Ο EastMed και το φιάσκο των τριμερών συνεργασιών
Την περασμένη Κυριακή, «Το Βήμα» αποκάλυψε ότι συζητείται η αλλαγή της όδευσης του σχεδιαζόμενου αγωγού EastMed για τη μεταφορά φυσικού αερίου από την Ανατολική Μεσόγειο στην Ευρώπη, κατά τρόπο που θα καταστεί βιώσιμος. Δηλαδή, αντί της υποθαλάσσιας όδευσης Ισραήλ - Κύπρος - Κρήτη - Πελοπόννησος να κατευθυνθεί από το κοίτασμα «Λεβιάθαν» του Ισραήλ προς την Αίγυπτο. Ακολούθως, με χερσαία όδευση, θα φτάσει μέχρι τα σύνορα της Αιγύπτου με τη Λιβύη και από εκεί στην Κρήτη όπου θα ανεγερθεί τερματικό υγροποίησης LNG για εξαγωγές στην Ευρώπη.
Η κυβέρνηση της Κύπρου φρόντισε να δημοσιοποιήσει σε όλους τους τόνους ότι οι πληροφορίες αυτές δεν ευσταθούν και ότι o αγωγός EastMed είναι ζωντανός. Στην πραγματικότητα ο EastMed ήταν πάντα ένα «πολιτικό project», εξ ου και τα διεθνή εξειδικευμένα μέσα ενημέρωσης τον αποκαλούσαν ειρωνικά «pipedream» (ψευδαίσθηση) αντί «pipeline» (αγωγό).
Το ότι ο EastMed, όπως αρχικά ανακοινώθηκε, είναι ένα νεκρό project επιβεβαιώνεται και από την ανακοίνωση που έκαναν το Ισραήλ και η Αίγυπτος, στις 22 Φεβρουαρίου, ότι συμφώνησαν να προχωρήσουν σε μελέτες για την κατασκευή αγωγού μεταφοράς φυσικού αερίου από το κοίτασμα «Λεβιάθαν» του Ισραήλ στα τερματικά LNG της Αιγύπτου. Η νέα όδευση που αποκάλυψε «Το Βήμα» είναι προέκταση της πιο πάνω συμφωνίας.
Ενοχλημένος ο Αναστασιάδης
Μία εβδομάδα πριν από την ανακοίνωση της πρόθεσης για μεταφορά αερίου από το Ισραήλ στην Αίγυπτο, ο πρόεδρος της Κύπρου Νίκος Αναστασιάδης βρισκόταν στο Ισραήλ. Σε κοινή συνέντευξη Τύπου με τον πρωθυπουργό Μπέντζαμιν Νετανιάχου ανακοίνωσαν ότι συνεχίζουν τη συνεργασία για τον αγωγό EastMed. Ωστόσο, στην κατ’ ιδίαν συνάντηση που είχαν ο Νετανιάχου παρουσίασε στον Αναστασιάδη έναν χάρτη με τη νέα όδευση του EastMed προς την Αίγυπτο, παρακάμπτοντας την Κύπρο. Ο Νετανιάχου φέρεται να είπε στον Αναστασιάδη ότι η νέα όδευση ήταν ιδέα του πρωθυπουργού Μητσοτάκη, ο οποίος επισκέφθηκε το Ισραήλ έξι ημέρες προηγουμένως.
Καθ’ οδόν προς το Ισραήλ ο Μητσοτάκης στάθμευσε στην Κύπρο και είχε συνομιλίες με τον Αναστασιάδη. Η κυπριακή Προεδρία διέρρευσε στον κυπριακό Τύπο ότι στις συνομιλίες Αναστασιάδη - Μητσοτάκη δεν συζητήθηκε καθόλου το θέμα της όδευσης του αγωγού. Μάλιστα, ο Αναστασιάδης εμφανίζεται ενοχλημένος επειδή το πληροφορήθηκε από τον Νετανιάχου. Σύμφωνα με το ρεπορτάζ του «Βήματος», τη νέα όδευση του EastMed μετέφερε στην Ελλάδα ο πρόεδρος της Αιγύπτου Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι, στη διήμερη επίσκεψη που πραγματοποίησε την Αθήνα στις 10 και 11 Νοεμβρίου 2020. Παρότι ο Αναστασιάδης έχει άριστες προσωπικές σχέσεις με τον Σίσι δεν ενημερώθηκε ούτε από εκείνον για τα σχέδιά του για αποκλεισμό της Κύπρου από τους νέους ενεργειακούς σχεδιασμούς της Ανατολικής Μεσογείου.
Εν πολλοίς, τα τρία άλλα κράτη που συνασπίστηκαν για τον EastMed διαβουλεύονται μεταξύ τους και το τέταρτο, η Κύπρος, περιθωριοποιείται. Η αιτία όλων αυτών των «παρεξηγήσεων» είναι ότι το φυσικό αέριο της Ανατολικής Μεσογείου είναι διπλωματικά εγκλωβισμένο λόγω του άλυτου Κυπριακού. Το ζητούμενο των παρασκηνιακών διεργασιών είναι να βρεθεί τρόπος απεγκλωβισμού των φυσικών πόρων της Ανατολικής Μεσογείου, εξουδετερώνοντας την αντίδραση της Τουρκίας με την παράκαμψη της Κύπρου.
Η αυτοπαγίδευση της Κύπρου
Η ανακάλυψη του γιγαντιαίου κοιτάσματος «Λεβιάθαν» στο Ισραήλ, στα τέλη του 2010, και του «Αφροδίτη» στην Κύπρο, έναν χρόνο αργότερα, προσέλκυσαν το ενδιαφέρον των πετρελαϊκών εταιρειών. Για να επιτύχει ένα μεγάλο ενεργειακό project, υπάρχουν τρεις βασικές προϋποθέσεις: ικανοποιητικά εμπορεύσιμα κοιτάσματα, οικονομικά βιώσιμες λύσεις για την εκμετάλλευσή τους και διαθέσιμη αγορά για την απορρόφησή τους. Αν και ο αγωγός προς την Τουρκία ήταν η μόνη λύση που πληρούσε και τα τρία αυτά κριτήρια, υπήρχε το εμπόδιο της Κύπρου η οποία παρεμβάλλεται μεταξύ των κοιτασμάτων και των ακτών της Τουρκίας.
Τη δεκαετία του 2010, για πρώτη φορά από το 1974, η Κύπρος απέκτησε ένα ισχυρό διαπραγματευτικό χαρτί για να λύσει με αξιοπρέπεια το εθνικό της πρόβλημα. Η Τουρκία θα έχει οφέλη από την αξιοποίηση του φυσικού αερίου της Ανατολικής Μεσογείου: αφενός θα ικανοποιήσει τις δικές της ανάγκες και αφετέρου θα αποκτήσει περιφερειακό ρόλο στους δρόμους της ενέργειας. Για τον λόγο αυτόν επέδειξε ζωηρό ενδιαφέρον για την επίλυση του Κυπριακού, διότι το όφελος από τη λύση θα ήταν τεράστιο, ενώ από τη διατήρηση του status quo εισπράττει μόνο κόστος.
Η Κύπρος, ενεργώντας ενάντια στα δικά της εθνικά συμφέροντα, υπονόμευσε η ίδια το στρατηγικό της πλεονέκτημα. Ο Αναστασιάδης τορπίλισε τις συνομιλίες για το Κυπριακό και επένδυσε στις τριμερείς συνεργασίες, πότε με την Αίγυπτο και πότε με το Ισραήλ, παρασύροντας σε αυτή την παγίδα και την Ελλάδα. Με υπόβαθρο τις τριμερείς συνεργασίες η Αίγυπτος προχώρησε στην ίδρυση του Φόρουμ για το Αέριο της Ανατολικής Μεσογείου, στο οποίο συμμετέχουν επίσης η Ελλάδα, η Κύπρος και το Ισραήλ. Σκοπός του Φόρουμ αυτού είναι ο αποκλεισμός της Τουρκίας από τους ενεργειακούς σχεδιασμούς της Ανατολικής Μεσογείου.
Το τέλος των ψευδαισθήσεων
Στη μέθη των ψευδαισθήσεων ότι η Κύπρος γινόταν μέρος ενός ισχυρού αντιτουρκικού συνασπισμού, στον οποίο συμμετείχαν ισχυρά κράτη όπως η Γαλλία και το Ισραήλ, η ηγεσία της χώρας δεν διέγνωσε ότι εκτίθετο σε κινδύνους. Η Τουρκία αντέδρασε με αεροναυτικές ασκήσεις στη Μεσόγειο και με άλλες ακραίες ενέργειες, όπως οι δραστηριότητες της στην κυπριακή ΑΟΖ. Παρενέργειες αυτού του ανταγωνισμού ήταν και το τουρκολιβυκό μνημόνιο, που έγινε η αιτία της κρίσης των ελληνοτουρκικών σχέσεων.
Τελικά, το ένα μετά το άλλο τα κράτη του «αντιτουρκικού άξονα» παζαρεύουν τα δικά τους εθνικά συμφέροντα με την Τουρκία και μεταξύ τους, ενώ η Κύπρος έμεινε με την «προίκα» της κατοχής. Η Γαλλία, αφού διασφάλισε τις ισορροπίες στη Λιβύη, κάνει ανοίγματα προς την Τουρκία. Οι διακηρύξεις για τις τουρκικές ανομίες στην Ανατολική Μεσόγειο αρχειοθετήθηκαν και σε τηλεδιάσκεψη που είχαν ο Μακρόν με τον Ερντογάν συζήτησαν την εξομάλυνση των σχέσεών τους. Το Ισραήλ, αφού «φλόμωσε» την κοινή γνώμη της Κύπρου με δεσμεύσεις για τον EastMed, συμφώνησε παρασκηνιακά με την Αίγυπτο για τη μεταφορά μόνο του δικού του αερίου στις εγκαταστάσεις LNG της χώρας. Η δε Αίγυπτος, αφού αθέτησε τη συμφωνία που υπέγραψε το 2018 με την Κύπρο για μεταφορά αερίου από το κοίτασμα «Αφροδίτη» στα δικά της τερματικά υγροποίησης, πρότεινε στην Ελλάδα αλλαγή στην όδευση του EastMed με παράκαμψη της Κύπρου. Ακόμα και η Ελλάδα αναζητεί εναλλακτικές λύσεις για να γίνει μέρος των ενεργειακών σχεδιασμών της Ανατολικής Μεσογείου, χωρίς την Κύπρο, διότι δεν μπορεί να αντιμετωπίσει την Τουρκία.
Αυτό το project των τριμερών συνεργασιών που εκπόνησε ο Αναστασιάδης και το διαχειρίστηκε ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Χριστοδουλίδης και προβλήθηκε σαν το μεγαλύτερο επίτευγμα της κυπριακής διπλωματίας εξελίχθηκε στο μεγαλύτερο διπλωματικό φιάσκο, καθώς η Κύπρος χαράμισε το στρατηγικό της πλεονέκτημα να απαλλαγεί από την τουρκική κατοχή, χωρίς να κερδίσει απολύτως τίποτα. Τουναντίον, βρέθηκε να τρέχει πίσω από τις εξελίξεις, ελπίζοντας ότι δεν θα χάσει την Αμμόχωστο, το τελευταίο οχυρό πριν από την ολική ταπείνωση.
Του ΜΑΚΑΡΙΟΥ ΔΡΟΥΣΙΩΤΗ
ΤΟ ΒΗΜΑ
07/03/2021