευρώ, που αποτελούσε το 41-42% των αποθεμάτων της χώρας σε ξένο νόμισμα. «Η προοπτική επιβολής έκτακτου τέλους από την ΕΕ στις τραπεζικές καταθέσεις στην Κύπρο, μεγάλο μέρος των οποίων αποτελούν ρωσικά κεφάλαια, είναι λόγος για να επανεξετασθεί το ευρώ», δήλωσε ο Μεντβέντεφ.

 

Ενώ η Ρωσία διαβουλευόταν με την ΕΕ, ο Μιχάλης Σαρρής βρισκόταν κλεισμένος στο ξενοδοχείο του και περίμενε. Στη Μόσχα βρισκόταν για άλλον λόγο ο υπουργός Ενέργειας Γιώργος Λακκοτρύπης, ενώ μετέβη και η τότε γενική διευθύντρια του υπουργείου Ζέτα Αιμιλιανίδου με μια βαλίτσα έγγραφα για τα ερευνητικά τεμάχια στην κυπριακή ΑΟΖ. Επίσης υπήρχε διάθεση παραχώρησης στη Ρωσία στρατιωτικών διευκολύνσεων.

 

Το φιάσκο

Στις συνομιλίες ΕΕ – Μόσχας συμφωνήθηκε ότι θα εξαιρούνταν από το κούρεμα τα παραρτήματα των ξένων τραπεζών. Για αντάλλαγμα, η Επιτροπή ζήτησε από τη Μόσχα την αναδιάρθρωση του ρωσικού δανείου, δηλαδή μείωση του επιτοκίου και επιμήκυνση του χρόνου αποπληρωμής. Το είπε μερικές μέρες μετά ο ίδιος ο Πούτιν (8/4/2013) στη Γερμανία: «Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μάς ζήτησε να αναδιαρθρώσουμε το δάνειο και συμφωνήσαμε να το κάνουμε. Αυτή είναι η πραγματική συνεισφορά μας για την επίλυση του προβλήματος της Κύπρου». Η πρόσφατη επικύρωση από τη Δούμα ήταν μια διαδικαστική πράξη.

 

Αφού η Μόσχα πήρε αυτό την ΕΕ την απαλλαγή της RCB, έδωσε το ok για την πραγματοποίηση συνάντησης του Μιχάλη Σαρρή, ο οποίος ανέμενε στο ξενοδοχείο του, με τον υπουργό Οικονομικών της Ρωσίας Αντόν Σιλουάνοβ. Η συνάντηση πραγματοποιήθηκε το βράδυ της 21ης Μαρτίου και ήταν μόνο τυπικού χαρακτήρα. Μετά τη συνάντηση ο Ρώσος υπουργός Οικονομικών δήλωσε ότι οι συνομιλίες είχαν ολοκληρωθεί χωρίς αποτέλεσμα. «Οι Ρώσοι επενδυτές δεν ενδιαφέρθηκαν για τα θαλάσσια αποθέματα φυσικού αερίου», είπε.

 

Μέχρι να επιστρέψει ο Μιχάλης Σαρρής στην Κύπρο κατέρρευσε η Λαϊκή Τράπεζα. Η πολιτική ηγεσία, η οποία αρνούνταν να συζητήσει οτιδήποτε αναμένοντας βοήθεια από τη Μόσχα, συναίνεσε και ενέκρινε τον νόμο για την εξυγίανση των τραπεζών με bail in, τον οποίο είχε προ πολλού έτοιμο η κυβέρνηση Χριστόφια.

 

Η Μόσχα είχε ακόμη έναν λογαριασμό να διευθετήσει στην Κύπρο: το πάγωμα όλων των καταθέσεων λόγω των περιοριστικών μέτρων. Η κυβέρνηση της Ρωσίας προειδοποίησε ότι αν δεν απελευθερώνονταν αμέσως οι καταθέσεις της στην Κύπρο θα αντιδρούσε. Το RIA Novosti μετέδωσε (3/4/2013) δήλωση της εκπροσώπου του Medvedev, Natalya Timakova, που έλεγε: «Μην τολμήσετε να πειράξετε τη Ρωσική Εμπορική Τράπεζα (RCB) γιατί τότε θα νιώσετε τι σημαίνει ρωσική οργή». Η Μόσχα, σύμφωνα με τη δήλωση της Timakova, συνέδεσε την ολοκλήρωση της συμφωνίας για την αναδιάρθρωση του δανείου με την απελευθέρωση των κεφαλαίων της RCB: «Η ρωσική κυβέρνηση θα παρακολουθήσει στενά την κατάσταση γύρω από την κατάσταση της Ρωσικής Εμπορικής Τράπεζας (RCB) -θυγατρικής της κρατικής τράπεζας VTB- μέχρι να αποφασίσει τους τρόπους παροχής στήριξης στην οικονομία της Κύπρου». Τελικά, στο δεύτερο διάταγμα (10/5/2013) για τα περιοριστικά μέτρα στην εξαγωγή συναλλάγματος των ξένων τραπεζών που εξέδωσε το υπουργείο Οικονομικών, εξαιρέθηκαν τέσσερα ξένα παραρτήματα, μεταξύ των οποίων ήταν και η RCB.

 

Ρωσικός κυνισμός

Μιλώντας στη γερμανική τηλεόραση ARD (6/4/13) και ερωτηθείς εάν αισθανόταν προσβεβλημένος από το σχέδιο διάσωσης της Κύπρου από την Ευρώπη, ο Πούτιν απάντησε: «Ασφαλώς όχι. Αντίθετα, σε έναν βαθμό είμαι ακόμη και ευχαριστημένος γιατί αυτό εξέθεσε όλη την ανεπάρκεια και όλη την αφερεγγυότητα του να γίνονται καταθέσεις σε δυτικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα». Οι εξελίξεις στην Κύπρο, είπε, ενθαρρύνουν τους Ρώσους καταθέτες να επενδύσουν στην πατρίδα τους. «Όσο πιο πολύ στριμώχνετε τους ξένους επενδυτές στα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα των χωρών σας, το καλύτερο για μας. (…) «Επειδή όλοι οι επηρεαζόμενοι είναι προσβεβλημένοι και φοβισμένοι, πρέπει, ελπίζουμε, να έλθουν στα χρηματοπιστωτικά μας ιδρύματα. Και θα κρατήσουν τα χρήματά τους στις τράπεζές μας».

 

Στο ίδιο μήκος κύματος μίλησε και ο Μεντβέντεφ (17/4/2013): Η διαχείριση της κρίσης χρέους της Κύπρου, η οποία επικρίθηκε από διάφορες πλευρές, αποδεικνύεται επωφελής για τη Ρωσία, είπε, προσθέτοντας πως οι μεγάλες ζημιές που επιβλήθηκαν στις ανασφάλιστες αποταμιεύσεις έπεισαν τους Ρώσους επενδυτές να διατηρούν τα κεφάλαιά τους στη χώρα τους.

 

Ως προς την προσφορά που έγινε από την Κύπρο για ρωσική συμμετοχή στην εκμετάλλευση φυσικού αερίου, ο Μεντβέντεβ, σε συνέντευξη που έδωσε στον ευρωπαϊκό Τύπο (21/3/2013), αμφισβήτησε την αξία τους, ενώ ήγειρε και το ζήτημα των ενστάσεων της Τουρκίας: «Κατ’ αρχάς δεν κατανοώ πλήρως πόσο αξίζουν και έπειτα καταλαβαίνουμε ότι υπάρχουν κάποια προβλήματα από την τουρκική πλευρά».

 

Πιο ωμός ήταν ο υπουργός Ενέργειας της Ρωσίας Αλεξάντερ Νόβακ, ο οποίος επισκέφθηκε αμέσως μετά την Τουρκία για τη 12η Σύνοδο της Κοινής Οικονομικής Επιτροπής Τουρκίας – Ρωσίας. Σε δηλώσεις του σε Τούρκους δημοσιογράφους στην Αττάλεια είπε ότι η χώρα του δεν επιθυμεί να διαταραχθούν οι σχέσεις της με την Τουρκία. «Υπάρχουν κάποια δύσκολα θέματα σε ό,τι αφορά τα ύδατα γύρω από την Κύπρο, εμείς δεν θα διακινδυνεύσουμε τις σχέσεις μας με την Τουρκική Δημοκρατία, αφού η συνεργασία μας μετρά χρόνια».

Μακάριος Δρουσιώτης

15/03/2015