Γεύση ...ΑΠΟ ΛΕΥΚΩΣΙΑ
*Η Κύπρος είναι απ' άκρη σ' άκρη ένας απέραντος αρχαιολογικός χώρος. Οκτώ και πλέον χιλιάδες χρόνια Ιστορίας είναι διάσπαρτα στην κυπριακή γη, η οποία για αιώνες τώρα υπήρξε ο παράδεισος των αρχαιοκαπήλων και των τυμβωρύχων. Δεν υπάρχει αξιόλογο μουσείο στο εξωτερικό που να μην περιλαμβάνει στα εκθέματά του αρχαιότητες από την Κύπρο, οι πλείστες των οποίων αποτελούν λεία τυμβωρυχίας. Οι παράνομες ανασκαφές και εξαγωγές αρχαιοτήτων από την Κύπρο είναι ένα μόνιμο και άλυτο πρόβλημα, το οποίο ελάχιστα απασχολεί την κυπριακή πολιτεία.
*Οι σκέψεις αυτές γίνονται κάθε φορά που βγαίνει στη δημοσιότητα άλλη μια ιστορία αρχαιοκαπηλίας, όπως συμβαίνει και αυτές τις μέρες, όπου η κυπριακή Βουλή συζητά, με αρκετή καθυστέρηση, το θέμα της συλλογής Τσεσνόλα, τα εγκαίνια της οποίας τέλεσε ο ίδιος ο πρόεδρος Κληρίδης στο Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης τον περασμένο Απρίλιο. Ο πρόεδρος αποκάλεσε τον Τσεσνόλα αρχαιοκάπηλο και λωποδύτη, αλλά έπλεξε το εγκώμιο του μουσείου, επειδή... ανέδειξε τον κλεμμένο κυπριακό πολιτισμό. Αλλά σε τι διαφέρουν τα μουσεία και οι μεγάλοι συλλέκτες από τους κοινούς λωποδύτες και τους κλεπταποδόχους;
*Είναι γεγονός ότι η πιο μεγάλη λεηλασία του κυπριακού πολιτισμού που έγινε τα νεότερα χρόνια ήταν η οργανωμένη αρπαγή που ακολούθησε τα πρώτα χρόνια μετά την εισβολή στην κατεχόμενη Κύπρο. Ηταν τότε που κλάπηκαν χιλιάδες βυζαντινές εικόνες, τοιχογραφίες και ψηφιδωτά, με πιο γνωστή περίπτωση εκείνη της Παναγίας της Κανακαριάς. Η πολύκροτη δίκη που έγινε στην Ινδιανάπολη των Ηνωμένων Πολιτειών προκάλεσε διεθνές ενδιαφέρον και είχε ως κατάληξη την επιστροφή στην Κύπρο μέρους των κλεμμένων ψηφιδωτών, τα οποία σήμερα εκτίθενται στο βυζαντινό μουσείο της Λευκωσίας.
*Αυτές τις μέρες κυκλοφόρησε στη Βρετανία μια έκθεση του «Ινστιτούτου Αρχαιολογικών Ερευνών Μακ Ντόναλντ» του Πανεπιστημίου Κέμπριτζ, με τίτλο: «Η κλοπή της Ιστορίας: Το παράνομο εμπόριο πολιτιστικού υλικού». Η έκθεση αναφέρεται στην παράνομη εκμετάλλευση πολιτιστικών θησαυρών σε όλο τον κόσμο και συμπεραίνει πως η σύγχρονη λεηλασία είναι μεγαλύτερη σε έκταση απ' ό,τι στο παρελθόν. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς των ερευνητών του Ινστιτούτου, η οικονομική αξία του παράνομου εμπορίου των αντικειμένων αυτών υπολογίζεται να είναι από 150 εκατομμύρια στερλίνες μέχρι δύο δισεκατομμύρια κάθε χρόνο.
Η Κύπρος αναφέρεται στην έκθεση ως ένα από τα μεγαλύτερα θύματα αυτής της λεηλασίας και ως ξεχωριστό παράδειγμα η υπόθεση των μωσαϊκών της Κανακαριάς. Η περίπτωση των μωσαϊκών της Παναγίας της Κανακαριάς είναι η μοναδική επιτυχία της Κύπρου στον τομέα της διεκδίκησης κλεμμένων αρχαιοτήτων στην Ιστορία του νησιού. Για την Ιστορία, όμως, να αναφέρουμε ότι αυτό το επίτευγμα οφείλεται στην πρωτοβουλία μερικών ανθρώπων, οι οποίοι ενεργώντας «πραξικοπηματικά» έφεραν προ τετελεσμένων την κυπριακή κυβέρνηση, καθώς και στην επιμονή και τη χρηματική βοήθεια του αρχιεπισκόπου Χρυσοστόμου. Εάν δεν υπήρχαν αυτές οι συγκυρίες, πολύ πιθανόν κάποιος πρώην διευθυντής του Τμήματος Αρχαιοτήτων της Κύπρου θα βοηθούσε κάποιο ξένο μουσείο να συντηρήσει τα κλεμμένα μωσαϊκά και κάποιος πρόεδρος της Δημοκρατίας θα το ευχαριστούσε διότι εκθέτει τον κυπριακό πολιτισμό!..
*Η λεηλασία των αρχαιοτήτων στα κατεχόμενα αποτελεί το μεγάλο άλλοθι της κυπριακής πολιτείας για την αδράνεια που δείχνει στον τομέα της προστασίας και κυρίως της προβολής των αρχαιοτήτων όχι στους τουρίστες αλλά στους αυτόχθονες κατοίκους. Στο Δημόσιο εργάζονται καμιά δεκαριά αρχαιολόγοι όλοι κι όλοι, οι οποίοι κάνουν ό,τι μπορούν. Το κυπριακό μουσείο το έχουν ιδρύσει οι Εγγλέζοι το 1930 και από τότε δεν έχουμε βάλει ούτε ένα καρφί σ' αυτό. Οι αρχαιολογικές ανασκαφές γίνονται, στην πλειονότητά τους, από ξένες αποστολές. Στα παιδιά μας δεν διδάσκουμε τον πολιτισμό μας όπως θα έπρεπε. Το υπουργείο Παιδείας εγκρίνει μαθητικές εκδρομές στα MacDonald's και δεν δημιουργεί υποδομή για να εντάξει τον πολιτισμό στα εκπαιδευτικά του προγράμματα.
*Εν κατακλείδι, η σχέση (και η ασχετοσύνη) της πολιτείας με τον πολιτισμό συνοψίζεται σε μια φράση που είπε ο πρόεδρος Κληρίδης, όταν παρέδιδε ένα αρχαίο αντικείμενο στον Πρόεδρο Στεφανόπουλο, όταν ο τελευταίος επισκέφθηκε την Κύπρο τον περασμένο χρόνο: «Σας χαρίζω, κ. Πρόεδρε, αυτό το ωραίο ποτήρι για να πίνετε μέσα ζιβανία»!
Σημ.: Η ζιβανία (κυπριακό τσίπουρο) είναι το αγαπημένο ποτό του προέδρου Κληρίδη.
Μακάριος Δρουσιώτης
Ελευθεροτυπία
28/06/2000