Μακαριος Δρουσιώτης

Την εβδομάδα που πέρασε, ο Μίκης Θεοδωράκης ήταν το τιμώμενο πρόσωπο στην Κύπρο. Το ΑΚΕΛ, το ΡΙΚ, η ΑΤΗΚ, το ΓΕΕΦ, ο Δήμος Λευκωσίας και ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, τίμησαν το μεγάλο Έλληνα μουσικοσυνθέτη. Ο καθένας είχε ένα καλό λόγο να πει για τον Θεοδωράκη και τους αγώνες του, ενώ τα κανάλια αφιέρωσαν απεριόριστο χρόνο, επευφημώντας τον υψηλό προσκεκλημένο. Ολόκληρο το σύστημα εξουσίας της Κύπρου έπεσε στα πόδια του Μίκη Θεοδωράκη. Κι όμως, αυτό το ίδιο σύστημα, πριν από 17 χρόνια, τον ανακήρυξε ανεπιθύμητο στο νησί!

 

Ο μεγαλόσταυρος Μακαρίου του Γ', που ο Πρόεδρος Παπαδόπουλος απένειμε στον Θεοδωράκη, θα του επιδιδόταν στις 11 Μαρτίου 1988, από τον τότε Πρόεδρο Βασιλείου, σε τελετή που είχε προγραμματιστεί στο Προεδρικό Μέγαρο, αλλά δεν έγινε ποτέ. Ο μουσικοσυνθέτης εξαναγκάστηκε να ματαιώσει την επίσκεψή του στην Κύπρο, όταν έγινε στόχος μιας υστερικής επίθεσης, απειλούμενος ακόμη και με λιντσάρισμα, αν τολμούσε να πατήσει το πόδι του στο νησί. Κι αυτά, όχι από μια περιθωριακή ομάδα ανθρώπων, αλλά από ολόκληρο το μηχανισμό διαχείρισης της κοινής γνώμης.

 

Αιτία της "λαϊκής κατακραυγής" κατά του Μ. Θεοδωράκη ήταν η πολιτική του θέση υπέρ της συμφιλίωσης μεταξύ Ελλάδας, Τουρκίας και Κύπρου και με αφορμή δηλώσεις που είχε κάνει για την τουρκική εισβολή στην Κύπρο, ύστερα από επίσκεψή του στην Τουρκία. Ας πάρουμε όμως τα πράγματα με τη σειρά, για να θυμίσουμε στους συμπατριώτες μας αυτά που έχουν ξεχάσει, μιας και στη χώρα μας η μνήμη είναι πολύ κοντή:

 

Το αμάρτημα

 

Το 1986, ο Μίκης Θεοδωράκης ανέλαβε την πρωτοβουλία της ίδρυσης της Επιτροπής Ελληνοτουρκικής Φιλίας, σε συνεργασία με τον Τούρκο μουσικοσυνθέτη Ζουλφί Λιβανελί. Τον Ιανουάριο του 1988, οι πρωθυπουργοί της Ελλάδας και της Τουρκίας, Παπανδρέου και Οζάλ, επιχείρησαν να δημιουργήσουν μια νέα ελληνοτουρκική σχέση. Αφετηρία της προσπάθειας αυτής ήταν η συνάντηση Παπανδρέου - Οζάλ, στο Νταβός.

 

Ο Α. Παπανδρέου έστειλε τον Μ. Θεοδωράκη στην Άγκυρα να μεταφέρει προσωπικό μήνυμά του στον τουρκικό λαό. Επιστρέφοντας από την Τουρκία, στις 31 Μαρτίου 1988, ο Μίκης Θεοδωράκης επιχείρησε να στείλει το μήνυμα ότι δεν φταίει μόνο η Τουρκία για το δράμα της Κύπρου:

 

"Οι Ελληνικές κυβερνήσεις συμφώνησαν ότι την ανεξαρτησία της Κύπρου την εγγυώνται τρεις δυνάμεις. Η

"Η λάσπη που έφαγα τότε για τα ελληνοτουρκικά, υπολογίζω (...) ότι ένα μεγάλο μέρος του Αιγαίου θα το έκανα πεδιάδα!"

 ελληνική, η τουρκική και η αγγλική. Κι ότι, αν κινδυνεύει η μια κοινότητα, έχει δικαίωμα μονομερώς η μια από τις τρεις δυνάμεις να παρέμβει. Αυτό εμείς το ψηφίσαμε", είπε, για να προκαλέσει οργίλες αντιδράσεις στην Κύπρο και στην Ελλάδα. Ο Τύπος έγραφε για γκάφα που έδινε άλλοθι στην Τουρκία για την εισβολή. Ο Θεοδωράκης έκανε διευκρινιστική δήλωση, λέγοντας πως "οι άφρονες ενέργειες της χούντας έδωσαν την ευκαιρία στους Τούρκους - και αυτό ήθελα να τονίσω σήμερα - να επέμβουν στην Κύπρο, ισχυριζόμενοι ότι τέτοιο δικαίωμα απορρέει από τις συμφωνίες περί εγγυήσεως".

 

Σε ανοιχτή επιστολή του προς τον Πρόεδρο Βασιλείου και στους Κυπρίους, μέσω της εφημερίδας "Φιλελεύθερος", έγραφε: "Σαν ένας από τους λίγους Έλληνες, που από το 1963 παρακολούθησαν μέσα από την Κύπρο το δράμα της Κύπρου, είχα κι εγώ νομίζω το δικαίωμα, να αναγνωρίζω και να ομολογώ δημόσια, τα τραγικά σφάλματα ορισμένων Ελλήνων υπευθύνων, που όπως είπε και ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, 'έδωσαν το δικαίωμα στους Τούρκους για την εισβολή'".

 

Στην ανοιχτή επιστολή του, ο Θεοδωράκης, επεσήμανε τη σπουδαιότητα της αυτοκριτικής: "Σ' αυτές τις κρίσιμες στιγμές της αρχής του ελληνοτουρκικού διαλόγου, είναι αναγκαίο να δείξουμε ότι έχουμε πλήρη γνώση των ιστορικών γεγονότων και των ευθυνών μας, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δίνουμε συγχωροχάρτι για τις ευθύνες των άλλων. Αυτή την αυτοκριτική δεν τη θεωρώ σαν μια ρομαντική συναισθηματική ενέργεια, αλλά σαν μια πράξη δυναμική, ισχυρή, ιστορική, που δείχνει με τον καλύτερο τρόπο, ότι είμαστε αποφασισμένοι να θάψουμε οριστικά οτιδήποτε μας οδήγησε στην τραγωδία και ν' ανοίξουμε ένα μέλλον, που θα μας οδηγήσει μέσω της δικαιοσύνης, της συμφιλίωσης και της αγάπης προς την κοινή ευτυχία".

 

Ανεπιθύμητος!

 

Η δήλωση του Θεοδωράκη που προκάλεσε την κρίση, ήταν μόνο η αφορμή. Η αιτία ήταν η πολιτική του Νταβός για μια νέα ελληνοτουρκική προσέγγιση. Μάλιστα, η κριτική προς τον Θεοδωράκη εστιαζόταν στο ρόλο του ως προσωπικός απεσταλμένος του Παπανδρέου προς τον Οζάλ, σε μια εποχή που το Νταβός αντιμετωπιζόταν στην Κύπρο σαν δαίμονας.

 

Αυτός που ηγήθηκε των κινητοποιήσεων κατά του Θεοδωράκη, ήταν ο πρόεδρος του Συνδέσμου Πολιτικών Κρατουμένων ΕΟΚΑ, Λουκής Παπαφιλίππου. "Τι είναι το Νταβός; Συνομιλία με το βιαστή. Διάλογος με τον κλέφτη. Χειρονομία με το τον ληστή", έλεγε σε ομιλία του με αφορμή την επέτειο της 1ης Απριλίου. Και κατέληγε με το εξής: "Το κάθε άτομο να γίνει 'ατομική βόμβα', απεριορίστων εκρήξεων και μεγατόνων. Έτσι λειτουργεί το θαύμα. Έτσι σώζεται το Έθνος". Όταν, λοιπόν, ο Θεοδωράκης μιλούσε για αυτοκριτική και ειρήνη, ο Παπαφιλίππου αναφερόταν σε ατομικές βόμβες...

 

Όταν ξέσπασε ο σάλος με τις δηλώσεις Θεοδωράκη, έγινε γνωστό πως ο Πρόεδρος Βασιλείου θα τιμούσε τον Έλληνα συνθέτη, στις 11 Μαΐου, με το Μεγαλόσταυρο Μακαρίου Γ'. Ο Λουκής Παπαφιλίππου προήδρευσε σύσκεψης, την οποία οργάνωσαν οι αγωνιστές της ΕΟΚΑ και εκπροσωπήθηκαν 171 (!) σωματεία και οργανώσεις, από το Ίδρυμα Μακαρίου και τη ΣΕΚ μέχρι το ΠΑΚ. Η σύσκεψη αποκήρυξε τον Μ. Θεοδωράκη σαν ανεπιθύμητο πρόσωπο στην Κύπρο.

 

Τελεσίγραφο

 

Σε ανακοίνωση που εξέδωσαν οι σύνδεσμοι αγωνιστών ΕΟΚΑ χαρακτήρισαν τον Θεοδωράκη "γραικύλο της παρακμής και της μειοδοσίας" και κάλεσαν την κυβέρνηση να αποσύρει τις σκέψεις της για παράσημο. Ακολούθως απηύθυναν το ακόλουθο τελεσίγραφο: "Αν δεν το πράξει, να γνωρίζει ότι ανθρώπινη αλυσίδα από αγωνιστές, λευκούς γέροντες, ξεσπιτωμένους πρόσφυγες, βιασθείσες γυναίκες, κατατσακισμένους ανάπηρους του αγώνα και της εισβολής, αλλά και νεαρά αμούστακα παιδιά και κορίτσια θα αποκλείσουν το αεροδρόμιο Λάρνακας και θα εξαναγκάσουν τον απόβλητο και μειοδότη να φύγει"!

 

Η μια μετά την άλλη οι οργανώσεις και τα κόμματα ΔΗΚΟ και ΕΔΕΚ εξέδωσαν ανακοινώσεις με αφειδώλευτους χαρακτηρισμούς. Ο ΣΑΠΕΛ (δημιούργημα των Γιωρκάτζη - Παπαδόπουλου) στη δική του ανακοίνωση έλεγε: "Οι προαγωγοί του τουρκικού επεκτατισμού, όπως ο Μίκης Θεοδωράκης, πρέπει να οδηγούνται στο Γουδί για εσχάτη προδοσία και όχι να παρασημοφορούνται". Αυτή η αναφορά στο Γουδί - που έγινε και από νυν βουλευτή στην Ελλάδα - έμεινε βαθιά χαραγμένη στη μνήμη του Θεοδωράκη, ο οποίος τη θυμήθηκε τον περασμένο μήνα στη Χίο:

 

"Η λάσπη που έφαγα τότε για τα ελληνοτουρκικά, υπολογίζω (...) ότι ένα μεγάλο μέρος του Αιγαίου θα το έκανα 

Οι 171 οργανώσεις που αποκήρυξαν τον Θεοδωράκη το 1988 τα ξέχασαν όλα - το ίδιο συνέβη και με το τιμώμενο πρόσωπο ή τον "γραικύλο" που πολιτογραφήθηκε Κύπριος.

πεδιάδα! Εύφορη πεδιάδα! Σας λέω μόνο ότι από τις φωνές που ακούστηκαν τότε, υπήρχαν και ορισμένες έτσι που άνθισαν περισσότερο. Νυν βουλευτής είπε σοβαρά ότι "αυτόν πρέπει να τον πάμε στο Γουδί να τον εκτελέσουμε ως προδότη".

 

Αξίζει να σημειωθεί ότι κανένας στην Κύπρο δεν κατάγγειλε τη φασιστική νοοτροπία με την οποία αντιμετωπίστηκαν οι πολιτικές θέσεις του Μίκη Θεοδωράκη. Η Κυβέρνηση Βασιλείου, που διένυε τις πρώτες εβδομάδες της στην εξουσία, ανακοίνωσε ότι θα τον τιμήσει ως καλλιτέχνη και όχι ως πολιτικό, ενώ το ΑΚΕΛ δεν πήρε καν θέση. Μόνο η "Χαραυγή" έγραψε σε άρθρο της ότι αυτό που είπε ο Θεοδωράκης αποτελούσε ιστορική αλήθεια.

 

Ύστερα από το κλίμα που είχε δημιουργηθεί, με επιστολή του προς τον Βασιλείου, ο Μίκης Θεοδωράκης τού ζήτησε να αποσύρει την πρόσκληση που του απηύθυνε να επισκεφθεί την Κύπρο: "Επίθετα όπως 'γραικύλος' και 'προδότης' που ήχησαν στην Κύπρο και στην Ελλάδα, νομίζω ότι ξεπέρασαν τα όρια και της αυστηρότερης κριτικής και επίθεσης. Αφήστε με να έχω στη σκέψη μου το 'χρυσοπράσινο φύλλο', τους ωραίους και ευγενικούς μου αδελφούς, που με ειλικρίνεια και αγάπη τραγούδησα", έγραψε.

 

Πέρασαν πολλά χρόνια, ίσως μια δεκαετία, για να επισκεφθεί ξανά ο Θεοδωράκης την Κύπρο. Στο μεταξύ, είχε μεσολαβήσει η πολιτική του συνεργασία με τον Κ. Μητσοτάκη και ο διορισμός του στο αξίωμα του υπουργού Πολιτισμού. Ο Μητσοτάκης είναι ένας από τους σταθερούς δαίμονες της Κύπρου και το ΑΚΕΛ, το οποίο "αποκήρυξε" τον Θεοδωράκη , διέκοψε κάθε επαφή μαζί του.

 

Τους ένωσε το "όχι"

 

Οι σχέσεις βελτιώθηκαν ραγδαία μετά την προτροπή του Μίκη Θεοδωράκη για καταψήφιση του σχεδίου Ανάν. Βέβαια, η βασική πολιτική θέση του Θεοδωράκη παραμένει η ίδια και υποστηρίζει την ελληνοτουρκική προσέγγιση. "Ο μεγάλος μας εχθρός είναι ο φόβος. Και αυτοί που καλλιεργούν το φόβο, είναι οι πολεμοκάπηλοι που βγαίνουν στα κανάλια και μας τρομοκρατούν", είπε στις 9 Σεπτεμβρίου στη Χίο. Σε ό,τι αφορά το Κυπριακό, είπε πως "είναι λάθος να αντιμετωπίζουμε το σήμερα με τις αρνητικές εμπειρίες του χθες".

Ωστόσο, τοποθετήθηκε κατά του σχεδίου Ανάν, κάτι που - όπως είπε - πίκρανε τους φίλους του στην Τουρκία. "Το "όχι" ήταν σ' ένα σχέδιο πονηρό που στην Κύπρο θα διαιώνιζε την κυριαρχία των ξένων συμφερόντων. Αυτό πιστεύω", είπε.

 

Αυτό το "όχι" ήταν αρκετό για να παραγράψει το σημερινό καθεστώς όλα τα παλιά "αμαρτήματα" του Μίκη Θεοδωράκη και να καλέσει έναν "γραικύλο" και "προδότη" στο Προεδρικό, για να του απονείμει τον Μεγαλόσταυρο του Μακαρίου του Γ', που του στέρησαν με τον τσαμπουκά το 1988, όταν τον απειλούσαν ότι θα τον στείλουν στο Γουδί!

 

Οι 171 οργανώσεις που αποκήρυξαν τον Θεοδωράκη το 1988 τα ξέχασαν όλα - το ίδιο συνέβη και με το τιμώμενο πρόσωπο ή τον "γραικύλο" που πολιτογραφήθηκε Κύπριος. Ο Τ. Παπαδόπουλος έδωσε όρκο μνήμης και τιμής για τον Μ. Θεοδωράκη, που ανάνηψε: "Δεν θα ξεχάσω ποτέ, όπως και κανένας Έλληνας της Κύπρου δεν θα ξεχάσει, την αυθόρμητη παρέμβαση του Μίκη Θεοδωράκη στις παραμονές του δημοψηφίσματος όταν κάλεσε το λαό να απορρίψει την άδικη λύση", είπε, απονέμοντάς του τον Μεγαλόσταυρο του Μακαρίου του Γ'. "Ο Κυπριακός Ελληνισμός, ορθά δέχθηκε αυτή την αξιοπρεπή παρέμβαση, σαν την αγωνιώδη φωνή ενός συνεπή αγωνιστή της δημοκρατίας και της δικαιοσύνης, που σε εκείνη την κρίσιμη για την Κύπρο ώρα εξέφρασε τη συνείδηση του Έθνους"...

 

 

Όταν ο Παπανδρέου αγόραζε ελπίδα

 

Η ελληνοτουρκική προσέγγιση στο Νταβός συνέπεσε χρονικά με την εκλογή του Γιώργου Βασιλείου στο αξίωμα του Προέδρου της Κύπρου. Ο Βασιλείου αντίκριζε θετικά τις εξελίξεις στα ελληνοτουρκικά και πίστευε πως μέσα από τη διαδικασία αυτή θα προωθούσε και το Κυπριακό. Διαφορετική ήταν βέβαια η άποψη αυτών που εκπροσωπούσαν τη λεγόμενη "απορριπτική" σχολή σκέψης στο Κυπριακό, με προεξάρχοντα τον Τάσσο Παπαδόπουλο, ο οποίος ετοιμαζόταν να διαλύσει την Ένωση Κέντρου και να προσχωρήσει στο ΔΗΚΟ.

 

Η εφημερίδα "Κήρυκας" ήταν αυτή που έδωσε τη μάχη για να εκθέσει ως "αντεθνική" τη νέα ελληνική πολιτική. Τότε ήταν η εποχή της "πρόταξης" στο Κυπριακό. Δηλαδή, η ελληνοκυπριακή πλευρά αρνείτο να προσέλθει σε συνομιλίες για τη συνολική επίλυση του Κυπριακού, εκτός κι αν προηγείτο συζήτηση και σημειωνόταν σημαντική πρόοδος στα ζητήματα της αποχώρησης όλων των στρατευμάτων, των εγγυήσεων και των τριών βασικών ελευθεριών. Η στάση αυτή βόλευε την Τουρκία, που επένδυε στο χρόνο για την εδραίωση των τετελεσμένων.

 

Στις αρχές Μαρτίου 1988, ο Παπανδρέου συναντήθηκε με τον Οζάλ στις Βρυξέλλες και συζήτησαν το πλαίσιο στο οποίο θα προχωρούσε η συνεργασία τους. Σε ό,τι αφορούσε την Κύπρο, ο Οζάλ πρότεινε στον Παπανδρέου σταδιακή αποστρατικοποίηση. Η θέση του "Κήρυκα" ήταν πως υπήρξε "σοβαρή και επικίνδυνη παρέκκλιση", ενώ ο Παπανδρέου "πούλησε την πρόταξη", αγοράζοντας... ελπίδα! ("Η μεν Τουρκία αποκτά αυτά που επιδιώκει τώρα, δηλαδή 'τοις μετρητοίς', και η Ελλάδα αρκείται σε υποσχέσεις, για το μέλλον, δηλαδή 'επί πιστώσει'."), έγραφε ο "Κήρυκας" σε ένα ανώνυμο άρθρο που είχε έντονο το στίγμα της γραφής και της σκέψης του Τ. Παπαδόπουλου.

 

 

 

Ο θεοδωρακισμένος εκδότης

 

Με αφορμή τον ξεσηκωμό κατά του Θεοδωράκη, ο εκδότης της εφημερίδας "Ελευθεροτυπία" των Αθηνών Χρ.

Τα "συγχαρητήρια" του Ντενκτάς στον Τεγόπουλο, όπως τα φαντάστηκε ο Λ. Μαύρος.

Τεγόπουλος υπέγραψε το κύριο άρθρο της εφημερίδας (4/4/1988), το οποίο υποστήριζε πως υπήρχε μια ιστορική συγκυρία, λόγω της βούλησης των κυβερνήσεων Παπανδρέου στην Αθήνα, Οζάλ στην Άγκυρα και Βασιλείου στη Λευκωσία για επίλυση των ελληνοτουρκικών διαφορών. "Ας μην εμποδίσουμε το διάλογο, με το ηλίθιο επιχείρημα ότι είναι δεδομένο πως η άλλη πλευρά είναι δόλια και επιχειρεί να μας εξαπατήσει", έγραφε ο εκδότης της "Ελευθεροτυπίας".

 

Στο άρθρο του, ο Χ. Τεγόπουλος, έθιξε δύο μύθους που εξέθρεψε το πολιτικό σύστημα και ο Τύπος στην Ελλάδα και στην Κύπρο:

1. Δεν μπορούμε να ζητούμε να μας παραδώσουν ζωντανούς τους αγνοούμενους που δήθεν κρατούν οι Τούρκοι στις φυλακές. (Αυτή ήταν τότε η θέση της Κύπρου).
2. Χωρίς να δικαιολογείται η τουρκική αγριότητα του 1974, πρέπει να παραδεχτούμε πως δεν αποβιβάστηκαν απρόκλητα οι Τούρκοι στην Κύπρο.

"Γιατί αυτή η μήνις εναντίον του Παπανδρέου και του Θεοδωράκη, επειδή τόλμησαν να επιχειρήσουν να καταρρίψουν αυτούς τους δύο καταστρεπτικούς για τη χώρα μας μύθους;", διερωτήθηκε στο σχόλιό του.

 

Ο μηχανισμός που κινητοποιήθηκε κατά του Θεοδωράκη κατέκλυσε την εφημερίδα με γραπτές διαμαρτυρίες, με κύριο χαρακτηριστικό τις ύβρεις.

Ένα δείγμα του τρόπου αντίδρασης των Κυπρίων είναι η επιστολή του Λάζαρου Μαύρου, ο οποίος, μεταξύ άλλων, έγραφε: "Στ' αλήθεια, πόσα πληρώθηκες από τους Τούρκους κύριε Τεγόπουλε; Κι αν δεν πληρώθηκες, τόσο το χειρότερο για σένα. Δωρεάν πρακτόρευση και ελληνιστί διανομή της τουρκικής προπαγάνδας, έκανες".

 

Ο Λ. Μαύρος δημοσίευσε την επιστολή στην εφημερίδα "Επίκαιρη", υπό τον τίτλο: "Οι Τούρκοι σε πλήρωσαν θεορωρακισμένε εκδότη;". Στην ίδια σελίδα δημοσίευσε μια χαλκευμένη χειρόγραφη επιστολή, με την υπογραφή του Ραούφ Ντενκτάς, ο οποίος έλεγε, τουρκιστί, στον Τεγόπουλο, "ευχαριστώ πολύ"!

Μακάριος Δρουσιώτης

Πολίτης

16/10/2005