Μακαριος Δρουσιώτης

Η ανακίνηση από το ΑΚΕΛ του ζητήματος της αποκατάστασης της μνήμης των μελών και οπαδών του που έχουν δολοφονηθεί από την ΕΟΚΑ, με την κατηγορία της προδοσίας, και η υποστήριξη που βρήκε από το ΔΗΣΥ, άνοιξε για πρώτη φορά το κεφάλαιο των εκτελέσεων την περίοδο 1955-59.

 

Οι Σύνδεσμοι Αγωνιστών, επικαλούμενοι το χρόνο που έχει περάσει και τη φύση του αγώνα αρνούνται να αγγίξουν το ζήτημα των εκτελέσεων, διότι, όπως ισχυρίζονται, δεν υπάρχουν στοιχεία. Η άρνηση αυτή δεν αφορά μόνο τα θύματα που προέρχονται από το ΑΚΕΛ, αλλά καλύπτει το σύνολο των δολοφονηθέντων.

 

Ο πατέρας του Γιαννάκη Στεφανίδη, Παπανδρέας, ανέλαβε προσωπική εκστρατεία για τον εντοπισμό του νεκρού σώματος του γιου του.

Το πιο ενδεικτικό παράδειγμα είναι η περίπτωση του τομεάρχη Λευκωσίας Γιαννάκη Στεφανίδη, ο οποίος δολοφονήθηκε, δόλια, στην εκπνοή του αγώνα, με μια κατασκευασμένη κατηγορία ότι υπέπεσε σε ηθικό παράπτωμα. Ο αδελφός του Στεφανίδη, Μιχαλάκης, ερεύνησε μόνος και υπό συνθήκες τρομοκρατίας την περίπτωση του αδελφού του και περισυνέλεξε συγκλονιστικά στοιχεία, σύμφωνα με τα οποία ο Γιαννάκης Στεφανίδης έπεσε θύμα μιας απίστευτης σε μέγεθος πλεκτάνης. Μεταξύ των στοιχείων που συγκέντρωσε, περιλαμβάνονται και βιντεοσκοπημένες καταθέσεις από αυτόπτες μάρτυρες, σύμφωνα με τις οποίες έγιναν αλλεπάλληλες απόπειρες δηλητηρίασής του. Τα ακριβή αίτια της δολοφονίας του Στεφανίδη δεν είναι γνωστά, αλλά όλες οι ενδείξεις συγκλίνουν πως οι φονιάδες ήθελαν να του κλείσουν το στόμα.

 

Παρά τα στοιχεία που έχουν προκύψει από την έρευνα, οι Σύνδεσμοι Αγωνιστών αρνούνται την πλήρη αποκατάσταση της μνήμης του και ο μόνος συμβιβασμός που έχουν κάνει, είναι να τον κατατάξουν στην κατηγορία των "θυμάτων" του αγώνα. Στο παρασκήνιο, ένα προς ένα τα στελέχη των Συνδέσμων, αποδέχονται την αλήθεια για τον Στεφανίδη, αλλά δηλώνουν πως δεν μπορούν να παραδεχτούν δημόσια ότι η ΕΟΚΑ είχε τέτοιες αδυναμίες σε τόσο λεπτά ζητήματα που αφορούσαν ανθρώπινες ζωές. Οι Σύνδεσμοι Αγωνιστών φοβούνται πως αν αρχίσουν αυτή τη συζήτηση για τον Στεφανίδη, θα ανοίξουν τον ασκό του Αιόλου και για τις υπόλοιπες υποθέσεις. Ο κίνδυνος της "πολιτικής εκμετάλλευσης" της παραδοχής αυτής από το ΑΚΕΛ ήταν το κύριο επιχείρημα των Συνδέσμων προς την οικογένεια Στεφανίδη, για την άρνηση αναγνώρισης της θυσίας του.

 

Οι αστυνομικοί

 

Οι Σύνδεσμοι Αγωνιστών ισχυρίζονται ότι εκτέλεσαν περίπου 85 προδότες. Όμως, δεν έχουν ικανοποιητικά στοιχεία για να αποδείξουν τις προδοσίες, ούτε είναι πρόθυμοι να διερευνήσουν αυτό το ζήτημα. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία των αποικιακών αρχών, η ΕΟΚΑ εκτέλεσε 203 πολίτες Ε/κ, αλλά δίνουν 198 ονόματα. Εκτέλεσε, επίσης, 14 μέλη του αστυνομικού σώματος. Αν και τα μέλη της αστυνομίας εύκολα μπορούν να θεωρηθούν ύποπτα λόγω της φύσεως της αποστολής τους, στην πραγματικότητα οι περιπτώσεις τους δε διαφέρουν από εκείνες των πολιτών.

 

Όταν άρχισε ο αγώνας της ΕΟΚΑ, η Αστυνομία στελεχωνόταν κυρίως από Ε/κ. Ο Γρίβας διέταξε τις δολοφονίες αστυνομικών, με σκοπό να τους υποχρεώσει σε παραίτηση ή συνεργασία με την ΕΟΚΑ. Από τα πρώτα θύματα αυτής της τακτικής ήταν ο Ηρόδοτος Πουλλής, ο οποίος εκτελέστηκε στις 8 Αυγούστου 1955 με διαταγή του Γιωρκάτζη, ενώ παρακολουθούσε συγκέντρωση της Αριστεράς στη Λευκωσία. Για τη δολοφονία του Πουλλή συνελήφθη και καταδικάστηκε σε θάνατο ο Μιχαλάκης Καραολής, ο οποίος συμμετείχε στην επιχείρηση, αλλά δεν ήταν ο εκτελεστής.

 

Ο βάρβαρος τρόπος με τον οποίο αντέδρασαν οι Εγγλέζοι στη δράση της ΕΟΚΑ, με τα απάνθρωπα κατασταλτικά μέτρα και τους απαγχονισμούς των αγωνιστών, συσπείρωσε τον πληθυσμό γύρω από την οργάνωση και δεν άφησε καθόλου περιθώριο για προβληματισμό, σε ό,τι αφορούσε τα θύματα της ΕΟΚΑ. Οι αστυνομικοί, είτε θα έπρεπε να προσχωρήσουν στην ΕΟΚΑ, είτε να παραιτηθούν. Η εξέλιξη αυτή είχε αρνητικές συνέπειες και στην ίδια την οργάνωση, διότι οι Ε/κ αστυνομικοί αντικαταστάθηκαν με Τ/κ, ενώ ορισμένοι που ήθελαν να διατηρήσουν τις δουλειές τους, χωρίς να κινδυνεύουν από την ΕΟΚΑ, εξωθήθηκαν να παίζουν διπλό ρόλο. Η πιο κλασική περίπτωση διπλού πράκτορα ήταν αυτή του Γεώργιου Λαγοδόντη, ο οποίος στο τέλος του αγώνα βρέθηκε να κατέχει δίπλωμα αγωνιστή, που του έδωσε ο Γρίβας και τιμητική διάκριση από τον Βρετανό κυβερνήτη για την αφοσίωσή του στο αποικιακό καθεστώς.

 

 

Το Κυριακούι

 

Μέσα σε αυτό το περιβάλλον, όπου ίσχυε συχνά το "θάνατός σου η ζωή μου", πήγαιναν και έρχονταν πληροφορίες για προδότες και συνεργάτες του εχθρού. Θύμα μιας τέτοιας κατάστασης ήταν και ο αστυνόμος Kυριάκος Aριστοτέλους -το Kυριακούι, όπως τον αποκαλούσαν στη Λευκωσία. Το Κυριακούι ήταν πανέξυπνος και μεθοδικός. Eίχε ισχυρή προσωπικότητα και οι ικανότητές του αναγνωρίζονταν, τόσο από το καθεστώς, όσο και από το κοινωνικό του περιβάλλον. Ήταν προσωπικός φίλος του ηγουμένου Kύκκου Xρυσόστομου, ο οποίος του είχε παραχωρήσει μάλιστα και κατοικία της Μονής για να διαμένει στη Λευκωσία.

 

Tο όνομα του Aριστοτέλους μπήκε στον κατάλογο των προγραφών της EOKA, όταν ο Παύλος Στόκκος τον κατήγγειλε ότι προσπαθούσε "να γίνει μέλος της Oργανώσεως με σκοπόν τη σύλληψιν του Aρχηγού της EOKA και την διάλυσιν της Oργανώσεως". Ο Στόκκος κατονόμασε σε ένα βιβλίο που εξέδωσε ως συνεργάτη του Αριστοτέλους τον Χριστάκη Δημητρίου, μέλος της ΕΟΚΑ, ο οποίος είναι αγνοούμενος από το 1957. Ο Στόκκος, ισχυρίστηκε ότι ο Δημητρίου εκτελέστηκε ως προδότης. Οι συγγενείς του Δημητρίου ενήγαγαν τον Στόκκο, ο οποίος δεν μπόρεσε να αποδείξει ούτε ως υποψία τα όσα ανέφερε για το Κυριακούι, περιέπεσε σε πολλές αντιφάσεις, ενώ στα γραφόμενά του παραδέχεται ότι είχε επαγγελματικές αντιζηλίες με τον Αριστοτέλους.

 

O τρόπος με τον οποίο παγιδεύτηκε και εκτελέστηκε ο Aριστοτέλους ήταν απάνθρωπος. Ο Γιωρκάτζης - που ήταν ο επικεφαλής του εκτελεστικού - πήρε την πληροφορία ότι η αρμενικής καταγωγής σύζυγός του, Eλίζ Mαλιάν, ήταν στον τελευταίο μήνα της εγκυμοσύνης και ότι θα γεννούσε το πρώτο της παιδί στην κλινική του Kώστα Παρασκευαΐδη. O Γιωρκάτζης έκανε πράκτορά του μια νοσοκόμα της κλινικής, από την οποία ζήτησε να τον ειδοποιήσει τη μέρα που η Eλίζ θα πήγαινε να γεννήσει. Στις 10 Aπριλίου 1956 η Eλίζ μπήκε στην κλινική. Στις 15 Aπριλίου ο Aριστοτέλους επισκέφθηκε τη σύζυγό του στην κλινική. Eνώ βρισκόταν στο γραφείο του γιατρού, μπήκαν στο δωμάτιο δυο οπλοφόροι της EOKA και τον σκότωσαν.

 

Ένας από τους εκτελεστές του Kυριάκου Aριστοτέλους, ο οποίος είναι σήμερα επώνυμο πρώην κομματικό στέλεχος (εξέφρασε την επιθυμία να παραμείνει ανώνυμος) ανέφερε στον γράφοντα ότι δεν μπορεί να ξεχάσει αυτό το περιστατικό. "Eνεργήσαμε όπως τους κυνηγούς που στήνουν καρτέρι στα περδίκια όταν πάνε για νερό"...

 

 

Ο κατάλογος

 

Περισσότερο αδιευκρίνιστες είναι οι συνθήκες κάτω από τις οποίες δολοφονήθηκαν οι ανώνυμοι πολίτες με την κατηγορία της προδοσίας. Για τους πλείστους από τους εκτελεσθέντες υπάρχει μια "αλήθεια" διαφορετική από αυτήν του "προδότη". Σήμερα, ο "Πολίτης" δημοσιεύει για πρώτη φορά στην Κύπρο τον κατάλογο με όλα τα ονόματα των Ε/κ που δολοφονήθηκαν εξαιτίας της ΕΟΚΑ. Ένας μικρός αριθμός, όπως θα διαπιστώσει ο αναγνώστης από την περιγραφή που δημοσιεύεται δίπλα από κάθε όνομα, έχασαν τη ζωή τους από ατυχήματα εξ αιτίας της δράσης της ΕΟΚΑ. Οι υπόλοιποι εκτελέστηκαν.

 

Ο Ψάλτης Μανόλης Πιερίδης εκτελέστηκε εν ώρα λειτουργίας στην εκκλησία της Κυθρέας από τέσσερις κουκουλοφόρους. Τη στιγμή της εκτέλεσης βρίσκονταν στην εκκλησία και τα δύο από τα τέσσερα παιδιά του.

 

Βέβαια, έχουν δίκαιο οι Σύνδεσμοι Αγωνιστών, ότι δεν μπορούν να γίνουν δίκες και να ανοίξουν υποθέσεις. Ούτε μπορεί να παραλληλίσει κανείς ένα επαναστατικό κίνημα με μια συμμορία δολοφόνων. Εξάλλου, τέτοια φαινόμενα δεν τα συναντά κανείς μόνο στην Κύπρο. Στην παγκόσμια ιστορία υπήρξαν και χειρότερα παραδείγματα. Σε τέτοιες συνθήκες, η χαλιναγώγηση των φαινομένων αυτών εξαρτιόνται από τις αρχές και την κρίση της ηγεσίας της κάθε οργάνωσης. Στην περίπτωση της Κύπρου, η ΕΟΚΑ ατύχησε να έχει για αρχηγό μια προσωπικότητα που μετέφερε μαζί της τα πάθη του ελληνικού εμφυλίου πολέμου. Ο Γρίβας είχε στο ενεργητικό του εκατοντάδες φόνους και δεν είχε μεγάλο σεβασμό στην ανθρώπινη ζωή.

 

Σήμερα, η πρόθεση δεν είναι να καταδικαστούν οι ένοχοι, αλλά να καθαρίσει το όνομα των αθώων. Είναι βασική αρχή του δικαίου, ότι η αμφιβολία μετράει πάντοτε υπέρ του θύματος. Γι' αυτό, σε όσες περιπτώσεις οι Σύνδεσμοι Αγωνιστών δεν είναι σε θέση να τεκμηριώσουν την άποψή τους περί προδοσίας, τα θύματα θα πρέπει να θεωρούνται αθώοι.

 

 

Δεν ξέρω, δεν απαντώ...

 

Οι Σύνδεσμοι Αγωνιστών δεν έχουν έγκυρα στοιχεία για τους αριθμούς των θυμάτων της περιόδου 1955-59. Ενδεικτικό παράδειγμα είναι η αντίδρασή τους σε δικό μας δημοσίευμα (Πολίτης 2/2/2005) ότι φαίνονται πάρα πολλοί οι 21.000 αγωνιστές της ΕΟΚΑ που θα πάρουν μετάλλια, για 104 Άγγλους και 203 Ε/κ πολίτες που σκότωσε η ΕΟΚΑ.

 

Οι Σύνδεσμοι αντέδρασαν με ανακοίνωσή τους (Πολίτης 24/2/2005) με υποτιμητικές αναφορές για τον υπογράφοντα (το μυαλουδάκι του έχει "πάρει αέρα" κ.τ.λ), διατυπώνοντας τον ισχυρισμό ότι η ΕΟΚΑ σκότωσε 369 και όχι 104 Άγγλους. Εμείς επανήλθαμε και τεκμηριώσαμε με πλήρη στοιχεία ότι ο αριθμός που υποβάλλουν είναι αποτέλεσμα ενός καταλόγου που συνέταξε ένας Άγγλος δημοσιογράφος, ο Ντέιβιντ Κάρτερ, ο οποίος ζει και εργάζεται στα κατεχόμενα (Πολίτης 26/2/2005). Ο κατάλογος δεν είναι έγκυρος και έγινε για σκοπούς προπαγάνδας. Σημειώσαμε πως είναι θλιβερό οι Αγωνιστές, παρά τους πόρους και τα μέσα που έχουν στη διάθεσή τους, αντί να ερευνήσουν τις πηγές και να δώσουν ακριβή στοιχεία, αναπαράγουν την τουρκοβρετανική προπαγάνδα, επειδή οι διογκωμένοι αριθμοί που δίνουν, μεγεθύνουν τον αγώνα τους. Από τότε που δημοσιεύσαμε τα σχετικά στοιχεία, οι Σύνδεσμοι προτίμησαν να μην απαντήσουν.

 

 

Γιατί ήταν πολιτικές οι δολοφονίες των ΑΚΕΛικών

 

Όπως φαίνεται από τον μακρύ κατάλογο των ονομάτων των θυμάτων της ΕΟΚΑ, οι ΑΚΕΛικοί αποτελούν μια μικρή μειοψηφία. Όμως, ήταν οι μόνοι που δολοφονήθηκαν με πολιτικά κριτήρια. Αν και ο αγώνας της ΕΟΚΑ ήταν απελευθερωτικός, ο Γρίβας του προσέδωσε ευθύς εξαρχής και ιδεολογικό χαρακτήρα.

 

Στις 17 Aπριλίου 1955 έγραψε στο ημερολόγιό του ότι είχε συντάξει προειδοποίηση προς το AKEΛ να μην παρεμβαίνει στο έργο της EOKA, "άλλως θα πέση λεπίδι". Στις 21 Aπριλίου 1955 σημείωνε στο ημερολόγιό του: "Mε απασχολεί σήμερον σοβαρώς το ζήτημα καταπνίξεως πάσης κομμουνιστικής κινήσεως".

 

Η ΕΟΚΑ δεν εκδηλώθηκε δυναμικά κατά του ΑΚΕΛ, παρά μόνο το 1958, όταν άρχισαν οι συστηματικές εκτελέσεις στελεχών του κόμματος. Λίγο πριν από την εκδήλωση του κύματος δολοφονιών, στα τέλη του 1957, ο Γρίβας έγραφε στον Mακάριο: "Διά τους κομμουνιστάς έπρεπε να είχε εφαρμοσθή η αρχή την οποίαν υπέδειξα ευθύς εξ αρχής, άμα τη εμφανίσει των εις το πολιτικόν πεδίον, εκ της αφανείας εις ήν κατεδίκασαν εαυτούς διά των πράξεών των? δηλαδή να κτυπηθούν, να ταπεινωθούν, ώστε να μη δύνανται να προβληθούν ούτε επί του πολιτικού ούτε επί του αγωνιστικού πεδίου".

 

Ο Γρίβας σχεδίαζε να θέσει με τη βια το ΑΚΕΛ στο πολιτικό περιθώριο: "Πρέπει να αντιμετωπίσωμεν την κατάστασιν θαρραλέα. Oι κομμουνισταί είναι αντίπαλοί μας, είτε το θέλουμε, είτε όχι. Eνδείκνυται να τους εξοντώσωμεν ως πολιτικήν οντότητα, ώστε να μη είναι πλέον υπολογίσιμος και δυναμένη διά των αποφάσεών της να επηρεάζη το εθνικόν ζήτημα, όπως δηλ. συνέβαινε μέχρι τούδε", έγραφε.

 

Εκδήλωση διαμαρτυρίας για τις δολοφονίες ΑΚΕΛικών από την ΕΟΚΑ.

 

Η απόφαση του Γρίβα να εξουδετερώσει το ΑΚΕΛ συνέπεσε με την ίδρυση της Παγκύπριας Επιτροπής Κυπριακού Αγώνα (ΠΕΚΑ). Γενικός υπεύθυνος της ΠΕΚΑ ήταν ο Τάσσος Παπαδόπουλος, ο οποίος δημιούργησε ένα δίκτυο πληροφοριοδοτών, μέσω των οποίων ελέγχονταν οι πολιτικές δραστηριότητες της Αριστεράς. Στη βάση και των εκθέσεων που ετοίμαζε ο Παπαδόπουλος, ο Γρίβας οργάνωνε την εκστρατεία του κατά του ΑΚΕΛ. Κατά σύμπτωση, την ίδια περίοδο, η ΤΜΤ, υπό τον Ντενκτάς, με φόνους κακοποιήσεις και εκβιασμούς, εξανάγκαζε τους Τ/κ που ήταν οργανωμένοι στα συνδικάτα της Αριστεράς να παραιτηθούν και να ενταχθούν στις δεξιές τ/κ συντεχνίες.

 

Το 1958 ήταν η εποχή που οι Κύπριοι διχάστηκαν βαθιά σε Αριστερούς - Δεξιούς, Έλληνες και Τούρκους. Πέρα από τους Αριστερούς που δολοφονήθηκαν από την ΕΟΚΑ και την ΤΜΤ, το δίμηνο Ιούλιος - Αύγουστος 1958 δολοφονήθηκαν 107 Κύπριοι, 54 Έλληνες και 53 Τούρκοι, σε βίαια δικοινοτικά επεισόδια.

 

Τότε, το ΑΚΕΛ έκανε μυστικές αποστολές στην Αθήνα και ζήτησε από τον Μακάριο που ήταν εξόριστος εκεί να ασκήσει την επιρροή του για να σταματήσει ο διχασμός. Η δραστηριότητα της ηγεσίας του ΑΚΕΛ έγινε αντιληπτή από τον μηχανισμό πληροφοριών της ΠΕΚΑ και ο Τάσσος Παπαδόπουλος έγραψε στον Γρίβα ότι η παρέμβαση αυτή του ΑΚΕΛ συνιστούσε προδοσία του αγώνα:

 

"Η ηγεσία του ΑΚΕΛ τυφλωμένη από τας περί "διεθνισμού" και "αδελφών Τούρκων" δοξασίας της, κατεπρόδωσε διά μίαν εισέτι φοράν τον αγώνα του λαού μας, αποδώσασα την ευθύνην διά τα διαδραματιζόμενα "στην λανθασμένη τακτική του ενόπλου αγώνα της ΕΟΚΑ, και η οποία τακτική ωδήγησεν εις (...) το ξεσήκωμα των Τούρκων"".

 

Κάντε κλικ εδώ για τον πλήρη κατάλογο των θυμάτων του αγώνα της ΕΟΚΑ

Μακάριος Δρουσιώτης

Πολίτης

10/04/2005