Μακαριος Δρουσιώτης

Ο Μεχμέτ Αλί Ταλάτ υπήρξε ο πιο ανοιχτόμυαλος και ο περισσότερο προσηλωμένος στην προσπάθεια για αποτροπή της τελεσίδικης διχοτόμησης της Κύπρου, ηγέτης της τουρκοκυπριακής κοινότητας. Η εκλογή του Χριστόφια το 2008 και η ιστορική συγκυρία να βρίσκονται στις ηγεσίες των δύο κοινοτήτων δύο αδελφά κόμματα, το ΑΚΕΛ και το CTP, τα οποία διακήρυτταν την προσήλωσή τους στη λύση του Κυπριακού και την επανένωση της Κύπρου στη βάση ομοσπονδιακής δομής, δημιουργούσε μεγάλες προσδοκίες για λύση και συμφιλίωση.

 

Σύμφωνα με δημοσκόπηση της NOVERNA για τον "Πολίτη", τον Μάιο του 2008, οι χειρισμοί του Χριστόφια στο Κυπριακό εγκρίνονταν από το 78% του λαού! Πέρα από το ΑΚΕΛ, το 77% των ψηφοφόρων του ΔΗΣΥ, ακόμη και το 68% του ΔΗΚΟ, αντίκριζαν θετικά τις πρώτες κινήσεις και τοποθετήσεις του, ενώ το 59% της κοινής γνώμης εξέφραζε αισιοδοξία για λύση.

 

Σύντομα η δυναμική αυτή άρχισε να εξασθενίζει. Άρχισαν να εφαρμόζονται τακτικές που είχε επινοηθεί ο τέως Πρόεδρος για συνομιλίες "χωρίς χρονοδιαγράμματα και επιδιαιτησίες". Η επένδυση στο χρόνο και όχι στην πρόοδο υπονόμευσε τη διαδικασία και υπέσκαψε το κύρος του συνομιλητή.

 

Μέχρι τη μέρα που ο Μεχμέτ Αλί Ταλάτ έχασε την εξουσία από τον Έρογλου, ο Πρόεδρος Χριστόφιας δεν παραδέχτηκε ποτέ ότι υπήρξε σοβαρή πρόοδος στο Κυπριακό. Τελευταίως τον ακούμε, σχεδόν καθημερινά, να αναπολεί την περίοδο που είχε για συνομιλητή τον Ταλάτ και να παραδέχεται ότι είχαν σχεδόν συμφωνήσει στο ζήτημα της διακυβέρνησης και του διαμοιρασμού της εξουσίας, που αποτελεί την πιο σημαντική και πιο ευαίσθητη πτυχή του Κυπριακού.

 

Συναντήσαμε τον Ταλάτ στην εκδήλωση της ΟΥΝΦΙΚΥΠ για τη Μέρα των Ηνωμένων Εθνών και τον ρωτήσαμε αν πράγματι με τον Χριστόφια έφτασαν κοντά σε λύση. Η απάντησή του ήταν θετική και άρχισε να μας εξηγεί τις λεπτομέρειες, που ήταν τόσο ενδιαφέρουσες, που του ζητήσαμε να τις μοιραστούμε με τους αναγνώστες μας στο πλαίσιο μιας συνέντευξης.

 

Την επομένη, τον συναντήσαμε στο γραφείο του. Όπως πάντα κρατούσε στο χέρι μια νέα ηλεκτρονική συσκευή. Μανιακός με την τεχνολογία, επεξεργαζόταν το νέο tablet Samsung Galaxy 7 με λειτουργικό Android, ενώ μπροστά του είχε και το Iphone 4. Η κουβέντα άρχισε με τη σύγκριση μεταξύ των δύο λειτουργικών. Φανατικός της Apple για τη φιλικότητα των προγραμμάτων της,, άρχισε να φλερτάρει το Android για τις απεριόριστες επιλογές των εφαρμογών της.

 

Η επιστροφή της συζήτησης από την τεχνολογία στο Κυπριακό ήταν οδυνηρή. Από την επανάσταση στην επικοινωνία, πίσω σε μια πρωτόγονη συζήτηση. Αγοράζεις σήμερα μια ηλεκτρονική συσκευή και μέχρι να γυρίσει ο χρόνος είναι ξεπερασμένη. Συζητάς σήμερα το Κυπριακό και διαπιστώνεις ότι την ίδια συζήτηση την έχεις κάνει και πέρσι και πρόπερσι και πριν πέντε και πριν δέκα χρόνια. Εκεί, ρυθμίζοντας το μαγνητοφωνάκι (ποιο μαγνητοφωνάκι, τη συσκευή ηχογράφησης. Όταν ξεκίνησε το Κυπριακό δεν υπήρχαν καν μαγνητόφωνα) συνειδητοποίησα ότι οι συνομιλίες "χωρίς χρονοδιαγράμματα και επιδιαιτησίες" έχουν την ίδια μοίρα με μια συσκευή χωρίς αναβάθμιση. Θα καταλήξει στην ανακύκλωση ή σε κάποιο μουσείο...

 

 

Όποτε σας συναντήσω κρατάτε μια καινούργια συσκευή...

- Είμαι πολύ αφοσιωμένος στην τεχνολογία. Από τις πρώτες επαφές που κάναμε με τον Χριστόφια τη δεκαετία του '90, του εισηγήθηκα να βάλει το ΑΚΕΛ ιντερνέτ για να επικοινωνούμε, όπως και έγινε. Η τεχνολογία ήταν αυτή που διαπέρασε πρώτη το τείχος της διαίρεσης στην Κύπρο.

 

Η τεχνολογία έχει απογειωθεί, όμως το Κυπριακό παρέμεινε πρωτόγονο.

- Δυστυχώς, ναι.

 

Τι αναμένετε από τη Νέα Υόρκη;

- Δεν περιμένω τίποτε. Πλήρη αποτυχία.

 

Νομίζετε ότι τα Ηνωμένα Έθνη θα κηρύξουν αδιέξοδο;

- Δεν νομίζω. Κατά τη γνώμη μου, τα Ηνωμένα Έθνη θέλουν να κρατήσουν τις συνομιλίες σε ζωή. Πιθανόν ο Γενικός Γραμματέας να απομονώσει κάποια ζητήματα και να τους ζητήσει να γυρίσουν πίσω και να επανέλθουν κοντά του σε κάποιο χρόνο.

 

Για πόσο καιρό θα συνεχίζεται αυτή η ιστορία;

- Εξαρτάται από τις μελλοντικές εξελίξεις, αν θα υπάρξει κάποια πρόοδος η όχι. Θα αξιολογήσουν ξανά την κατάσταση μέχρι τα μέσα του 2012. Παρόλο που ο ΟΗΕ συχνά λέει ότι θα πάρουν απόφαση σύντομα ότι οι συνομιλίες δεν μπορεί να συνεχίζονται για πάντα, θα προσπαθήσουν να αξιοποιήσουν την κάθε ευκαιρία.

 

Ο Χριστόφιας λέει συνέχεια ότι ο Έρογλου υπαναχώρησε από τα συμφωνηθέντα μαζί σας. Έχει δίκαιο;

- Η πραγματικότητα είναι πως ο Έρογλου δεν υπαναχώρησε σε όλα. Η δική μου η εκτίμηση ήταν ότι ο Έρογλου θα υπαναχωρούσε σε όλα και θα άρχιζε από την αρχή. Δεν το έκανε αυτό, αλλά σε κάποιο βαθμό άλλαξε την κατεύθυνση.

 

Ο Χριστόφιας αναφέρεται συγκεκριμένα στην υπαναχώρηση Έρογλου στο ζήτημα της διασταυρούμενης ψήφου.

- Είναι αλήθεια ότι εμείς δεχτήκαμε τη διασταυρούμενη ψήφο, αλλά αυτό ήταν μέρος ενός συνολικού πακέτου. Οι προσδοκίες μας ήταν να καταλήξουμε σε συμφωνία σε όλες τις πτυχές που περιλαμβάνονταν στην πρόταση που καταθέσαμε για τη διακυβέρνηση. Όχι να πάρει από μέσα ο καθένας αυτό που τον ικανοποιούσε και να απορρίψει τα υπόλοιπα.

 

Αναφέρεστε στις γραπτές προτάσεις που υποβάλατε για τη διακυβέρνηση, τον Ιανουάριο του 2010.

- Ναι, και σε αυτές τις προτάσεις περιλάβαμε την εισήγηση του Χριστόφια για σταθμισμένη ψήφο. Αυτή η πρόταση θεωρείτο αδιανόητη από τους Τουρκοκύπριους και προσωπικά έκανα μεγάλες προσπάθειες να πείσω την Τουρκία να την αποδεχτεί και ήταν μέρος του πακέτου για τη διακυβέρνηση που υποβάλαμε στις εντατικές συνομιλίες στις αρχές του 2010.

 

Με σόκαρε ο Χριστόφιας

 

Τότε, θα θυμάστε ότι το πακέτο αυτό απορρίφθηκε από τον Χριστόφια στην ολότητά του, επειδή αυτό που ζητούσατε ήταν συνομοσπονδία και όχι ομοσπονδία.

- Στη συνομοσπονδία υπάρχει διασταυρούμενη ψήφος; Υπάρχει ένα κράτος, μια διεθνής κυριαρχία, κοινά χωρικά ύδατα κτλ; Όμως, ναι, υπήρξε αυτή η αντίδραση και η δημόσια απόρριψη. Να σας πω την αλήθεια, όταν το άκουσα σοκαρίστηκα, διότι αυτή η αντίδραση ήταν πολύ παράξενη για μένα. Οι προτάσεις που κάναμε ήταν τέτοιες που περιμέναμε θετική αντίδραση από τον Χριστόφια.

 

Πώς το διαχειριστήκατε στις συνομιλίες, τι του είπατε, τι σας απάντησε;

- Τον ρώτησα ποιο μέρος ήταν συνομοσπονδία. Δεν είχε απαντήσεις. Του είπα, εντάξει Δημήτρη, το απορρίπτεις αυτό το έγγραφο. Σου αρέσει να λες ΟΧΙ διότι το ΟΧΙ είναι μια ηρωική λέξη, αλλά θα φέρω τα ζητήματα αυτά ξεχωριστά, ένα προς ένα, με την ίδια λογική. Θα τα συζητήσεις ή θα έχεις πρόβλημα; Στο τέλος αρχίσαμε να συζητούμε, όχι το πακέτο, αλλά μια προς μια τις προτάσεις του. Και διαπιστώσαμε ότι δεν είχαμε διαφορές, ήμασταν πολύ κοντά ο ένας στον άλλο. Διαφάνηκε ότι η απόρριψη των προτάσεων δεν είχε κανένα νόημα.

 

Και συμφωνήσατε;

- Φτάσαμε πάρα πάρα πολύ κοντά.

 

Άρα έχει δίκαιο ο Χριστοφιας ότι υπαναχώρησε ο Έρογλου.

- Δεν ξέρω τι συζητούν με τον Έρογλου για να συγκρίνω. Αυτό που ξέρω είναι ότι το μέτωπο του Έρογλου, όχι ο ίδιος, λέει ότι το πακέτο του Γενάρη δεν είναι πλέον στο τραπέζι. Αν ισχύει αυτό, πρόκειται για μεγάλη υπαναχώρηση.

 

Να κάνουμε μια ανακεφαλαίωση. Λέτε ότι τον Ιανουάριο - Φεβρουάριο του 2010, λίγο πριν τις εκλογές για την ανάδειξη του ηγέτη της τουρκοκυπριακής κοινότητας, φτάσατε πολύ κοντά σε συμφωνία για τη διακυβέρνηση, στη βάση των προτάσεων που υπέβαλε η τουρκοκυπριακή πλευρά.

- Ναι, με εξαίρεση την πτυχή της ιθαγένειας, που η ελληνοκυπριακή πλευρά είπε πως δεν ήταν στο κεφάλαιο της διακυβέρνησης. Εξαιρώντας την ιθαγένεια, όλα τα άλλα ζητήματα ήταν σχεδόν κλειστά. Αν θυμάστε ήρθε στην Κύπρο ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ και προσδοκούσαμε ότι θα ανακοινώναμε την πρόοδο και θα προχωρούσαμε στα άλλα κεφάλαια.

 

Το φοβόταν

 

Τι ήταν αυτό που σας εμπόδισε να ανακοινώσετε τη συμφωνία;

- Ο Χριστόφιας φοβόταν από τους εταίρους του στην Κυβέρνηση. Δεν δεχόταν να διακηρύξουμε αυτά που είχε συμφωνήσει. Αφού τα συμφώνησε, ποιο ήταν το πρόβλημα να τα ανακοινώσουμε;

 

Ποια ήταν το επιχείρημά του;

- Διάφορες προφάσεις, όπως τα προβλήματα του στην Κυβέρνηση. Τότε έλεγε ότι αυτά δεν ήταν ουσιαστική πρόοδος. Τώρα τον ακούω να λέγει ότι με τον Ταλάτ συμφωνούσαμε και υπαναχώρησε ο Έρογλου. Για μένα είναι ακατανόητα αυτά τα πράγματα.

 

Συζητήσατε μεταξύ σας τον κίνδυνο αλλαγής στην ηγεσία των Τουρκοκυπρίων;

- Πολλές φορές. Του έλεγα κατ' επανάληψη, Δημήτρη, δεν θα βρεις άλλον σαν εμένα που να θέλει να λύσει το Κυπριακό. Έλα να το κάνουμε τώρα. Επειδή εγώ θέλω τη λύση και πιστεύω στη λύση. Η δική μου η αποστολή είναι να λύσω το πρόβλημα, του Έρογλου το όραμά του είναι να διχοτομήσει το νησί. Η αποστολή μου στην πολιτική ήταν μόνο η λύση, τίποτε άλλο. Δεν με ενδιέφερε η πολιτική χωρίς λύση. Και του το έλεγα από την αρχή. Αν το λύσουμε, εγώ θα αποσυρθώ. Δεν θα έχω ανάγκη την πολιτική μετά τη λύση. Αυτός μου έλεγε, αν το λύσουμε θα μείνουμε ακόμη μια θητεία για να εφαρμόσουμε τη λύση. Εγώ του έλεγα έλα να το λύσουμε και βλέπουμε τι θα κάνουμε.

 

Ποια ήταν η ανταπόκρισή του; Δεν αναγνώριζε τον κίνδυνο που υπήρχε αν ερχόταν ο Έρογλου;

- Όχι. Όταν του έλεγα ότι δεν θα μπορούσε να διαπραγματευτεί μαζί του, η ανάλυσή του ήταν πως αν η Τουρκιά ήθελε λύση, οι Τουρκοκύπριοι δεν μπορούσαν να κάνουν διαφορετικά. Όμως, δεν είναι έτσι τα πράγματα. Δεν μπορεί να επιβάλει η Τουρκία μια λύση χωρίς τη συνεργασία των Τουρκοκυπρίων.

 

Χάσαμε δεύτερη ευκαιρία

 

Το 2004 γιατί επιβλήθηκε του Ντενκτάς;

- Διότι τότε ο Ντενκτάς δεν ήταν ο ηγέτης των Τουρκοκυπρίων. Ο νομιμοποιημένος ηγέτης ήμουν εγώ και τότε ο κόσμος ήταν στους δρόμους απαιτώντας λύση. Σήμερα τα πράγματα είναι εντελώς διαφορετικά. Το 2010 χάσαμε άλλη μια ιστορική ευκαιρία, μετά το 2004.

 

Ήταν η Τουρκιά πρόθυμη για λύση το 2010; Διότι η ανάλυση του Χριστόφια ήταν πως επρόκειτο για επικοινωνιακά τεχνάσματα.

- Το 2010, σας διαβεβαιώ με όλη μου την ειλικρίνεια, ότι ήμασταν έτοιμοι για λύση και είχαμε μαζί μας την Τουρκία. Τώρα, έχουν αλλάξει. Λένε ότι ο Χριστόφιας δεν μπορεί και άμα δεν το έκανε με τον Ταλάτ πώς θα το κάνει με τον Έρογλου; Είναι κρίμα που χάσαμε αυτή την ευκαιρία, διότι με τον Χριστόφια πιστεύω ότι μπορούσαμε να το λύσουμε.

 

Αφού του αναγνωρίζετε τις καλές προθέσεις, γιατί νομίζετε ότι αποτύχατε; Τι λέγατε μεταξύ σας στις πολύωρες τετ- α- τετ συναντήσεις;

- Εγώ είχα την αίσθηση του επείγοντος, ο Δημήτρης δεν την είχε. Η δική μου η θέση ήταν πως αν δεν καταλήγαμε σε λύση τα προβλήματα θα γίνονταν περίπλοκα. Στο μέλλον θα ήταν ακόμη πιο δύσκολη η λύση. Θα ήμασταν όλοι χαμένοι. Προσπαθούσα να τον πείσω ότι έπρεπε να εμπλέξουμε την Ελλάδα, την Τουρκία και τη διεθνή κοινότητα. Το βάρος της λύσης ήταν πολύ μεγάλο για να το σηκώσουμε μόνοι μας οι δύο κοινότητες. Δυστυχώς δεν ανταποκρινόταν στην αίσθηση του επείγοντος;

 

Πώς αντιδρούσε σε όλα αυτά; Τι σας έλεγε;

- Τον έβλεπα να ήταν φοβισμένος να προχωρήσει. Ο Δημήτρης ήθελε, αλλά ήταν δειλός. Ήθελε να έχει τη μεγάλη πλειοψηφία των Ελληνοκυπρίων μαζί του, το 80%. Του έλεγα, Δημήτρη, στο τέλος η αποδοχή της λύσης θα περάσει οριακά. Μην περιμένεις 85%, αυτό είναι παράλογο.

 

 

Το παρασκήνιο στο Μπούρκενστοκ

"Μα είσαι πελλός; Of course yes".

 

Ίσως και η υπαναχώρησή του το 2004 να οφείλεται σε δειλία;

- Πιθανότατα. Αυτό που έκανε τότε παραμένει μέχρι τώρα μια ανοιχτή πληγή.

 

Το έχετε συζητήσει ποτέ;

- Ποτέ. Δεν ήθελε να το συζητήσει.

 

Δοκιμάσατε;

- Όχι, αλλά έχω την αίσθηση ότι δεν ήθελε να τα συζητήσει. Αυτή η απόφαση είναι μια μαύρη τρύπα στην ιστορία του ΑΚΕΛ. Παρόλο που έκαναν πολλά λάθη στη διάρκεια της ιστορίας τους. Για παράδειγμα, η ταύτισή τους με την Ένωση ήταν μέρος μιας πολιτικής. Το 2004 ήταν ένα πολύ συγκεκριμένο λάθος. Το να πεις "όχι" σε μια συμφωνία για την οποία έλεγες ότι ήταν καλή ήταν ένα λάθος που θα γραφτεί στην ιστορία, ιδιαίτερα αν δεν υπάρξει ποτέ ξανά άλλη ευκαιρία.

 

Είναι αλήθεια ότι σας διαβεβαίωνε στο Μπούργκενστοκ ότι θα έλεγε "ναι" στο σχέδιο Ανάν;

- Θα θυμώσει που θα το πω, όμως όταν τον ρώτησα αν θα καταψηφίσει το σχέδιο, μου απάντησε με ανάμεικτα κυπριακά και αγγλικά: "Μα είσαι πελλός; Of course yes". Μετά το αρνήθηκε. Μπορεί να το ξέχασε... Εγώ το θυμάμαι. Ξέρουμε πως όταν επέστρεψε από το Μπούργκενστοκ έπεισε το Πολιτικό Γραφείο να ψηφίσουν "ναι". Επίσης κατέκρινε τη στάση του Παπαδόπουλου επειδή είπε πως το σχέδιο Ανάν ήταν διχοτόμηση. Ύστερα στην Κεντρική Επιτροπή είπαν ότι στη Βουλή μας εγώ είπα πως δεν θα το εφαρμόζαμε το σχέδιο. Αυτό είναι ένα μεγάλο ψέμα και το χρησιμοποίησαν σαν προπαγάνδα για να δικαιολογήσουν την αλλαγή της απόφασης. Ρώτησα τον Οζκιούρ και τον Ιζέτ Ιτζιάν που ήταν κοντά στο ΑΚΕΛ αν είπαν κάτι τέτοιο και πήρα την καθαρή απάντησή τους πως δεν είπαν τίποτε.

 

 

Η διχοτόμηση θα φτάσει στο βάθος των γεωτρήσεων

 

Τώρα με τις έρευνες για υδρογονάνθρακες, θα διευκολυνθεί ή θα περιπλεχθεί η λύση;

- Εξαρτάται. Προς το παρόν φαίνεται να περιπλέκονται τα πράγματα, αλλά μπορεί αυτό να μετατραπεί σε ευκαιρία. Όχι όμως στο πλαίσιο της παρούσας πολίτικης του Χριστόφια, ότι το αέριο δεν έχει καμιά σχέση με τις συνομιλίες.

 

Θέλετε να πείτε πως αν το φυσικό αέριο εντοπιζόταν στην Κερύνεια, η Τουρκία θα έλεγε ότι ανήκει και στις δυο κοινότητες;

- Όχι.

 

Τώρα γιατί λένε ότι έχουν μερίδιο;

- Θα σας πω τι εγώ πιστεύω. Σύμφωνα με το σχέδιο Ανάν, όλοι οι φυσικοί πόροι, όπου κι αν βρίσκονταν, ανήκαν και στις δυο κοινότητες. Αυτή είναι μια σωστή θέση. Κάνετε λάθος να νομίζετε ότι οι δικοί μας εθνικιστές θέλουν μερίδιο από το αέριο. Δεν θέλουν μερίδιο, θέλουν σύνορα. Ό,τι έχει στο νότο, ας το πάρουν οι Ελληνοκύπριοι και ό,τι έχει στο βορρά ανήκει στους Τουρκοκύπριους. Αυτή είναι η θέση τους. Εγώ δεν θέλω σύνορα, ούτε στη ξηρά, ούτε στη θάλασσα.

 

Ο Χριστόφιας έχει διακηρύξει ότι δεν αμφισβητεί το μερίδιο των Τουρκοκυπρίων και ότι αυτό μπορεί να γίνει κίνητρο για τη λύση.

- Το ότι ο εθνικός πλούτος της Κύπρου ανήκει και στις δύο κοινότητες και η εκμετάλλευσή του είναι στην αρμοδιότητα της ομοσπονδιακής κυβέρνησης, είναι από τα ζητήματα με τα οποία συμφωνήσαμε με τον Χριστόφια χωρίς πολλή συζήτηση. Το σωστό είναι να λύσουμε το πρόβλημα και μετά να αρχίσουμε τις έρευνες. Χωρίς λύση, η εκμετάλλευση του φυσικού αερίου θα είναι μια συνεχής πηγή αστάθειας και η διχοτόμηση θα ριζώσει τόσο βαθιά, όσο και το βάθος των γεωτρήσεων.

Μακάριος Δρουσιώτης

Πολίτης

29/10/2011