Μακαριος Δρουσιώτης

Ο Χρίστος Πουργουρίδης εμφανίζεται τον τελευταίο καιρό εντελώς αλλαγμένος.  Οι τολμηρές θέσεις που εκφράζει έγιναν αισθητές από την κοινή γνώμη και πολλοί είναι εκείνοι που διερωτώνται πού το πάει.  Ο ίδιος αναφέρει ότι δεν πρόκειται να πάει πουθενά.  Θα παραμείνει στη μάχιμη πολιτική και μάλιστα θα διεκδικήσει την ηγεσία του ΔΗΣΥ.  Στη σημερινή αντεξέταση ο Χρίστος Πουργουρίδης αναφέρει ότι ο Κληρίδης κυβερνά σαν ρωμαίος αυτοκράτορας και ότι είναι γνήσιο πνευματικό τέκνο του αρχιεπισκόπου Μακαρίου.  Η αναφορά αυτή μας πέταξε πίσω στη δεκαετία του 1960, για να επιστρέψουμε ξανά στα 1990, όπου μια επίσκεψη στο Άγιο Όρος ήταν αρκετή για να τον βοηθήσει να γίνει άλλος άνθρωπος.

 

Γιατί κατά τη γνώμη σας απέτυχε το πείραμα Αλέκος Μαρκίδης;

Το εγχείρημα Μαρκίδη απέτυχε για δύο βασικούς λόγους.  Ο πρώτος λόγος ήταν το κακό «τάιμινγκ» στην εξαγγελία των προθέσεων του και ο δεύτερος το γεγονός ότι με τις ανακοινώσεις που έκανε το ΔΗΚΟ δόθηκε η εντύπωση ότι ήταν κομματικός και όχι ανεξάρτητος υποψήφιος.

 

Το ότι δεν ξεκαθάρισε εξ αρχής τις προθέσεις του δεν του έκανε ζημιά;

Το γεγονός ότι προσπάθησε να εξασφαλίσει κομματικές υποστηρίξεις προτού εξαγγείλει την υποψηφιότητά του, έδωσε την εντύπωση ότι ήθελε την εξουσία με τη μέθοδο της συναλλαγής.

 

Ήταν και η «εθναρχική» προσέγγιση της ενδεχόμενης υποψηφιότητάς του κάτι που σχολιάστηκε αρνητικά.

Είναι αλήθεια ότι δόθηκε το μήνυμα ότι ήθελε κάποιοι να μαγειρέψουν το φαγητό, να είναι και καλομαγειρεμένο, να του το σερβίρουν μέσα στο πιάτο και να του δώσουν το μαχαίρι και το πιρούνι να το φάει.

 

Πέρα από τις λανθασμένες κινήσεις τακτικής υπήρξαν και οι καταγγελίες για εκβιασμούς.

Εκβιασμοί υπό την έννοια της φυσικής απειλής δεν γνωρίζω εάν έχουν γίνει.  Σίγουρα, όμως, δημιουργήθηκε ένα κλίμα, το οποίο είχε ως παράγωγό του την άσκηση έντονων ψυχολογικών πιέσεων.

 

Ποια η διαφορά μεταξύ των δύο;

Στη δική μου αντίληψη ο εκβιασμός και η ψυχολογική πίεση είναι ένα και το αυτό πράγμα.  Άλλωστε και στη νομική ορολογία δεν υπάρχει διαφορά μεταξύ της ψυχολογικής πίεσης και του εξαναγκασμού.

 

Εσείς γίνατε δέχτης τέτοιων εκβιασμών;

Ψυχολογικός εκβιασμός επιχειρήθηκε από πολλές πλευρές προς πολλές κατευθύνσεις περιλαμβανομένου και του εαυτού μου.

 

Ήταν αποτέλεσμα αυτών των πιέσεων η πρόσφατη δήλωσή σας να υποστηριχθεί ο Κληρίδης;

Όχι δεν υπέκυψα σε εκβιασμούς για να κάνω αυτή τη δήλωση.  Απλώς πήρα το μήνυμα από εκατοντάδες ανθρώπους ότι αν προχωρούσαμε με τον Μαρκίδη θα επέρχετο διάσπαση του ΔΗΣΥ, κάτι που άρχισε να μου προκαλεί πανικό.

 

Γιατί δεν σας κάνει ο κ. Κληρίδης και θέλατε έναν άλλο υποψήφιο;

Έχει πολύ καιρό που έχω διατυπώσει την άποψη ότι δεν μπορεί ο πρόεδρος της Δημοκρατίας να έχει εξουσίες ρωμαίου αυτοκράτορα.

 

Έχει τέτοιες τάσεις ο κ. Κληρίδης;

Δυστυχώς ναι.  Όλη αυτή την περίοδο κυβέρνησε την Κύπρο με ένα αυταρχικό τρόπο ως να ήταν ρωμαίος αυτοκράτορας.

 

Ο κ. Κληρίδης έχει φήμη δημοκρατικού ανθρώπου.

Είναι αλήθεια ότι είναι εκ φύσεως δημοκρατικός άνθρωπος, αλλά έχει την αντίληψη ότι ο εκλελεγμένος πρόεδρος της Δημοκρατίας πρέπει να ασκεί όλες τις εξουσίες που του παρέχει το σύνταγμα και οι νόμοι χωρίς να λαμβάνει κανένα υπόψη.  Αυτή είναι μια εντελώς αντιδημοκρατική στάση.

 

Έχετε παραδείγματα τέτοιου αυταρχισμού;

Όταν ο κ. Μάτσης, εκ μέρους του ΔΗΣΥ, του ζήτησε την αντικατάσταση του κ. Ευαγγέλου, αντί να απαντήσει ότι για τον συγκεκριμένο υπουργό υπήρχε αντίδραση και από το ΔΗΚΟ και ότι θα συζητούσε τρόπους αντικατάστασής του, απάντησε ότι εκείνος είναι που διορίζει τους υπουργούς και έχει το απόλυτο δικαίωμα να τους παύει όποτε εκείνος θέλει.

 

Το παράδειγμά σας μπορεί να μην είναι το καλύτερο.  Κάποιος άλλος θα έλεγε ότι αυτό είναι υπέρ του Κληρίδη διότι στηρίζει τους συνεργάτες του.

Το παράδειγμά μου είναι το κάλλιστο.  Είναι ένα πράγμα να συζητήσεις με τα κόμματα που σε υποστηρίζουν και με επιχειρήματα να τους υποδείξεις ότι δεν μπορεί να γίνει αυτό το πράγμα και είναι κάτι εντελώς διαφορετικό να απορρίψεις μια εισήγηση κατ? αυτό τον απόλυτο τρόπο.

 

Παρ? όλα αυτά θα τον ψηφίσετε τον κ. Κληρίδη.

Θα τον ψηφίσω διότι ο σκοπός δεν αγιάζει τα μέσα.  Δεν πιστεύω ότι νομιμοποιούμαι να επιβάλω διά πυρός και σιδήρου τη δική μου άποψη όταν το επιχείρησα με χίλιους δυο άλλους τρόπους και απέτυχα.  Αυτό είναι το κόστος της δημοκρατίας.

 

Θα ψηφίσετε έναν άνθρωπο που δεν συμφωνείτε μαζί του για χάριν της κομματικής πειθαρχίας;

Δεν διαφωνώ σε όλα με τον κ. Κληρίδη.  Τον σέβομαι και τον εκτιμώ, αλλά πίστευα ότι ήρθε η ώρα να αποχωρήσει.  Τώρα, όπως έχουν διαμορφωθεί τα πράγματα, είμαστε υποχρεωμένοι να εκλέξουμε τον Κληρίδη, διότι αλίμονο εάν εκλεγεί ο Ιακώβου.

 

Γιατί αλίμονο;

Ο Κληρίδης είναι ασύγκριτα καλύτερος από τον Ιακώβου.  Η διαφορά είναι όπως την ημέρα με την νύχτα?

 

Όταν έγινε γνωστό ότι υποστηρίζατε τον κ. Μαρκίδη είχατε αισθανθεί απομόνωση;

Οφείλω να ομολογήσω πως ναι.  Παρ΄όλο που ήταν πολλοί εκείνοι που συμφωνούσαν με τις απόψεις μου, οι μάζες δεν μπορούσαν να με καταλάβουν.

 

Τους προβληματισμούς σας αυτούς γιατί δεν τους θέσατε στον κ. Κληρίδη μέσα από τα συλλογικά όργανα του κόμματος;

Πλείστες συνεδρίες των συλλογικών οργάνων, από την εποχή που ήταν πρόεδρος του κόμματος ο Κληρίδης κατέληγαν σε ένα κομφούζιο.  Συζητούσαμε για ώρες, δεν καταλήγαμε σε τίποτα, και στο τέλος της ημέρας, όταν τέλειωνε η συνεδρία, ο ένας ρωτούσε τον άλλο τι αποφασίσαμε.  Συνήθως απαντούσε ο Μανόλης Χριστοφίδης, ο οποίος έλεγε ότι αποφασίσαμε «όπως είπαμε».

 

Τι σημαίνει το «όπως είπαμε»;

Δεν ξέρω.  Αυτή ήταν πάντως για χρόνια η τελική κατάληξη των συνεδριάσεων.

 

Οι ανακοινώσεις που βγάζατε;

Όπως είπαμε?

 

Και οι δηλώσεις του προέδρου;

Αυτές εξέφραζαν την πολιτική του κόμματος.

 

Την οποία ποιος προκαθόριζε, αφού δεν λειτουργούσαν τα συλλογικά όργανα;

Ο ίδιος ο πρόεδρος.

 

Όταν πηγαίνατε στο προεδρικό μέγαρο σε συσκέψεις με τον κ. Κληρίδη, τι λέγατε;

Πηγαίναμε εκεί και πίναμε τον καφέ μας.  Πολλοί  έπιναν «καροτόζουμο» διότι έκαναν υγιεινή διατροφή.  Γινόταν κάποια ενημέρωση και ορισμένοι έπαιρναν το λόγο για να διατυπώσουν κάποιες απόψεις.  Μετά φεύγαμε.  Εγώ δεν θυμάμαι να καταλήξουμε ποτέ σε οποιαδήποτε συγκεκριμένη απόφαση.

 

Τότε ποιος έπαιρνε τις αποφάσεις;

Σε μερικά παρεμφερή θεματάκια κάτι αποφασίζαμε.  Αλλά για θέματα ουσίας, πολιτικής και στρατηγικής ουδέποτε πήραμε αποφάσεις.  Τα θέματα αυτά τα αποφάσιζε ο πρόεδρος όπως είπαμε?

 

Συνεχίζεται μέχρι σήμερα αυτή η κατάσταση;

Δεν συμμετέχω πλέον, αλλά απ? ό,τι πληροφορούμαι από τα μέλη του Πολιτικού Γραφείου το δόγμα του «όπως είπαμε» εξακολουθεί να διέπει τις συσκέψεις.

 

Μήπως αποφασίσατε να εγκαταλείψετε την πολιτική και γι? αυτό το λόγο μιλάτε έτσι ελεύθερα;

Όχι μόνο δεν θα τερματίσω την πολιτική μου σταδιοδρομία, αλλά στο επόμενο συνέδριο του κόμματος θα διεκδικήσω μια από τις ανώτατες θέσεις του κόμματος, μη αποκλειομένης και της θέσης του προέδρου.

 

Γιατί δεν το κάνατε μέχρι τώρα;

Ίσως να ήταν λάθος μου, διότι όταν ένας ελέγχει τις φιλοδοξίες του κάποιοι το εκλαμβάνουν ως αδυναμία.

 

Γιατί τόσα χρόνια δεν έχετε κάνει κριτική στη νοοτροπία του Κληρίδη;

Όταν μπεις σε έναν κομματικό μηχανισμό, κι αυτό ισχύει σε όλα τα κόμματα, δημιουργούνται τέτοια γρανάζια που είναι πάρα πολύ δύσκολο να ξεφύγεις.  Λόγω των δύσκολων καιρών που πέρασε ο ΔΗΣΥ τα πρώτα χρόνια της ίδρυσής του, δημιουργήθηκε ένα κλίμα συσπείρωσης γύρω από τον Κληρίδη.  Σταδιακά άρχισε να διαμορφώνεται γύρω από το πρόσωπο του προέδρου το φαινόμενο της προσωπολατρίας.  Μέσα σε τέτοιες συνθήκες δεν μπορείς να επιβάλεις απόψεις με επιχειρήματα.

 

Προέρχεστε από ένα χώρο, ο οποίος κατηγόρησε τον Μακάριο ως προσωπολάτρη.  Θεωρείτε ότι η ιστορία επαναλαμβάνεται;

Χωρίς δισταγμό θα έλεγα ότι ο Γλαύκος Κληρίδης είναι το πιο γνήσιο τέκνο του Μακαρίου.  Είναι μαέστρος στο να επιτυγχάνει τη συσπείρωση του κόμματος, στο να κάμνει όσους διαφωνούν να είναι αδύνατοι στο να αναδείξουν τις διαφωνίες τους και στο να πείθει τους οπαδούς του να τον λατρεύουν.

 

Έτσι συμβαίνει όταν ένας ηγέτης είναι χαρισματικός.

Για μένα αυτά δεν είναι στοιχεία υγιούς δημοκρατίας.  Ο ηγέτης δεν πρέπει να επιδιώκει αυτό το κλίμα.  Αντιθέτως, όταν το βλέπει να δημιουργείται πρέπει να προσπαθήσει να το ανακόψει και να καλλιεργήσει τον ελεύθερο διάλογο.

 

Εσείς έχετε κάνει την αυτοκριτική σας για την προ του 1974 περίοδο;

Εγώ προσωπικά την έχω κάνει και έχω μια ξεκάθαρη άποψη για το τι είχε συμβεί.

 

Δηλαδή;

Εγώ άρχισα να αντιπολιτεύομαι τον Μακάριο την επομένη μέρα της δολοφονίας του Ανδρέα Παντελίδη το 1962, ο οποίος ήταν προσωπικός μου φίλος.  Μερικές ώρες προτού τον δολοφονήσουν ήταν μαζί μου στο σπίτι της αδελφής μου.

 

Θεωρείτε τον Μακάριο υπεύθυνο για τη δολοφονία;

Όχι δεν πιστεύω ότι είχε οποιαδήποτε προσωπική ανάμιξη.  Ήταν όμως ένοχο το καθεστώς, το οποίο επέτρεπε να γίνονται όλα αυτά.  Πήρα αυτό το δρόμο, διότι δεν υπήρχε δημοκρατία ούτε δημοκρατικοί θεσμοί.

 

Ο οποίος τελικά κατέληξε σε ένοπλο ενωτικό αγώνα?

Η πεμπτουσία της διαφοράς μας με τον Μακάριο ήταν τα δημοκρατικά ελλείμματα.  Στη συνέχεια η αντιπολίτευση υπέπεσε σε ένα μεγάλο ιστορικό λάθος.  Αντί να αντιπολιτευθούμε την κυβέρνηση μέσα σε δημοκρατικά πλαίσια, όπου σε κάποια στιγμή μοιραία ο αγώνας μας θα καρποφορούσε, στραφήκαμε στον ενωτικό αγώνα.

 

Πώς έγινε αυτή η στροφή;

Δεν ήταν δική μας η επιλογή.  Κάποιοι τρίτοι μας χρησιμοποίησαν και μας έσπρωξαν σε δυναμική αντιπαράθεση με τον Μακάριο με αφορμή την Ένωση, η οποία κατέληξε στην τραγωδία.  Είχαμε δίκαιο στο ότι υπήρχαν δημοκρατικά ελλείμματα, αλλά σε ό,τι αφορά τον ενωτικό αγώνα αδικήσαμε τον Μακάριο.

 

Τον αδικήσατε υπό ποια έννοια.

Ο Μακάριος σε κανένα στάδιο της ζωής του δεν έπαψε να είναι ενωτικός.  Μπορεί να έκανε ελιγμούς, μπορεί να ήταν φιλόδοξος και να ήθελε την Ένωση ατόφια όπως την οραματιζόταν ο ίδιος.

 

Άδικα δηλαδή κατηγορήθηκε ως ανθενωτικός.

Τώρα που βλέπω τα δρώμενα της εποχής εκείνης από κάποια απόσταση, είμαι πεπεισμένος ότι σε κανένα στάδιο της ζωής του δεν έπαψε να οραματίζεται την Ένωση.

 

Ποίοι και πώς οδήγησαν την αντιπολίτευση σε αυτή την αντιπαράθεση;

Δεν έχω προσωπική γνώση, αλλά μπορώ να πω με σιγουριά ότι όλοι αυτοί που χρηματοδοτούσαν την παρανομία είχαν κάποιες διασυνδέσεις, τουλάχιστον ύποπτες, με ξένες υπηρεσίες.  Και γνωρίζοντας πώς λειτουργούσαν οι υπηρεσίες τον καιρό του ψυχρού πολέμου, με ασφάλεια μπορούμε να καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι υπήρχαν κάποιες ξένες δυνάμεις που χρησιμοποίησαν τον ενωτικό αγώνα στην Κύπρο για να προωθήσουν τα δικά τους συμφέροντα.

 

Κύριε Πουργουρίδη τον τελευταίο καιρό εμφανίζεστε εντελώς αλλαγμένος.  Από πότε αλλάξατε τον τρόπο σκέψης σας;

Από τότε που άρχισα να πηγαίνω στο Άγιο Όρος.

 

Πώς προέκυψε στη ζωή σας το Άγιο Όρος;

Πήγα για πρώτη φορά με μια επίσημη αποστολή πριν από τρία χρόνια.  Όταν κατέβηκαν οι Άγιοι Πατέρες να μας υποδεχτούν και ξεκινήσαμε να πάμε στο καθολικό, περίμενα να πεταχτεί κάποιος Αυτοκράτορας του Βυζαντίου να μας μιλήσει.  Ήταν μια συγκλονιστική εμπειρία, την οποία δεν νομίζω ότι θα ζήσω ξανά, όσα χρόνια και να ζήσω.  Από τότε, κάθε δύο τρεις μήνες πηγαίνω στο Άγιο Όρος.

 

Τι σημαίνει αυτό για σένα;

Γίνεσαι πρώτα απ? όλα άνθρωπος.  Εδώ όπως έχουν καταντήσει τα πράγματα είμαστε ζώα.  Θέλουμε να φάμε ο ένας τον άλλο.  Έχω πνευματικό τον πατέρα Παύλο και τελευταία πηγαίνω στον πατέρα Ιωάννη, ο οποίος είναι μια από τις Άγιες μορφές του Αγίου Όρους.  Συνομιλώ για ώρες μαζί τους.

 

Και για τις εκλογές;

Ναι ακόμη και για τις εκλογές στην Κύπρο.  Ξέρετε ότι σαν αποτέλεσμα των εμπειριών μου και της κατήχησης και της επίδρασης που έχει πάνω μου το Άγιο Όρος, συχνά προσεύχομαι για τον Νίκο Αναστασιάδη και τον Γλαύκο Κληρίδη.

 

Και παρακαλείτε το Θεό να κάνει τι;

Να υπάρξει αγάπη και κατανόηση μεταξύ μας.  Και να τους φωτίσει ο Θεός κι εκείνους κι εμένα να κάνουμε το πιο σωστό.

 

Προσευχηθήκατε να φωτίσει ο Θεός τον Κληρίδη να αποσυρθεί;

Όχι ποτέ.  Αφού δεν ξέρω εάν αυτά που λέω εγώ είναι τα σωστά.  Μπορεί να έχω ισχυρή πεποίθηση ότι αυτά που κάνω είναι τα σωστά, αλλά δεν είμαι απόλυτα σίγουρος ότι δεν είμαι λανθασμένος.

Μακάριος Δρουσιώτης

Φιλελεύθερος

14/12/1997