Μακαριος Δρουσιώτης

Στα 81 του χρόνια, ο Ραούφ Ραΐφ Ντενκτάς αποχωρεί από την πολιτική σκηνή, παραδίδοντας την προεδρία της «ΤΔΒΚ» στον Μεχμέτ Αλί Ταλάτ. Ο Ντενκτάς δεν αποχώρησε οικειοθελώς από την εξουσία. Απλώς επέλεξε την αξιοπρεπή έξοδο από την ταπεινωτική ήττα. Μια αναδρομή της παράλληλης πορείας του Ντενκτάς και του Ρεπουμπλικανικού Τουρκικού Κόμματος (ΡΤΚ), που ελέγχει σήμερα την εκτελεστική εξουσία της «ΤΔΒΚ», αποδεικνύει ότι η αλλαγή στα Κατεχόμενα καθυστέρησε 30 ολόκληρα χρόνια.

 

1973: Η Κύπρος συγκλονίζεται από τις συνέπειες της ένοπλης δράσης της ΕΟΚΑ Β'. Μετά την κατάρρευση των συμφωνιών του 1960, οι Ελληνοκύπριοι και οι Τουρκοκύπριοι ζουν και πολιτεύονται χώρια. Ο Ντενκτάς είναι ήδη ο σκληροπυρηνικός ηγέτης των Τουρκοκυπρίων. Από το 1957, όταν εξελέγη πρόεδρος της Ομοσπονδίας Τουρκοκυπριακών Οργανώσεων, ελέγχει πλήρως το πολιτικό παιχνίδι. Την ισχύ του αντλεί από την ιδιότητά του ως πολιτικός αρχηγός της παραστρατιωτικής οργάνωσης ΤΜΤ. Τον Φεβρουάριο του 1973 ο Μακάριος προκηρύσσει προεδρικές εκλογές, αλλά εκλέγεται χωρίς αντίπαλο. Οι Τουρκοκύπριοι εφαρμόζουν αυτόνομα το Σύνταγμα και προκηρύσσουν εκλογές για την ανάδειξη του αντιπροέδρου. Λόγω της έκρυθμης κατάστασης στην Κύπρο και των δραματικών εξελίξεων που αναμένονταν, η Τουρκία υποχρέωσε τον μετριοπαθή αντιπρόεδρο Κουτσιούκ να αποσυρθεί και ο Ντενκτάς παραμένει ο μόνος υποψήφιος.

 

Ο πανίσχυρος Ντενκτάς ανήκει πια στο παρελθόν. Τριάντα χρόνια απαιτήθηκαν από το Ρεπουμπλικανικό Τουρκικό Κόμμα και τον σημερινό ηγέτη του Μεχμέτ Αλί Ταλάτ για να τεθεί στο περιθώριο ο 81χρονος σκληροπυρηνικός ηγέτης των Τουρκοκυπρίων...

Τότε, ξεπρόβαλε μια διαφορετική πολιτική άποψη στην τουρκοκυπριακή κοινότητα: «Φτάνουν οι συγκρούσεις με τους Ελληνοκυπρίους. Όχι άλλη απομόνωση, γρήγορη λύση του Κυπριακού και απεξάρτηση από την Τουρκία». Ήταν η φωνή του Ρεπουμπλικανικού Τουρκικού Κόμματος (ιδρύθηκε το 1972), του οποίου σήμερα πρόεδρος είναι ο Ταλάτ. Ο πρώτος αρχηγός του κόμματος, Μπερμπέρογλου, έθεσε υποψηφιότητα το 1973 για την αντιπροεδρία της Κυπριακής Δημοκρατίας, όχι για να κερδίσει τον Ντενκτάς -πράγμα που ήταν αδύνατο- αλλά για να ακουστεί η φωνή της τουρκοκυπριακής Αριστεράς.

 

Σύμφωνα με έκθεση του τότε Αμερικανού πρέσβη στη Λευκωσία Ντέιβιντ Πόπερ, ο Μπερμπέρογλου, κατά την προεκλογική του εκστρατεία, τασσόταν κατά της ανάμιξης των Τούρκων στρατιωτικών στην πολιτική ζωή και δεσμευόταν ότι θα καταργούσε το «αστυνομικό κράτος» που επικρατούσε στους τουρκικούς θύλακες. Δεσμεύτηκε επίσης να λύσει το Κυπριακό σε τρεις μήνες.

 

Ο Μπερμπέρογλου κατηγορήθηκε από τη στρατιωτική ηγεσία των Τουρκοκυπρίων ότι έπαιρνε οικονομική βοήθεια από την κυπριακή Αριστερά και ότι είχε δεσμούς με το ΑΚΕΛ. Ο Ντενκτάς ενημέρωσε την αμερικανική πρεσβεία στη Λευκωσία ότι «πήρε απ' ευθείας οδηγία από τον πρωθυπουργό Μελέν και τον πρόεδρο Σουνάι, να βγάλει τον Μπερμπέρογλου από την εκλογική κούρσα». Ενας αξιωματούχος της αμερικανικής πρεσβείας, που συνάντησε τον Μπερμπέρογλου στις 15 Φεβρουαρίου 1973, «τον βρήκε πλήρως τρομοκρατημένο να κρύβεται στο δικηγορικό του γραφείο, με τα ρολά των παραθύρων κατεβασμένα και το τηλέφωνο κατεβασμένο». Τελικά, ο Μπερμπέρογλου αποσύρθηκε και ο Ντενκτάς ανακηρύχθηκε αντιπρόεδρος χωρίς αντίπαλο.

 

1974: Το πραξικόπημα, η εισβολή, η βίαιη ανταλλαγή πληθυσμών, το εθνικό ξεκαθάρισμα, ο εποικισμός και ο απόλυτος έλεγχος του στρατού στα Κατεχόμενα δημιουργεί μια νέα τάξη πραγμάτων. Ο Ντενκτάς αποποιείται τον τίτλο του αντιπροέδρου και εκλέγεται το 1976 πρόεδρος της αυτοανακηρυχθείσας «Ομόσπονδης Τουρκοκυπριακής Πολιτείας», εξασφαλίζοντας το 76% των ψήφων.

 

1981: Ο Ντενκτάς διαψεύδει τις προσδοκίες των Τουρκοκυπρίων για ανεξαρτησία και ευημερία. Στις εκλογές για την «προεδρία» αποτυγχάνει να πάρει το 50% των ψήφων. Με 48 ώρες καθυστέρηση, η χούντα του Εβρέν τον ανακήρυξε «πρόεδρο» με 51%!

 

1983: Εκμεταλλευόμενος το πολιτικό κενό που υπάρχει στην Τουρκία, λίγο πριν αναλάβει την εξουσία ο Οζάλ από τη χούντα του Εβρέν, ο Ντενκτάς -σε συνεργασία με τον στρατό- προχωρεί στην ανακήρυξη της «Τουρκικής Δημοκρατίας Βορείου Κύπρου». Την παραμονή της ανακήρυξης, ο Ντενκτάς κάλεσε σε δείπνο τους ηγέτες της αντιπολίτευσης και τους ανακοίνωσε ότι ελήφθη η απόφαση για την ανακήρυξη κράτους. Τους είπε πως έκλεισε το αεροδρόμιο, είχαν διακοπεί όλες οι τηλεφωνικές γραμμές με το εξωτερικό και πως την επομένη θα συγκαλούσε τη «Βουλή» σε ειδική συνεδρία, για να ανακηρύξει την ανεξαρτησία. Όποιο κόμμα ψήφιζε εναντίον, δεν θα είχε δικαίωμα συμμετοχής στη «συντακτική συνέλευση» που θα σχηματιζόταν για να καταρτίσει το νέο Σύνταγμα. «Το αεροπλάνο ήταν έτοιμο να αναχωρήσει σε λίγα λεπτά, έπρεπε να αποφασίσουμε να το πάρουμε ή να το χάσουμε», δήλωσε αργότερα στέλεχος της αντιπολίτευσης που έζησε το παρασκήνιο. Τελικά, τα δύο κόμματα της Αριστεράς, Ρεπουμπλικανικό Τουρκικό και Κοινοτικής Απελευθέρωσης, αποφάσισαν να πάρουν το αεροπλάνο και να κάνουν μαζί με τον Ντενκτάς το ταξίδι της ανεξαρτησίας. Το ψήφισμα για την ανακήρυξη της «ΤΔΒΚ» εγκρίθηκε ομόφωνα. Με τη σύμπραξη της αντιπολίτευσης, ο Ντενκτάς έζησε μία από τις κορυφαίες στιγμές της πολιτικής του καριέρας.

 

1990: Ο Ντενκτάς εκλέγεται ξανά πρόεδρος με 66%, αλλά στηρίζεται στις ψήφους των εποίκων και στις παρεμβάσεις της Τουρκίας. Η Αριστερά μποϊκοτάρει την «ΤΔΒΚ», αποχωρεί από τη Βουλή και παραμένει εκτός συστήματος για 2,5 χρόνια. Κανείς δεν αντιλαμβάνεται τι συμβαίνει στα Κατεχόμενα. Ούτε οι ξένοι ενδιαφέρονται, ούτε οι Ελληνοκύπριοι παρακολουθούν.

 

1993: Πρόωρες κοινοβουλευτικές εκλογές, με παρέμβαση της Άγκυρας, για να ξεπεραστεί η πολιτική κρίση. Το ΡΤΚ εξασφαλίζει 24,5% των ψήφων και καθίσταται ο ρυθμιστής. Ταυτόχρονα, κάνει τον μεγάλο συμβιβασμό και επιχειρεί να... «αλλάξει το σύστημα από μέσα»: συμμετέχει σε κυβέρνηση συνασπισμού με το κόμμα του Ερογλου. Ο Ταλάτ κάνει το ντεμπούτο του σε πολιτειακό αξίωμα του καθεστώτος, ως υπουργός Παιδείας και Πολιτισμού. Το 1996 ο Ταλάτ εκλέγεται αρχηγός του ΡΤΚ. Το 1998, το ΡΤΚ χάνει τη μισή του δύναμη λόγω της συνεργασίας του με τον Ερογλου.

 

2000: Νέες προεδρικές εκλογές, με τον Ντενκτάς και πάλι υποψήφιο. Εκτός από τα δύο κόμματα της Αριστεράς, τον αμφισβητεί πλέον και ο Ερογλου. Στις εκλογές συμμετέχει και ο Ταλάτ, ως υποψήφιος του ΡΤΚ. Ο Ντενκτάς παίρνει το 43%, ο Ερογλου 30%, ο Ακιντζί 11% και ο Ταλάτ μόλις το 10%. Η Αγκυρα εξαναγκάζει τον Ερογλου να αποσυρθεί, δεν διεξάγεται δεύτερος γύρος και ο Ντενκτάς ανακηρύσσεται ξανά πρόεδρος.

 

2001: Αρχίζει η αντίστροφη μέτρηση για τον Ντενκτάς. Η δυναμική που δημιουργεί η προοπτική ένταξης στην Ε.Ε., η οικονομική κρίση στην Τουρκία και οι επιπτώσεις της επί των Τουρκοκυπρίων, η κούραση από την επέμβαση του στρατού στην καθημερινή ζωή και η διεθνής απομόνωση δημιουργούν δυναμική υπέρ της λύσης του Κυπριακού. Ιδρύεται η πλατφόρμα «Αυτή η χώρα είναι δική μας», που συνενώνει την πλειονότητα των Τουρκοκυπρίων κατά του Ντενκτάς και υπέρ της λύσης.

 

2003: Ο Μεχμέτ Αλί Ταλάτ είναι αυτός που καταφέρνει να κεφαλαιοποιήσει τη θέληση των Τουρκοκυπρίων για λύση. Τον Δεκέμβριο εκλέγεται για πρώτη φορά «πρωθυπουργός». Η εκλογή του συμπίπτει με την αλλαγή πολιτικής από την Τουρκία στο Κυπριακό. Ο Ταγίπ Ερντογάν στηρίζει τον Ταλάτ και ο τελευταίος προσεγγίζει όλο και περισσότερο την Τουρκία. Οι πολιτικοί του αντίπαλοι τον κατηγορούν για συμβιβασμό με την Τουρκία. Ο ίδιος υποστηρίζει ότι η σημερινή Τουρκία τον εκφράζει, διότι είναι προσηλωμένη στη λύση.

 

2005: Ο Ταλάτ εκλέγεται «πρόεδρος» με 55% και έχει την πλήρη στήριξη της τουρκικής κυβέρνησης. Ο Ντενκτάς αποχωρεί από την πολιτική, διαμαρτυρόμενος για... την επέμβαση της τουρκικής κυβέρνησης. Τρεις δεκαετίες μετά την πρώτη εκλογή του Ντενκτάς στο αξίωμα του αντιπροέδρου και τον εξαναγκασμό τού αρχηγού του ΡΤΚ σε αποχώρηση, οι όροι έχουν αντιστραφεί. Ο Ντενκτάς είναι στο περιθώριο και το ΡΤΚ στην εξουσία, με τον Ταλάτ, παρά τους συμβιβασμούς, να μιλά για λύση, και τον ίδιο να εμμένει στους όρκους της δεκαετίας του '50 και του '60, για το «όραμά του για την Κύπρο», που παραμένει ακόμη ανεκπλήρωτο.

Μακάριος Δρουσιώτης

Ελευθεροτυπία

19/04/2005