Μακαριος Δρουσιώτης

«Είναι σύνηθες φαινόμενο η διαφωνία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με ένα κράτος μέλος, ιδιαίτερα όταν επηρεάζονται εθνικά συμφέροντα. Στην ιστορία της Ευρωπαϊκής Ένωσης όμως, ίσως να μην υπάρχει άλλο παράδειγμα αντιπαράθεσης με διακύβευμα τα ατομικά συμφέροντα του ηγέτη ενός κράτους μέλους». 

 

Ο τέως πρόεδρος Νίκος Αναστασιάδης ήταν ο ιδρυτής του δικηγορικού γραφείου Νίκος Χρ. Αναστασιάδης και Συνεταίροι. Μετά την εκλογή του στο αξίωμα του Προέδρου, μεταβίβασε τις μετοχές του στις δύο κόρες του, αλλά στην ουσία ουδέποτε αποστασιοποιήθηκε από το δικηγορικό γραφείο. Τουναντίον, εκμεταλλευόταν τη δεσπόζουσα θέση του αξιώματός του για να προωθεί τα συμφέροντα του γραφείου.[1]

 

Ο Αναστασιάδης διατεινόταν ότι δεν είχε καμιά σχέση με το δικηγορικό γραφείο. Το γεγονός ότι έφερε το όνομά του, ισχυριζόταν, επέφερε κόστος και όχι όφελος:  «Αν δείτε τις οικονομικές καταστάσεις του γραφείου από τότε που ανέλαβα την προεδρία του κράτους θα διαπιστώσετε ότι από πλευράς εισοδημάτων έχει κάθετη μείωση», είπε.[2]  Ένα άλλο επιχείρημα που επικαλείτο ως απάντηση στην κριτική που δεχόταν για τη σύγκρουση συμφέροντος  ήταν  ότι το δικηγορικό γραφείο Νίκος Χρ. Αναστασιάδης και Συνεταίροι διεκπεραίωσε έναν μικρό αριθμό αιτήσεων πολιτογράφησης σε σύγκριση με άλλους παρόχους υπηρεσιών.

 

Οι 61 αιτήσεις πολιτογράφησης που διεκπεραίωσε το δικηγορικό γραφείο Νίκος Χρ. Αναστασιάδης και Συνεταίροι [3] δεν ήταν βεβαίως ευκαταφρόνητος αριθμός, και τα κέρδη του δεν προήλθαν από τα τέλη που εισέπραξε ως πάροχος υπηρεσιών, αλλά από την πώληση ακινήτων στους επενδυτές.  Ο Αναστασιάδης είχε οικονομικά συμφέροντα από τη σχέση του με την εταιρεία Imperio Properties, την οποία ήλεγχε ο γαμπρός του, σύζυγος της κόρης του, Γιάννης Μισιρλής. Η εταιρεία δραστηριοποιείτο στον τομέα της ανάπτυξης γης σε συνάρτηση με το ΚΕΠ. Επί της δεκαετίας της διακυβέρνησης του Νίκου Αναστασιάδη η Imperio Properties εξελίχθηκε σε μια από τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις ανάπτυξης γης στη Λεμεσό.

 

Ένα παράδειγμα του τρόπου με τον οποίο ο Αναστασιάδης έκανε κατάχρηση της εξουσίας του υπέρ των επιχειρηματικών συμφερόντων της οικογένειάς του είναι η περίπτωση του Κινέζου επενδυτή Youbang Chen, ο οποίος ενδιαφέρθηκε να αποκτήσει την κυπριακή υπηκοότητα μέσω του ΚΕΠ. Ο Chen ήταν πελάτης του δικηγορικού γραφείου Πελαγίας, Χριστοδούλου, Βράχας ΔΕΠΕ. Τον Μάρτιο του 2014 η επικεφαλής του γραφείου Αλεξάνδρα Πελαγία πήρε ένα email εκ μέρους του πελάτη της, το οποίο ανέφερε τα εξής: «Σας ενημερώνουμε ότι ο κ. Chen αποφάσισε να αγοράσει μετοχές που ανήκουν στην κατασκευάστρια εταιρεία Imperio. Δυστυχώς, για διάφορους λόγους μας ζητήθηκε να αναθέσουμε την υπόθεση πολιτογράφησης του κ. Chen στην εταιρεία Νίκος Χ. Αναστασιάδης & Συνεργάτες».[4]

 

Η Αλεξάνδρα Πελαγία, η οποία είχε μακροχρόνια προσωπική σχέση και πολιτική συνεργασία με τον Αναστασιάδη, του παραπονέθηκε έντονα για την ανέντιμη συμπεριφορά. Ο Αναστασιάδης προσποιήθηκε τον ανήξερο, είπε ότι δεν γνώριζε καν τον πελάτη της και επέρριψε τις ευθύνες στους συνεταίρους του. Η αλήθεια είναι ότι ο Αναστασιάδης γνώριζε και τον Chen και τη συνεργασία του με την Imperio. Μερικές εβδομάδες πριν τερματίσει τη συνεργασία του με το γραφείο Πελαγίας, Χριστοδούλου, Βράχας ΔΕΠΕ, ο Chen και ο Αναστασιάδης είχαν παρουσιάσει μαζί ένα έργο της Imperio. (Φωτογραφία) Μετά τη διαμαρτυρία της Πελαγία, την πολιτογράφηση του Chen προώθησε άλλο δικηγορικό γραφείο, αλλά τις υποθέσεις του τις χειριζόταν το γραφείο Νίκος Χρ. Αναστασιάδης και Συνεταίροι. Από το γεγονός αυτό συνάγεται ότι οι πολιτογραφήσεις που σχετίζονταν με τον Αναστασιάδη δεν προωθούνταν όλες από το δικό του δικηγορικό γραφείο.

 

 

Αντίδραση της ΕΕ

Η παραχώρηση της ευρωπαϊκής ιθαγένειας σε όποιον είχε χρήματα να την αγοράσει προκάλεσε εξαρχής την αντίδραση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι πολιτογραφήσεις είναι θέμα εθνικής αρμοδιότητας των κρατών μελών, όμως το αποτέλεσμά τους επηρέαζε την Ευρώπη, διότι οι πολιτογραφηθέντες αποκτούσαν όλα τα προνόμια του Ευρωπαίου πολίτη.

 

Τον Απρίλιο του 2014 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εισηγήθηκε στην κυβέρνηση της Κύπρου να τροποποιήσει το ΚΕΠ κατά τρόπο που να δικαιούνται πολιτογράφηση μόνο αλλοδαποί που διατηρούσαν δεσμούς με τη χώρα. Η κυπριακή κυβέρνηση διαβεβαίωσε, ψευδώς, την Επιτροπή ότι «η κάθε αίτηση εξετάζεται ξεχωριστά από το Υπουργικό Συμβούλιο, το οποίο πέραν από τις επενδυτικές δραστηριότητες του αιτητή/τριας λαμβάνει σοβαρά υπόψη τους δεσμούς του με την Κύπρο».[5]

 

Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν ικανοποιήθηκε από τις διαβεβαιώσεις αυτές και ζητούσε να υπάρξει κανονισμός που να διασφαλίζει ότι όσοι αιτούνταν την κυπριακή ιθαγένεια έπρεπε να διαμένουν στη χώρα για τουλάχιστον 12 μήνες πριν από την υποβολή της αίτησης. Προκειμένου να συμμορφωθεί με τις εισηγήσεις των Βρυξελλών, το Υπουργείο Εσωτερικών ετοίμασε, τον Αύγουστο του 2014, προσχέδιο πρότασης προς το Υπουργικό Συμβούλιο για τροποποίηση των κριτηρίων του ΚΕΠ. Η κυβέρνηση έδωσε οδηγίες στον μόνιμο αντιπρόσωπο της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση να ενημερώσει την Επιτροπή ότι η ρύθμιση για 12μηνη παραμονή στην Κύπρο ως προϋπόθεση για υποβολή αίτησης πολιτογράφησης θα ετίθετο σε ισχύ από την 1η Ιανουαρίου 2015. Ωστόσο, σύμφωνα με το πόρισμα της Επιτροπής Νικολάτου, «το συγκεκριμένο προσχέδιο πρότασης δεν διαβιβάστηκε στο Υπουργικό Συμβούλιο για λήψη τελικής απόφασης»,[6] και ως εκ τούτου ουδέποτε εφαρμόστηκε. Λόγω της άρνησης της Κύπρου να συνεργαστεί, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ξεκίνησε, τον Απρίλιο του 2015, διαδικασία «διαρθρωμένου διαλόγου» (EU-PILOT),[7] με σκοπό τη διερεύνηση του ΚΕΠ.

 

Το Υπουργικό Συμβούλιο εισήγαγε τον Σεπτέμβριο του 2016 τον εξής κανονισμό στα κριτήρια του ΚΕΠ: «Ο αιτών, πριν την Πολιτογράφηση του ως Κύπριος πολίτης, θα πρέπει να είναι κάτοχος άδειας παραμονής στην Κυπριακή Δημοκρατία. Σε περίπτωση που ο αιτών δεν είναι ήδη κάτοχος άδειας παραμονής θα μπορεί να υποβάλει αίτηση για χορήγηση άδειας μετανάστευσης».[8] Η τροποποίηση αυτή ήταν άνευ ουσίας. Όπως συμπέρανε και η Επιτροπή Νικολάτου, με την υποβολή αίτησης για πολιτογράφηση, ο αιτητής υπέβαλλε ταυτόχρονα αίτηση για άδεια μετανάστευσης. «Μερικούς μήνες αργότερα (όσο χρειαζόταν δηλαδή για να εξεταστεί η αίτησή του) λάμβανε και την πολιτογράφηση».[9]

 

Τον Οκτώβριο του 2016 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενημέρωσε την κυβέρνηση της Κύπρου ότι εξακολουθούσε να την ανησυχεί «το γεγονός ότι το κυπριακό σχέδιο για την πολιτογράφηση επενδυτών χορηγεί την κυπριακή υπηκοότητα, και συνεπώς την ιθαγένεια της Ένωσης, στη βάση μιας αποκλειστικά οικονομικής σχέσης με την Κύπρο χωρίς οποιαδήποτε απαίτηση εγκαθίδρυσης πραγματικού δεσμού με τη χώρα, όπως για παράδειγμα, απαίτηση διαμονής στην Κύπρο για επαρκές χρονικό διάστημα».[10]

 

Η Κύπρος, δηλαδή ο πρόεδρος Αναστασιάδης ο οποίος είχε τον τελικό λόγο σε οτιδήποτε αφορούσε το ΚΕΠ, αρνείτο να συμμορφωθεί και επέμενε ότι η παραχώρηση ιθαγένειας ήταν εθνική αρμοδιότητα και ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν είχε λόγο. Είναι σύνηθες φαινόμενο η διαφωνία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με ένα κράτος μέλος, ιδιαίτερα όταν επηρεάζονται εθνικά συμφέροντα. Στην ιστορία της Ευρωπαϊκής Ένωσης όμως, ίσως να μην υπάρχει άλλο παράδειγμα αντιπαράθεσης με διακύβευμα τα ατομικά συμφέροντα του ηγέτη ενός κράτους μέλους.

 

Ο Αναστασιάδης, λοιπόν, ο οποίος είχε οικογενειακά οικονομικά συμφέροντα από το ΚΕΠ, δεν ήταν πρόθυμος να υιοθετήσει τις εισηγήσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης για αναθεώρηση των κριτηρίων. Πιο αυστηροί κανόνες, και ειδικά ο δεσμός με τη χώρα ως προϋπόθεση για την κατ’ εξαίρεση πολιτογράφηση αλλοδαπών, θα είχαν σοβαρές επιπτώσεις στον τζίρο της βιομηχανίας των διαβατηρίων. Ο Αναστασιάδης επέμεινε στη θέση ότι η παραχώρηση υπηκοοτήτων ήταν ζήτημα εθνικής αρμοδιότητας.

 

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ξεκίνησε διαδικασία εσωτερικής διαβούλευσης για να διαμορφώσει μια στέρεα νομική βάση που θα της επέτρεπε να επιβάλει έλεγχο στα προγράμματα πολιτογράφησης. Αυτή η διαδικασία κράτησε δύο χρόνια. Τελικά, η Ευρωπαϊκή Ένωση υιοθέτησε την προσέγγιση ότι η ανεξέλεγκτη παραχώρηση της ευρωπαϊκής υπηκοότητας αποτελούσε κίνδυνο για την ασφάλειά της. Η Επίτροπος Δικαιοσύνης Βέρα Γιούροβα αναφέρθηκε στις προθέσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε ομιλία της στη Μάλτα, τον Οκτώβριο του 2018: «Έχουμε εύλογες ανησυχίες, διότι αν σε μια χώρα ένα επικίνδυνο άτομο αποκτήσει υπηκοότητα, αποκτά υπηκοότητα για όλη την Ευρώπη. Ίσως πρέπει όλοι μαζί να επαναδιαπραγματευτούμε όλο το σύστημα και όλη την αρμοδιότητα της Ευρώπης».[11]

 

Τον Ιανουάριο του 2019, το Κολλέγιο των Επιτρόπων ενέκρινε και δημοσιοποίησε έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τις χρυσές βίζες και τα χρυσά διαβατήρια. Η Ευρωπαϊκή Ένωση κάλεσε τα κράτη μέλη να καταργήσουν την παραχώρηση υπηκοότητας σε ξένους επενδυτές, προειδοποιώντας ότι κατά την εφαρμογή τους τα σχέδια αυτά προκαλούσαν διαφθορά και εξυπηρετούσαν το ξέπλυμα χρήματος. Η έκθεση ανέφερε ότι η παραχώρηση ιθαγένειας σε επενδυτές ξένων χωρών ήταν μεν εθνική αρμοδιότητα, ωστόσο αυτό αφορούσε και την Ευρωπαϊκή Ένωση, δεδομένου ότι κάθε πρόσωπο που αποκτούσε την ιθαγένεια ενός κράτους μέλους αποκτούσε ταυτόχρονα και την ιθαγένεια της Ένωσης. «Ένας πολίτης μιας χώρας της ΕΕ έχει το δικαίωμα να ταξιδεύει σε άλλες χώρες, να ασκεί οικονομικές δραστηριότητες εντός της εσωτερικής αγοράς των 28 χωρών και να ψηφίζει στις τοπικές και ευρωπαϊκές εκλογές», αναφέρεται.[12]

 

Η έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής έκανε ειδική αναφορά στα τρία κράτη μέλη τα οποία εφάρμοζαν επενδυτικά σχέδια πολιτογράφησης τα οποία, σε αντίθεση με άλλα κράτη μέλη που παρείχαν άδεια παραμονής, παρείχαν απευθείας διαβατήριο και ιθαγένεια στους επενδυτές: ήταν η Κύπρος, η Μάλτα και η Βουλγαρία. Αμέσως μετά τη δημοσιοποίηση της έκθεσης, ο τότε πρόεδρος Αναστασιάδης αμφισβήτησε ξανά την αρμοδιότητα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στο ζήτημα αυτό. «Τα θέματα υπηκοοτήτων είναι καθαρά εθνικής αρμοδιότητας», είπε, και κατάγγειλε ότι «στοχοποιείται [η Κύπρος] για τους καλά γνωστούς λόγους είτε για ανταγωνιστικότητα είτε για άλλους λόγους». Ο Αναστασιάδης ισχυρίστηκε ότι η Κύπρος είχε «τα αυστηρότερα κριτήρια» από όλες τις χώρες που πρόσφεραν τη δυνατότητα απόκτησης της ευρωπαϊκής υπηκοότητας.[13]

 

Την ίδια μέρα που ανακοινώθηκε η έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ο Επίτροπος της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση Χρήστος Στυλιανίδης θα ταξίδευε αεροπορικά με συναδέλφους του και από το αεροδρόμιο των Βρυξελλών τηλεφώνησε στον Αναστασιάδη για να συζητήσουν το θέμα. Στην παρουσία και άλλων επιτρόπων που ταξίδευαν μαζί του, ο Στυλιανίδης προσπαθούσε να εξηγήσει στον Αναστασιάδη ότι είχε σοβαρό πρόβλημα με τα διαβατήρια και έπρεπε να ληφθούν διορθωτικά μέτρα. Η συζήτηση ήταν έντονη και σε ψηλούς τόνους. Ο Αναστασιάδης ήταν έξαλλος με τον Στυλιανίδη, επειδή δεν είχε αποτρέψει την κυκλοφορία της έκθεσης της Επιτροπής που έθετε σε κίνδυνο τη βιομηχανία των διαβατηρίων.[14]

 

[1] Παραδείγματα για το πώς ο Αναστασιάδης εκμεταλλευόταν το αξίωμα του Προέδρου για να εξυπηρετήσει το δικηγορικό γραφείο δημοσιεύω στα βιβλία μου «Η Συμμορία» και «Κράτος Μαφία».

[2] «Πρόεδρος της Δημοκρατίας: Κάθετη μείωση στα έσοδα του δικηγορικού γραφείου», Η Καθημερινή, 6.6.2020.

[3] Έκθεση της Ερευνητικής Επιτροπής των Κατ’ εξαίρεση Πολιτογραφήσεων Αλλοδαπών Επενδυτών και Επιχειρηματιών, 7.6.2021, σ. 347.

[4] Αντίγραφο του μηνύματος και άλλα σχετικά έγγραφα είναι στο αρχείο του συγγραφέα.

[5] Έκθεση της Ερευνητικής Επιτροπής των Κατ’ εξαίρεση Πολιτογραφήσεων Αλλοδαπών Επενδυτών και Επιχειρηματιών, 7.6.2021, σ. 203.

[6] Όπ. π.

[7] Πρόκειται για μια διαδικασία διαβούλευσης μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ενός κράτους μέλους, με σκοπό τη συμμόρφωση του μέλους με το δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αν αυτή η διαδικασία δεν αποδώσει, τότε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μπορεί να αρχίσει διαδικασία «επί παραβάσει».

[8] Έκθεση της Ερευνητικής Επιτροπής των Κατ’ εξαίρεση Πολιτογραφήσεων Αλλοδαπών Επενδυτών και Επιχειρηματιών, 7.6.2021, σ. 205.

[9] Όπ. π.

[10] Όπ. π., σ. 207.

[11] “‘Golden Passports’ Threaten European Security, Warns EU Commissioner”, OCCRP, 17.10.2018.

[12] “Commission reports on the risks of investor citizenship and residence schemes in the EU and outlines steps to address them”, 23.1.2019, https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/IP_19_526.

[13] «ΠτΔ: Στοχοποίηση της Κύπρου από ΕΕ για τα "χρυσά" διαβατήρια», ΚΥΠΕ, 23.1.2019.

[14] «Κράτος δικαίου ή κράτος συμμορία;», Πολίτης, 18.10.2020.

Μακάριος Δρουσιώτης

23/05/2023