Συναντίληψη για λύση στο τέλος του χρόνου
Τίτλοι τέλους τον Οκτώβρη
Τίποτα δεν είναι πια το ίδιο στο Κυπριακό μετά τη συνάντηση της Γενεύης. Το ανακοινωθέν του Μπαν Γκι-μουν, αν και διατυπωμένο με διπλωματική γλώσσα, αποδίδει με καθαρότητα αυτά που λέχθηκαν -κυρίως από τον Γενικό Γραμματέα- εντός της αίθουσας, τα οποία μπορούν να συνοψιστούν σε μία φράση ως εξής:
"Ο χρόνος εξαντλείται, λύση τώρα ή ναυάγιο, και ο καθένας ν' αναλάβει τις ευθύνες του".
Σύμφωνα με άριστα ενημερωμένες πηγές του "Π", ο Γενικός Γραμματέας έχει καταστήσει ξεκάθαρο τον οδικό χάρτη των Ηνωμένων Εθνών και δεν άφησε περιθώρια για παρερμηνείες ή τακτικισμούς σε σχέση με τη διαχείριση του χρόνου. Οι επόμενοι μήνες θα είναι -αυτή τη φορά για τα καλά- οι πιο κρίσιμοι στην ιστορία του προβλήματος.
Σύμφωνα με την ίδια πηγή: "Η προσπάθεια είναι για λύση μέχρι το τέλος αυτού του χρόνου και δημοψηφίσματα στις αρχές του άλλου για να είναι το ομόσπονδο κράτος έτοιμο ν' αναλάβει την Προεδρία της ΕΕ. Αυτό έγινε απόλυτα κατανοητό στους ηγέτες και υπήρξε συναντίληψη ως προς το στόχο. Είτε θα υπάρξει λύση, είτε ναυάγιο, και η κάθε πλευρά θα κριθεί αναλόγως του πόσο υποβοηθητική ή μη θα είναι στην τελική ευθεία".
Αν και η συνάντηση είχε περισσότερο διαδικαστικό χαρακτήρα, άγγιξε και την ουσία σε κεφαλαιώδη ζητήματα, όπου υπήρξαν εκατέρωθεν διευκρινίσεις που βοήθησαν στο να σπάσει το αδιέξοδο. Συγκεκριμένα, η ελληνοκυπριακή πλευρά ξεκαθάρισε διά στόματος Χριστόφια ότι η διζωνικότητα θα επιβληθεί εκ των πραγμάτων, διότι οι περισσότεροι Ε/Κ δεν ενδιαφέρονται να επιστρέψουν υπό τ/κ διοίκηση και προτιμούν ανταλλαγή ή αποζημίωση. Αυτό σημαίνει ότι οι Τ/Κ θα έχουν πλειοψηφία στις περιουσίες και στον πληθυσμό στην τουρκική ζώνη. Ο Έρογλου αποδέχτηκε να συζητήσει το εδαφικό στη βάση κριτηρίων, ζητώντας ευθείες γραμμές στα διοικητικά όρια των Πολιτειών και όχι ενδιάμεσα καντόνια. Με τον τρόπο αυτό γίνεται η διασύνδεση του περιουσιακού με το εδαφικό, που σημαίνει ότι η ελληνοκυπριακή πλευρά θα δώσει περιουσίες έναντι εδάφους υπό ελληνοκυπριακή διοίκηση. Στα εδάφη οπωσδήποτε θα περιλαμβάνεται και η Μόρφου, καθώς, χωρίς τη Μόρφου δεν περνά με τίποτα δημοψήφισμα από την ελληνοκυπριακή πλευρά. Επίσης, είναι ανοιχτό το ενδεχόμενο για ειδικό καθεστώς στην Καρπασία.
Ο οδικός χάρτης
Σύμφωνα με την ενημέρωση που εξασφάλισε ο "Π", ο οδικός χάρτης που έχει συμφωνηθεί αλλάζει εντελώς τη φύση των συνομιλιών. Η κυπριακή ιδιοκτησία υποβαθμίζεται, με τα Ηνωμένα Έθνη να αναλαμβάνουν τα ηνία των διαπραγματεύσεων. Η δήλωση του Αλεξάντερ Ντάουνερ ότι οι τελευταίοι τρεις μήνες ήταν οι πιο αντιπαραγωγικοί από τότε που ξεκίνησαν οι συνομιλίες ήταν η δημόσια παραδοχή ότι ο διάλογος, όπως διεξαγόταν μέχρι τώρα, δεν έχει απολύτως καμιά προοπτική.
| "Κανείς δεν μπορεί να προδικάσει από τώρα ποιο θα είναι το αποτέλεσμα. Όμως είναι απολύτως βέβαιο πως το 2012 δεν θα έχουμε συνομιλίες για το Κυπριακό" |
Μέχρι τις 20 Ιουλίου θα κλείσουν οι ημερομηνίες για τις διήμερες συναντήσεις που θα γίνουν στο επόμενο τρίμηνο και οι οποίες θα αγγίξουν όλες τις πτυχές εκτός των εγγυήσεων. Στο τραπέζι θα κάθονται τεχνοκράτες των Ηνωμένων Εθνών, οι οποίοι θα προτείνουν γεφυρωτικές προτάσεις. Η κυπριακή ιδιοκτησία θα είναι τύποις σε ισχύ, καθώς θα πρέπει οι ηγέτες να λάβουν σοβαρά υπόψη τις όποιες εισηγήσεις. Όμως, ο βαθμός συνεργασίας τους σε όλη αυτή τη διαδικασία είναι που θα μετρήσει στην απόδοση ευθυνών, στην περίπτωση που οι συνομιλίες καταλήξουν σε ναυάγιο. Μέλος της ε/κ διαπραγματευτικής ομάδας πάντως υποστήριξε ότι δεν συμφωνήθηκε κάτι τέτοιο και ότι οι διαδικασίες θα συζητηθούν το επόμενο δεκαήμερο στη Λευκωσία. Στο μεταξύ, ο Μπαν Γκι-μουν θα ενημερώσει το Συμβούλιο Ασφαλείας με ενδιάμεση έκθεσή του για τα αποτελέσματα της συνάντησης της Γενεύης και θα επιδιώξει να εξασφαλίσει την υποστήριξή του για τη συνέχεια. Μέχρι στιγμής, όπως προκύπτει και από το τελευταίο ψήφισμα για την ανανέωση της ΟΥΝΦΙΚΥΠ, το Συμβούλιο Ασφαλείας στηρίζει πλήρως την απόφαση του Μπαν Γκι-μουν για κορύφωση της πρωτοβουλίας του τους επόμενους μήνες.
Η ε/κ πλευρά, που μέχρι τώρα επεδίωκε υποβαθμισμένη συμμετοχή των Ηνωμένων Εθνών και επέμενε στη διατήρηση της κυπριακής ιδιοκτησίας, προφανώς για να μην χάσει τον έλεγχο στο χρόνο, θεωρεί πια θετική τη συμμετοχή των εμπειρογνωμόνων με ιδέες και εισηγήσεις και φέρνει ως παράδειγμα το περιουσιακό και τον πληθυσμό, όπου και στις δύο περιπτώσεις έκρινε θετικές τις παρεμβάσεις και τις εισηγήσεις των τεχνοκρατών.
Ο στόχος των Ηνωμένων Εθνών είναι να κατευθύνουν τις συζητήσεις στα μεγάλα και στα ουσιώδη, και να αφήσουν στην άκρη τις λεπτομέρειες. "Επεσήμανα και προς τους δύο ηγέτες τη σημασία τού να βλέπεις μπροστά στο στόχο περισσότερο από το να επικεντρώνεσαι στο πρόβλημα με κάθε λεπτομέρεια", αναφέρει στη δήλωσή του ο Γενικός Γραμματέας, παραπέμποντας στις ατέρμονες συζητήσεις για δευτερευούσης σημασίας ζητήματα, όπως για παράδειγμα αυτό της ομοσπονδιακής αστυνομίας που συζητείται τις τελευταίες έξι συναντήσεις. Στο πρόγραμμα εργασίας που θα καταρτιστεί από τον ΟΗΕ θα δοθεί χρόνος για όλα τα κεφάλαια και θα επιδιωχθεί ένα τελικό πάρε δώσε επί των σημαντικών διαφορών. Ο ωφέλιμος χρόνος -δεδομένων των υποχρεώσεων των ηγετών- είναι δύο μήνες, που, αν υπάρχει πολιτική βούληση, θεωρείται αρκετός.
Ο Γενικός Γραμματέας έχει ορίσει από τώρα την επόμενη τριμερή που θα γίνει περί τις 20 Οκτωβρίου στη Νέα Υόρκη. Η νέα τριμερής δεν θα είναι ολιγόωρη, αλλά πιθανόν να πάρει το χαρακτήρα τριμερούς διάσκεψης, κατά την οποία θα επιδιωχθεί το τελικό πάρε δώσε στα ζητήματα που εκκρεμούν, με τον Γενικό Γραμματέα να διαδραματίζει ρόλο.
Αυτό που ξεκαθάρισε ο Μπαν Γκι-μουν στους ηγέτες στη Γενεύη είναι πως τον Οκτώβριο θα είναι σε θέση να κρίνει αν το Κυπριακό θα λυθεί μέχρι το τέλος του χρόνου ή όχι. Αν τα πράγματα κυλήσουν ομαλά, τον Οκτώβριο θα ανακοινωθεί η διεθνής διάσκεψη και τον Μάρτιο - Απρίλιο θα διεξαχθούν δημοψηφίσματα. Αν υπάρξει αδιέξοδο, ο Γενικός Γραμματέας θα καταθέσει την εντολή και με μια εκτενή έκθεσή του θα εξηγήσει γιατί απέτυχε η πρωτοβουλία του και γιατί το Κυπριακό δεν μπορεί να λυθεί στη βάση της ομοσπονδίας. Η νέα διαδικασία, ανάφερε στη δήλωσή του ο Μπαν Γκι-μουν, "θα πάρει τις κυπριακές διαπραγματεύσεις κοντά στην ολοκλήρωσή τους και θα μου επιτρέψει να δώσω θετική Έκθεση στο Συμβούλιο Ασφαλείας". Με αυτή του την αναφορά αφενός ο Γενικός Γραμματέας προσδιορίζει με σαφήνεια το χρονικό τέλος των συνομιλιών και αφετέρου προειδοποιεί με διπλωματικό ύφος ότι θα υποβάλει καταληκτική έκθεση στο Συμβούλιο Ασφαλείας.
Κανείς δεν μπορεί να προδικάσει από τώρα ποιο θα είναι το αποτέλεσμα. Όμως είναι απολύτως βέβαιο πως το 2012 δεν θα έχουμε συνομιλίες για το Κυπριακό.
Για το χρονοδιάγραμμα αυτό είναι ενήμερη και η ΕΕ, που έχει δώσει την πλήρη στήριξή της στον Γενικό Γραμματέα, ενώ διόλου τυχαία δεν ήταν η δήλωση του προέδρου της Επιτροπής, Ζοζέ Μπαρόζο, την παραμονή της συνάντησης της Γενεύης. Οι πιέσεις που θα ασκηθούν στο αμέσως επόμενο διάστημα από τη διεθνή κοινότητα θα είναι αφόρητες και οι συνέπειες μιας κατάρρευσης τόσο επώδυνες, που θα είναι δύσκολο για οποιοδήποτε από τα δύο μέρη να χρεωθεί την ευθύνη ενός ναυαγίου.
Ποιος θα πείσει τον κόσμο;
Τα Ηνωμένα Έθνη, η ΕΕ και γενικά η διεθνής κοινότητα μπορούν να πιέσουν ή να πείσουν την ηγεσία να αποδεχτεί μια λύση, όμως δεν μπορούν να μπουν στην κάλπη και να ψηφίσουν εκ μέρους των πολιτών. Ο μεγαλύτερος πονοκέφαλος των μεσολαβητών είναι το αρνητικό κλίμα στην κοινή γνώμη, το οποίο αποδίδεται στην αρνητική ρητορική των ηγετών και την εχθρική προς τη λύση προκατάληψη των ΜΜΕ.
Στη δήλωσή του ο Μπαν Γκι-μουν αναφέρει ότι οι ηγέτες έχουν συμφωνήσει ότι πρέπει να αρχίσουν να οικοδομούν υποστήριξη για μια συνολική λύση. "Στις δύο πλευρές το κοινό έχει κουραστεί. Και οι δύο ηγέτες πρέπει να ανανεώσουν την ελπίδα και τον ενθουσιασμό για μια λύση", ανέφερε, και τόνισε ότι οι Χριστόφιας και Έρογλου "έχουν αναγνωρίσει την ανάγκη να αρχίσουν να προετοιμάζουν τις αντίστοιχες κοινότητές τους για τους συμβιβασμούς που απαιτούνται για μια διευθέτηση και για την προοπτική τού να ζουν μαζί σε μια ενωμένη Κύπρο".
Η δέσμευση αυτή έχει αναληφθεί και στις προηγούμενες συναντήσεις των Κυπρίων ηγετών με τον Μπαν Γκι-μουν, αλλά δεν τηρήθηκε, με τη μια πλευρά να επιρρίπτει την ευθύνη στην άλλη για τη μη επίτευξη προόδου.
Ό,τι και να συμβαίνει, αποτελεί πια πραγματικότητα η αποστασιοποίηση της κοινής γνώμης από την προοπτική της λύσης. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα της μη κυβερνητικής οργάνωσης "Κύπρος 2015", το 35% των Ελληνοκυπρίων, δηλαδή κάτι περισσότερο από τον ένα στους τρεις πολίτες, δηλώνει από τώρα ότι θα ψηφίσει "όχι" και ένα άλλο 11% τείνει προς το "όχι". Οι αντίστοιχοι αριθμοί του "ναι" είναι 10% ("ναι" από τώρα) και 13% (τείνει προς το "ναι".) Πριν δύο χρόνια το "όχι" και η τάση προς το "όχι" ήταν 34%. Τα τελευταία δύο χρόνια η απόρριψη της λύσης με βάση την υπό εξέλιξη διαδικασία αυξήθηκε κατά 10%. Η εξέλιξη αυτή είναι η μεγαλύτερη αποτυχία της πολιτικής Χριστόφια στο Κυπριακό, ο οποίος ξεκίνησε την προεδρία του με τις καλύτερες προοπτικές για λύση και κατέληξε με το τσιμέντωμα του "όχι".
Σύμφωνα με την πιο πάνω έρευνα, οι προοπτικές ενός δημοψηφίσματος είναι ακόμα ανοιχτές, όμως μέρα με τη μέρα η αποδοχή μιας λύσης από την κοινωνία εξασθενίζει. Την πλάστιγγα θα γείρει το 35% που δεν ξέρει ακόμη τι θα κάνει. Όμως, για να πεισθεί αυτός ο κόσμος να στηρίξει ένα σχέδιο λύσης, θα έπρεπε να είχε ήδη αρχίσει η καλλιέργεια κουλτούρας συμφιλίωσης, η οποία εξαγγέλλεται μεν ως στόχος, αλλά υποσκάπτεται καθημερινά από τον ίδιο το συνομιλητή ως μέρος του παιχνιδιού επίρριψης ευθυνών.
Για να υπάρξει λύση χρειάζεται οπωσδήποτε η στήριξη του ΔΗΣΥ και ειδικά του προέδρου του κόμματος, Νίκου Αναστασιάδη, κάτι που δεν θεωρείται πια δεδομένο. Η στήριξη του ΔΗΣΥ προς τον Χριστόφια τους πρώτους 18 μήνες της προεδρίας του δεν υφίσταται πλέον και η ευθύνη βαραίνει κυρίως τον Χριστόφια, ο οποίος δεν θέλει να έχει καμιά σχέση και καμιά επαφή με τον Αναστασιάδη. Τώρα, ο πρόεδρος του ΔΗΣΥ θεωρεί ότι ο Χριστόφιας "δεν ξέρει και δεν μπορεί" να λύσει το Κυπριακό και προετοιμάζεται για τις προεδρικές εκλογές του 2013.
Τι θα γίνει, όμως, όταν θα κορυφωθεί η διαδικασία τους επόμενους μήνες; Θα κάνει ανοίγματα ο Χριστόφιας προς τον Αναστασιάδη και θα υπάρξει ανταπόκριση; Πάντως, ακόμα και μετά τη Γενεύη ο Χριστόφιας επικοινώνησε με τον Μάριο Καρογιάν και τον ενημέρωσε, όχι όμως με τον πρόεδρο του ΔΗΣΥ, εμμένοντας στο δόγμα ότι ο εταίρος του είναι μόνο το ΔΗΚΟ. Η εμμονή αυτή του Χριστόφια ίσως βγάλει τον Αναστασιάδη από τα διλήμματα και του ανοίξει το δρόμο για τις προεδρικές το 2013. Όμως, μέχρι τότε τι Κύπρος θα υπάρχει και ποιας Κύπρου θα προεδρεύει;
Μέσα η Τουρκία
Ο ΟΗΕ, προτού προχωρήσει στην κορύφωση της διαδικασίας, εξασφάλισε τη συγκατάθεση της Τουρκίας. Σύμφωνα με πληροφορίες του "Π", η τουρκική κυβέρνηση έδωσε τη συγκατάθεσή της στον Μπαν Γκι-μουν να προχωρήσει, με τη δέσμευση ότι θα υπάρξει καταληκτικό χρονοδιάγραμμα.
Κατά την πρόσφατη επίσκεψή του στην Άγκυρα, ο Αλεξάντερ Ντάουνερ ζήτησε από τον Αχμέτ Νταβούτογλου να ενθαρρύνει τον Έρογλου να είναι πιο εποικοδομητικός, ενώ έθεσε το αίτημα του ΟΗΕ για επιβεβαίωση των συμφωνηθέντων μεταξύ Χριστόφια και Ταλάτ, καθώς και για τη μη αμφισβήτηση της βάσης των συνομιλιών.
Αμέσως μετά ο Νταβούτογλου τηλεφώνησε στον Έρογλου και του υπέδειξε να είναι περισσότερο συνεργάσιμος στις συνομιλίες. Ο ΟΗΕ αναμένει ότι ο Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος θα επισκεφθεί την κατεχόμενη Κύπρο την ερχόμενη εβδομάδα, θα εκφράσει τη στήριξή του στο περιεχόμενο της δήλωσης του Γενικού Γραμματέα και θα μιλήσει για την ανάγκη λύσης μέχρι το τέλος του χρόνου. Εξάλλου, αυτός είναι και ο τόνος που δίνει ο τουρκικός Τύπος μετά τη Γενεύη.
Μακάριος Δρουσιώτης
Πολίτης
10/07/2011