Το τηλεφώνημα Αναστασιάδη για τον ΦΠΑ του Αμπράμοβιτς
Πως ένα σημείωμα ξεσκέπασε ένα σκάνδαλο 25 εκατομμυρίων
Ήταν με προσωπική παρέμβαση του τέως προέδρου Νίκου Αναστασιάδη που το κράτος έκανε τα στραβά μάτια για να μην πληρώσει ο Ρώσος ολιγάρχης Ρόμαν Αμπράμοβιτς τα 14 εκατομμύρια ευρώ που οφείλει στον ΦΠΑ. Η ευνοϊκή μεταχείριση του Αμπράμοβιτς απασχολεί την Επιτροπή Ελέγχου της Βουλής μετά από εισήγηση της βουλευτίνας του Βολτ Αλεξάνδρας Ατταλίδου. Η συζήτηση, που θα άρχιζε πριν 10 μέρες, ματαιώθηκε λόγω μη επαρκούς εκπροσώπησης της Νομικής Υπηρεσίας. Αναμένεται ότι θα πραγματοποιηθεί αύριο Πέμπτη.
Στην προκαταρκτική συζήτηση που έγινε στην Επιτροπή Ελέγχου της Βουλής οι αρμόδιοι παραδέχτηκαν ότι οφειλόμενος φόρος εταιρείας που ανήκει στον Αμπράμοβις και με τους τόκους ανέρχεται σήμερα στα 25 εκ. ευρώ δεν καταβλήθηκε, ούτε και υπάρχει πλέον τρόπος να εισπραχθεί. Η δικαιολογία είναι ότι πέρασαν πολλά χρόνια και αυτό αποδίδεται στις καθυστερήσεις των δικαστηρίων. Ωστόσο, πίσω από αυτή την ιστορία διαφθοράς υπάρχει παρασκήνιο με πολιτικές παρεμβάσεις.
Το καλοκαίρι του 2013 η ανεργία βρισκόταν στα ύψη και λειτουργούσαν κοινωνικά παντοπωλεία για όσους δεν είχαν τα απαραίτητα για να επιβιώσουν. H οικονομική δραστηριότητα είχε παγώσει, τα κρατικά ταμεία ήταν άδεια και έγιναν δραστικές περικοπές σε όλες τις κρατικές δαπάνες. Εκείνες τις μέρες της μεγάλης φτώχιας ο τότε πρόεδρος Νίκος Αναστασιάδης άσκησε την επιρροή του για να χαρίσει το κράτος στον Ρώσο ολιγάρχη Ρόμαν Αμπράμοβιτς εκατομμύρια ευρώ που όφειλε μια από τις εταιρείες του στον ΦΠΑ.
Το σημειωμα
Συγκεκριμένα, στις 22 Σεπτεμβρίου 2013, όταν εργαζόμουν ως ειδικός συνεργάτης του Προέδρου κατέγραψα στο ημερολόγιο που τηρούσα την ακόλουθη πληροφορία από πηγή που είχε προσωπική γνώση:
«Τηλεφώνησε ο Πρόεδρος [Αναστασιάδης] του Χάρη [Γεωργιάδη] για ένα θέμα από τη Νέα Υόρκη. Τελικά ήταν μια υπόθεση του Αμπράμοβιτς ο οποίος έχει μερικά σκάφη γραμμένα σε μια εταιρεία που την ελέγχει ο Πάνος Ιωαννίδης. (…) H Deloitte έκανε ένα σχέδιο ξεπλύματος χρήματος μέσω διαφόρων εταιρειών που καταλήγουν σε αυτήν που διαχειρίζεται τα σκάφη. Ένα σκάφος πήγε στη Γερμανία για συντήρηση. Οι Γερμανοί ξεσκόνισαν λίγο τα πράγματα και έστειλαν μήνυμα στις αρχές της Κύπρου να ερευνήσουν ξέπλυμα. Ερευνώντας οι Αρχές κατέληξαν σ’ ένα συμπέρασμα ότι πρέπει να πληρώσει η εταιρεία του Ιωαννίδη καμιά 20αριά εκατομμύρια στο Φόρο Εισοδήματος ή στον ΦΠΑ. Ζητεί χάρη να μειωθεί το ποσό. Αν δεν το πληρώσει ο Ιωαννίδης κινδυνεύει να πάει φυλακή».
Αυτή η σημείωση γράφτηκε τον Σεπτέμβριο του 2013. Δέκα χρόνια αργότερα, τον Απρίλιο του 2023, η εφημερίδα Γκάρντιαν δημοσίευσε μια έρευνα για την οικογένεια του εγκεκριμένου λογιστή Δημήτρη Ιωαννίδη η οποία διαχειριζόταν τα περιουσιακά στοιχεία του Αμπράμοβιτς μέσω της εταιρείας MeritServus.[1] Τα στοιχεία προέρχονταν από ένα όγκο 3,6 εκ. αρχείων που διέρρευσαν από παρόχους χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών με έδρα την Κύπρο.[2] Την έρευνα υπό τη γενική ονομασία Cyprus Confidential συντόνιζε η Διεθνής Κοινοπραξία Ερευνητών Δημοσιογράφων (ICIJ).
Είχα συνεργασία με δημοσιογράφους που είχαν πρόσβαση στα έγγραφα. Μετά το δημοσίευα για τη MeritServus προώθησα την πιο πάνω σημείωση στη δημοσιογράφο της Guardian που υπέγραφε το άρθρο. Στις 28 Ιανουαρίου 2025, μετά από έρευνα στα αρχεία της MeritServus και αλλού, διεθνή μέσα ενημέρωσης, μεταξύ των οποίων το BBC[3], το TBIJ[4], η Guardian [5] και το OCCRP[6] σε συνεργασία με την πλατφόρμα Ciren στην Κύπρο, αποκάλυψαν το παρασκήνιο σχετικά με τον διαφυγόντα ΦΠΑ του Αμπράμοβιτς, επιβεβαιώνοντας την εγκυρότητα της πληροφορίας που είχα καταγράψει το 2013.
Πώς στήθηκε η κομπίνα
Ο Ρόμαν Αμπράμοβιτς ήταν ο ιδιοκτήτης πέντε πολυτελών θαλαμηγών τις οποίες χρησιμοποιούσε ιδιωτικά για τον εαυτό του, μέλη της οικογένειας του και για τη φιλοξενία φίλων του. Τα λειτουργικά έξοδα ιδιωτικών θαλαμηγών εντός της ΕΕ υπόκεινται σε φορολογία ΦΠΑ, ενώ η εμπορική χρήση έχει μηδενικό συντελεστή. Προκειμένου να επωφεληθεί από τη φορολογική απαλλαγή της ΕΕ για τα εμπορικά σκάφη, σύμβουλοι που είχε μισθώσει ο Αμπράμοβιτς σχεδίασαν ένα πολύπλοκο σύστημα, με το οποίο οι πολυτελείς θαλαμηγοί του εκμισθώνονταν σε φαινομενικά ανεξάρτητους πελάτες.
Η κυπριακή εταιρεία Blue Ocean Yacht Management, η οποία ανήκε σε καταπίστευμα που είχε τελικό δικαιούχο τον Αμπράμοβιτς, ενεργούσε ως διαχειρίστρια των σκαφών. Η Blue Ocean μίσθωνε τα σκάφη σε άλλες εταιρείες που ανήκαν σε άλλο υπεράκτιο καταπίστευμα, που επίσης ανήκε στον Αμπράμοβις μέσω αδιαφανών εταιρειών με απόκρυψη. Με αυτές τις εικονικές συναλλαγές οι εταιρείες που Αμπράμοβιτς επωφελούνταν από το μηδενικό συντελεστή ΦΠΑ για καύσιμα, έξοδα συντήρησης και διαχείρισης των σκαφών εντός της ΕΕ. Απώλεια εσόδων είχαν κράτη μέλη όπως η Κύπρος, η Ιταλία, η Γαλλία η Ισπανία και η Γερμανία.
Το σχέδιο αυτό ήταν σε ισχύ από το 2005 έως το 2012. Οι λογαριασμοί της Blue Ocean δείχνουν ότι μεταξύ 2005 και 2012, η εταιρεία κέρδισε περισσότερα από 280 εκατομμύρια δολάρια από τους «πελάτες» της. Οι οικονομικές καταστάσεις της δείχνουν ότι ξόδεψε περισσότερα από 160 εκατομμύρια δολάρια για λειτουργικά έξοδα, συμπεριλαμβανομένων των καυσίμων, της συντήρησης, της ασφάλισης και άλλων γενικών εξόδων, χωρίς να καταβάλει ΦΠΑ. Το σχέδιο διακόπηκε όταν η Blue Ocean ερευνήθηκε από τις κυπριακές αρχές και ο Έφορος Φορολογίας εξέδωσε φορολογική βεβαίωση για οφειλές 17 εκατομμυρίων ευρώ.
Η τεκμηρίωση
Τα ευρήματα της έρευνας των διεθνών μέσων ενημέρωσης που δημοσιοποιήθηκε το 2025 επιβεβαίωσε πλήρως την πληροφορία που κατέγραψα στις σημειώσεις μου από το 2013. Από δική μου συμπληρωματική έρευνα προκύπτει ότι η παρέμβαση Αναστασιάδη είχε αποτέλεσμα. Το σύστημα εξουσίας διευκόλυνε την Blue Ocean να μην καταβάλει στο κυπριακό κράτος την οφειλόμενη φορολογία.
Η χρονολογική εξέλιξη της υπόθεσης έχει ως εξής:
Οι φορολογικές αρχές της Κύπρου άρχισαν έρευνα στα βιβλία της Blue Ocean τον Απρίλιο του 2010.[7] Συνεπώς, το μήνυμα των γερμανικών αρχών πρέπει να λήφθηκε περί τις αρχές του 2010.
Στις 27 Ιουλίου 2011, ενώ η έρευνα βρισκόταν σε εξέλιξη, η εταιρεία άλλαξε το όνομά της από Blue Ocean Yacht Management σε BOYM- Blue Ocean Management Limited.[8]
Δύο χρόνια αργότερα, στις 19 Μαρτίου 2012, οι αρχές ΦΠΑ εξέδωσαν φορολογική βεβαίωση προς την Blue Ocean για το ποσό των 17 εκ. ευρώ. Στις 18 Μαΐου 2012 η Blue Ocean υπέβαλε ένσταση στον Έφορο Φορολογίας. Την 1η Μαρτίου 2013 ανάλαβε καθήκοντα ο νέος πρόεδρος Νίκος Αναστασιάδης. Τους επόμενους μήνες η Κύπρος διένυε περίοδο βαθιάς οικονομικής κρίσης.
Στις 18 Αυγούστου 2013 ο Έφορος Φορολογίας απέρριψε την ένσταση της Blue Ocean.[9] Σχεδόν ένα μήνα αργότερα έγινε η παρέμβαση Αναστασιάδη από τη Νέα Υόρκη προς τον υπουργό Οικονομικών Χάρη Γεωργιάδη. Ο Αναστασιάδης βρισκόταν πράγματι τις μέρες εκείνες στη Νέα Υόρκη για τις εργασίες της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ.
Κάθε πρόσωπο στο οποίο επιβάλλεται φορολογία ΦΠΑ οφείλει να καταβάλει το ποσό εντός 30 ημερών από τη λήψη της σχετικής ειδοποίησης, διαφορετικά διαπράττει ποινικό αδίκημα υποκείμενο σε ποινή φυλάκισης.[10] Στις περιπτώσεις εταιρειών την ποινική ευθύνη την έχουν οι σύμβουλοι ή οι διευθύνοντες αξιωματούχοι του νομικού προσώπου.[11] Η Νομοθεσία δίνει ευρεία ερμηνεία του τι σημαίνει «διευθύνων αξιωματούχος»: Οποιοσδήποτε διευθυντής, γραμματέας ή άλλο παρόμοιο αξιωματούχο του νομικού προσώπου ή οποιοδήποτε πρόσωπο που φέρεται ότι ενεργεί σε σχέση με οποιαδήποτε τέτοια ιδιότητα ή ως σύμβουλος.[12]
Γραμματέας της Blue Ocean ήταν η εταιρεία MeritServus την οποία διεύθυνε ο Δημήτρης Ιωαννίδης και ο γιός του Πάνος Ιωαννίδης. Όπως προκύπτει από τα Cyprus Confidential η MeritServus διαχειριζόταν τις υποθέσεις της Blue Ocean. Συνεπώς, η ανησυχία που εξέφρασε ο Νίκος Αναστασιάδης ότι υπήρχε κίνδυνος καταδίκης του Ιωαννίδη εάν δεν πλήρωνε τις οφειλές ήταν βάσιμος.
Στις 5 Νοεμβρίου 2013 η Blue Ocean καταχώρησε προσφυγή στο Ανώτατο Δικαστήριο.[13] Η υπόθεση παραπέμφθηκε στο Διοικητικό Δικαστήριο το οποίο άρχισε να λειτουργεί την 1η Ιανουαρίου 2016. Το Διοικητικό Δικαστήριο εξέδωσε απόφαση τον Σεπτέμβριο του 2018, πέντε ολόκληρα χρόνια μετά την προσφυγή της Blue Ocean την οποία και απέρριψε. Στην απόφαση του δικαστηρίου αναφέρεται ότι η αρχική φορολογική επιβεβαίωση που κοινοποιήθηκε στις 19 Μαρτίου 2012 η Blue Ocean κλήθηκε να καταβάλει το ποσό των €13.936.755,59. Κατά τη διαδικασία εξέτασης της ένστασης από τον Έφορο Φορολογίας το ποσό μειώθηκε στα €13.273.253,99, που σύμφωνα με το δικαστήριο είναι το οφειλόμενο ποσό στον ΦΠΑ. [14]
Ωστόσο, στην ετήσια έκθεση της για το 2011 η οποία ετοιμάστηκε τον Μάρτιο του 2013 η Blue Ocean αναφέρει ότι το ποσό που της επιβλήθηκε ως ΦΠΑ από τον Έφορο Φορολογίας ήταν 17 εκ. ευρώ.[15] Το ίδιο ποσό των 17 εκ. επαναλαμβάνεται σε όλες τις ετήσιες εκθέσεις της εταιρείας μέχρι το 2019 που είναι οι τελευταίες που κατατέθηκαν στον έφορο εταιρειών.[16] Πώς είναι δυνατόν το κράτος να διεκδικεί 13 εκ ευρώ και ο χρεώστης να αναφέρει στις οικονομικές καταστάσεις του ότι του επιβλήθηκαν 17 εκ;
Η προσφυγή στο δικαστήριο δεν αναστέλλει αυτόματα την υποχρέωση καταβολής του οφειλόμενου ποσού. Σύμφωνα με τη νομοθεσία ο οφειλέτης οφείλει να πληρώσει κι αν δικαιωθεί το ποσό επιστρέφεται με επιτόκιο 9%. Ο Φόρος δεν διεκδίκησε το λαβείν του. Η δικαιολογία είναι ότι εκκρεμούσε διαδικασία ενώπιον δικαστηρίου. Στο περιθώριο της Επιτροπής Ελέγχου της Βουλής λέχθηκε ότι η πρακτική είναι να μη διεκδικείται το ποσό μέχρι την εκδίκαση της υπόθεσης. Ισχύει αυτό σε όλες ανεξαίρετα τις περιπτώσεις ή επιλεκτικά;
Στις 4 Νοεμβρίου 2019 η Blue Ocean προσέφυγε στο Ανώτατο Δικαστήριο προσβάλλοντας την απόφαση του Διοικητικού Δικαστηρίου. Η υπόθεση θα εκδικαζόταν πέντε ολόκληρα χρόνια αργότερα, το 2024. Η Blue Ocean δεν εμφανίστηκε και η δικηγόροι της ανέφεραν ότι απώλεσαν επαφή με την εταιρεία. Η προσφυγή απορρίφθηκε.[17]
Η διαγραφή του ΦΠΑ
Στο μεταξύ, δύο χρόνια πριν την απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου, στις 15 Μαρτίου 2022, η Meritsevus παραιτήθηκε από γραμματέας της Blue Ocean. Παραιτήθηκαν επίσης οι διευθυντές της εταιρείας. Μετά την παραίτηση των διευθυντών και μη διορισμό νέων το Τμήμα Εφόρου Εταιρειών ξεκίνησε διαδικασία διαγραφής της εταιρίας. Στις 26 Αυγούστου 2022 καταχωρήθηκε στην Επίσημη Εφημερίδα τρίμηνη προειδοποιητική δημοσίευση διαγραφής της εταιρείας. Η διαγραφή διακόπηκε διότι το Τμήμα Φορολογίας υπέβαλε ένσταση.
Στις 15.9.2023 έγινε νέα προειδοποιητική δημοσίευση. Το Τμήμα Φορολογίας έφερε εκ νέου ένσταση. Τελικά, “η ένσταση αυτή αποσύρθηκε στις 17/6/2024” και για τον λόγο αυτό, “στις 19/7/2024, η Blue Ocean διαγράφηκε οριστικά με δημοσίευση στην Επίσημη Εφημερίδα της Δημοκρατίας”.[19] Με τη διαγραφή της εταιρείας ουσιαστικά διαγράφηκε και η οφειλή η οποία με τους τόκους ανέρχεται σήμερα στα 25 εκατομμύρια. Γιατί το Τμήμα Φορολογίας απέσυρε την ένστασή του για μια οφειλή 25 εκατομμυρίων; Προηγήθηκε κάποιο αίτημα ή αυτόβουλα θυμήθηκε αυτή την εκκρεμότητα; Προηγήθηκε γνωμάτευση από τη Νομική Υπηρεσία και ποιού ήταν η πρωτοβουλία;
Μιλώντας στο CIReN o Έφορος Φορολογίας Σ. Μαρκίδης είπε ότι «δεν καταβλήθηκε ο απλήρωτος ΦΠΑ επειδή η οφειλή αφορούσε την περίοδο 2005 – 2010 και δεν μπορούσε να διεκδικηθεί από τις κυπριακές αρχές μετά την πάροδο τόσων χρόνων αφού η εταιρία Blue Ocean δεν διέθετε πλέον διευθυντές».
Ο Έφορος Φορολογίας είπε ακόμη ότι «δεν υπάρχει τρόπος να ανακτηθεί ο ΦΠΑ μετά τη διαγραφή της εταιρίας, ούτε με την ανασύστασή της», μια πρόνοια που προβλέπεται από τον κυπριακό νόμο. «Πέστε ότι θα επαναφέρουμε την εταιρία. Τι θα κάνουμε; Διευθυντές δεν έχει. Για τους διευθυντές που ήταν το 2005, το 2006, το 2007, να πάω 20 χρόνια πίσω να τους πω τι;», διερωτήθηκε και πρόσθεσε: «να εισπράξω από ποιον αφού εταιρία δεν υπάρχει…»
Από το 2013 που απορρίφθηκε η πρώτη ένσταση της Blue Ocean μέχρι το 2024 που η εταιρεία διαγράφηκε ο Φόρος δεν διεκδίκησε το οφειλόμενο ποσό. Από τη στιγμή που η Blue Ocean έχασε ήδη ΔΥΟ προσφυγές, μια προς τον Έφορο Φορολογίας (2013) και άλλη μια προς το Διοικητικό Δικαστήριο (2019), γιατί δεν κινήθηκαν οι ποινικές διαδικασίες που προβλέπει ο Νόμος;
Σύμφωνα με το Νόμο περί ΦΠΑ «οποιοδήποτε πρόσωπο ενέχεται σε δόλια αποφυγή καταβολής Φ.Π.Α. ή προβαίνει σε ενέργειες με σκοπό τη δόλια αποφυγή καταβολής Φ.Π.Α., είτε από το ίδιο είτε από οποιοδήποτε άλλο πρόσωπο, είναι ένοχο ποινικού αδικήματος και υπόκειται σε χρηματική ποινή μέχρι το τριπλάσιο του ποσού του Φ.Π.Α. που οφείλεται ή σε φυλάκιση μέχρι τρία έτη ή και στις δύο αυτές ποινές».[20]
Μετά τη διαγραφή της εταιρείας δεν υπάρχει ούτε η εταιρεία, ούτε η οφειλή, ούτε και η ευθύνη των διευθυντών της. Αν δεν υπήρχε η παρέμβαση του Νίκου Αναστασιάδη το 2013 η απώλεια των εισοδημάτων θα μπορούσε να αποδοθεί σε αστοχία του συστήματος. Η Blue Ocean, και κατ’ επέκταση ο Αμπράμοβιτς, δεν κατέβαλε στο κράτος τις οφειλές του επειδή είχε προστασία από το διεφθαρμένο σύστημα εξουσίας, μετά από προσωπική παρέμβαση του Προέδρου, όπως συνάγεται από το σημείωμα μου ημερομηνίας 22 Σεπτεμβρίου 2013.
Το σημείωμα αυτό είναι αυθεντικό πέραν κάθε λογικής αμφιβολίας διότι:
Το 2019 όταν διαπίστωσα ότι οι τηλεπικοινωνίες μου ήταν υπό παρακολούθηση ψηφιοποίησα όλο μου το αρχείο. Το σημείωμα αυτό υπάρχει σε ψηφιακό αντίγραφο από τις 16.10.2019, πέντε χρόνια πριν από την δημοσιοποίηση των λεπτομερειών της υπόθεσης αυτής.
Στις 19 Απριλίου 2023 το έστειλα με email σε δημοσιογράφο που ερευνούσε τα Cyprus Confidential και υπήρξε η απαρχή της έρευνας η οποία αποκάλυψε αυτό το σκάνδαλο, τον Ιανουάριο του 2025.
Χωρίς αυτό το σημείωμα, αυτό το σκάνδαλο δεν θα έβλεπε ποτέ το φως της δημοσιότητας.
[1] “The Cyprus connection: the family firm that helped pour Abramovich’s millions into Chelsea”, The Guardian, 18.4.2023.
[2] Deloitte held close ties to a now-sanctioned Cyprus firm accused of shielding oligarchs’ wealth, records reveal, ICIJ, 14.11.2023.
[3] “Abramovich dodged millions in tax with superyachts-for-hire scheme”, BBC,
28.1.2025
[4] “Abramovich evaded millions in VAT with fake yacht hire scheme”, TBIJ, 28.1.2025.
[5] “Revealed: how Roman Abramovich dodged taxes on cost of running his fleet of superyachts”, The Guardian, 28.1.2025
[6] “Billionaire Roman Abramovich’s Company Set Up Fake Superyacht Chartering Scheme in Apparent Attempt to Evade Millions in Taxes”, OCCRP, 28.1.2015.
[7] Blue Ocean Financial Statement 2011, p. 20
[8] Decision of the Board of Directors of Blue Ocean Yacht Management to change the name of the company, 23.6.2011.
[9] Διοικητικό Δικαστήριο, (Υπόθεση Αρ. 6374/2013), 28 Σεπτεμβρίου, 2018
[10] Ο περί Φόρου Προστιθέμενης Αξίας Νόμος του 2000, Άρθρο 46 παρ. 11.
[11] Ο περί Φόρου Προστιθέμενης Αξίας Νόμος του 2000. Άρθρο 48 παρ. 1.
[12] Ο περί Φόρου Προστιθέμενης Αξίας Νόμος του 2000. Άρθρο 48 παρ. 2.
[13] Blue Ocean Financial Statement 2014
[14] Administrative Court, (Case No. 6374/2013), September 28, 2018
[15] Blue Ocean Financial Statement 2011
[16] Blue Ocean Financial Statement 2019
[17] Ανώτατο Συνταγματικό Δικαστήριο Κύπρου, ΕΔΔ 149/2008, 27.3.2024.
[18] “The Cyprus connection: the family firm that helped pour Abramovich’s millions into Chelsea”, The Guardian, 18.4.2023
[19] Ούτε ένα σεντ δεν πλήρωσε ο δισεκατομμυριούχος Abramovich από το χρέος 14 εκατομμυρίων σε ΦΠΑ στην Κύπρο, Ciren, 15.5.2925
[20] Ο περί Φόρου Προστιθέμενης Αξίας Νόμος του 2000, Άρθρο 46, παρ. 1.
Μακάριος Δρουσιώτης
28/05/2025